QĐND - Bà Lê Thị Thanh Tú sinh năm 1930, tại thôn Thạch Bàn, xã An Thủy, huyện Lệ Thủy, tỉnh Quảng Bình. Sinh trưởng trong một gia đình giàu truyền thống cách mạng, năm 15 tuổi, khi đang là nữ sinh Trường Đồng Khánh, bà đã tham gia hoạt động cách mạng, làm nhiệm vụ liên lạc, vận chuyển tài liệu bí mật cho cán bộ cách mạng dưới sự chỉ đạo của người anh trai Lê Viên-Trưởng ty Công an tỉnh Quảng Bình. Năm nay, dù đã gần 70 năm tuổi Đảng nhưng trong tiềm thức của bà vẫn in đậm bức tranh hào hùng về những ngày đầu khởi nghĩa.

Nhớ về kỷ niệm những ngày thu tháng Tám, bà Tú xúc động: “Khi ấy, tôi được cấp trên giao nhiệm vụ mang tờ Cảnh báo đến nhà tên lý trưởng buộc hắn phải phá kho thóc Nhật chia cho nông dân. Lúc đầu, tay lý trưởng thái độ ngần ngừ, không chấp nhận nhưng không dám phản ứng mạnh. Tôi tỏ thái độ cương quyết: “Nếu ông không nhận, sau này ông sẽ phải chịu trách nhiệm với toàn thể nhân dân”. Trước thái độ cứng rắn, kiên quyết của người nữ sinh Đồng Khánh thông minh, gan dạ và làn sóng đấu tranh của nông dân Lệ Thủy mỗi lúc một dâng cao, tên lý trưởng đành phải nhận tờ Cảnh báo và đồng ý mở kho thóc của Nhật.

Bà Tú tự hào bên những huân, huy chương được Đảng và Nhà nước trao tặng trong quá trình chiến đấu và công tác.

Bà kể tiếp: “Sau khi thuyết phục được tên lý trưởng, tôi cùng bà Lê Thị Trình (thôn Hòa Luật), ông Lê Huy (thôn Cửi), ông Võ Quyết (thôn Xuân Lai) huy động dân quân, phụ nữ xông lên ào ào như vũ bão, khẩn trương phá kho thóc Nhật và tổ chức phát chẩn cứu đói cho nông dân 5 thôn: Tân Lễ, Phú Thọ, Thạch Bàn, Lộc An, Mỹ Lộc. Chị em phụ nữ được phân công múc lúa, xay thóc và mượn nồi to, nhóm lửa làm bếp ngay tại sân kho, nấu cháo để kịp thời phát chẩn cho những người suy yếu vì đói. Lãnh đạo phong trào đề ra quy định mỗi người được phát một tô cháo, không nên ăn quá no để đề phòng bội thực. Đối với những người già yếu, trẻ em thì được ưu tiên không phải xếp hàng, bố trí cho ngồi vào khu vực có bóng mát ở sân, cử người bưng cháo đến tận nơi. Do khâu tổ chức phá kho thóc Nhật tại địa phương đã được chuẩn bị kỹ lưỡng từ trước đó nên đã đạt được những thành quả ban đầu. Trước thềm khởi nghĩa, nhân dân vô cùng tin yêu, phấn khởi, một lòng đi theo cách mạng”.

Để kiện toàn đội ngũ cán bộ phụ nữ tại địa phương, bà Lê Thị Thanh Tú trực tiếp làm Chính trị viên, huy động chị em 5 thôn thành lập một trung đội nữ tự vệ, cử chị Nguyễn Thị Quýt-Phó bí thư Phụ nữ xã làm Trung đội trưởng. Sau khi nhận được chỉ thị Tổng khởi nghĩa của Trung ương, tại Lệ Thủy, đêm 22 rạng sáng 23-8-1945, bà Lê Thị Thanh Tú cùng Ban chỉ huy phong trào huy động lực lượng xung kích trong nhân dân, Thanh niên Tiền phong tự trang bị vũ khí, nông dân mang cờ, căng khẩu hiệu biểu dương lực lượng, kéo lên huyện đường đạp đổ chính quyền. Khác với điệu bộ hống hách, ngang ngược thường ngày, tên tri huyện run sợ, khúm núm, không dám chống đối, ngoan ngoãn bàn giao chính quyền về tay nhân dân. Ông Võ Quyết và bà Lê Thị Thanh Tú đại diện cho lực lượng cách mạng vào tiếp nhận chính quyền.

Hưởng ứng phong trào “Tuần lễ vàng” ủng hộ chính quyền mới do Chủ tịch Hồ Chí Minh phát động, Ban chấp hành Phụ nữ lâm thời huyện Lệ Thủy dưới sự chỉ đạo của Chủ tịch và Bí thư huyện lâm thời giao trách nhiệm cho bà Lê Thị Thanh Tú đi từng thôn, thành lập các toán đi vào từng gia đình vận động quyên góp, đối tượng chủ yếu là các hộ nhà giàu. Đối với các hộ nghèo, Ban chấp hành chủ trương không vận động. Nếu các hộ tự nguyện mang đến thì phải cân nhắc. Bà Tú kể: “Chẳng hạn, bà Lê Thị Mày (An Xá) có hai cô con gái chuẩn bị lấy chồng. Cả đời bà dành dụm, tích cóp được một đôi hoa tai vàng, để dành cưới con gái. Bà mang đến xin đóng góp cho cách mạng. Sau khi cân nhắc, biết hoàn cảnh của bà, ban lãnh đạo thôn và xã đã cảm ơn tấm lòng vàng của bà và hoàn lại, bà xúc động rưng rưng nước mắt. Cảm động nhất là chị Hồng, chị Dưỡng bao năm làm lụng, chắt bóp sắm được một chỉ vàng để dành cho ngày lên xe hoa cũng sẵn sàng trao ngay cho cán bộ Đoàn”.

Trong quá trình hoạt động cách mạng, tham gia tổ chức, lãnh đạo phong trào kháng chiến chống Pháp tại Lệ Thủy, đã 3 lần bà Lê Thị Thanh Tú bị địch bắt nhưng không có chứng cứ nên chúng buộc phải thả ra. Tháng 8-1947, bà Lê Thị Thanh Tú được kết nạp vào Đảng Cộng sản Việt Nam, tiếp tục có nhiều đóng góp và thành tích xuất sắc trong công cuộc xây dựng, phát triển phong trào cách mạng tại quê nhà.

Bài và ảnh: THÙY AN