Nhớ một lần làm chính sách

Trong đó, các cơ quan, đơn vị quân đội đã có những đóng góp rất tích cực trong việc nghiên cứu đề xuất. Có thể nói, chính sách với quân đội và hậu phương quân đội đã có bước phát triển cơ bản: Hệ thống chính sách bảo đảm đồng bộ hơn, đối tượng rộng hơn, mức hưởng cao hơn, các chế độ được hưởng toàn diện hơn.

Nhiều năm công tác ở Cục Chính sách, từ cán bộ phòng phát triển lên Phó cục trưởng, rồi Cục trưởng, được dự, báo cáo đề xuất tại các hội nghị, tôi đã chứng kiến sự quan tâm đặc biệt về chính sách với người có công của lãnh đạo Đảng, Nhà nước và Bộ Quốc phòng. Trong nhiều kỷ niệm với ngành, tôi không thể nào quên lần được chủ trì nghiên cứu, khảo sát, đề xuất về chính sách cho đối tượng tham gia chiến tranh bảo vệ Tổ quốc và làm nghĩa vụ quốc tế, trong đó, có quân nhân xuất ngũ về gia đình bị hội chứng tâm thần. Đó là những quân nhân đã tham gia chiến đấu, trực tiếp phục vụ chiến đấu, hoạt động ở địa bàn đặc biệt khó khăn hoặc làm nghĩa vụ quốc tế mang mầm bệnh, về địa phương phát bệnh tâm thần nhưng không được xem xét để hưởng chính sách như người có công, mà chỉ được hưởng trợ cấp xã hội (chung chế độ trợ cấp với đối tượng người nghèo, người già, tàn tật, tệ nạn xã hội…).

Cái khó là đến thời điểm năm 2011, các pháp lệnh, nghị định đều chưa đề cập đến đối tượng này. Mặt khác, các cơ quan chức năng và dư luận cũng chưa thật đồng thuận và quyết liệt trong việc phát hiện, đề xuất, thực hiện. Dường như chính sách cho họ vẫn còn đang ở góc khuất nào đó trong ý tưởng, đề xuất từ cơ sở. Trong các chuyến công tác, trực tiếp chứng kiến nhiều hoàn cảnh thương tâm, đồng chí, đồng đội mình do di chứng của chiến trường mà bị tâm thần phân liệt nặng, có người hoàn toàn không thể làm chủ hành vi, nhận thức của mình, chúng tôi rất day dứt và không thể lý giải vì sao lại chưa có chính sách cho anh em. Tình cảm, trách nhiệm của những người làm công tác chính sách thôi thúc chúng tôi không thể để như thế mà phải giải trình, báo cáo cho đến cấp cao nhất, cùng phương án thuyết phục và khả thi.

Được sự đồng ý của cấp trên, Cục Chính sách được giao chủ trì cùng một số cơ quan, bộ, ngành, địa phương tiến hành khảo sát. Công việc bắt đầu từ cuối năm 2010 đến 2011, tôi (khi đó là Phó cục trưởng, rồi Cục trưởng Cục Chính sách) đã trực tiếp trao đổi với các tỉnh, thành phố: Quảng Nam, Đà Nẵng, Tiền Giang, An Giang..., thăm một số hoàn cảnh điển hình. Có người có vợ con, có người độc thân, do bố mẹ, anh chị em chăm sóc; nhiều người lúc tỉnh, lúc mê, thậm chí tâm thần phân liệt rất nặng. Tôi nhớ, khi vào Đà Nẵng, đến thăm một cựu chiến binh, anh nhập ngũ năm 1977, làm nhiệm vụ quốc tế ở Cam-pu-chia, bị thương nhưng chưa đủ tiêu chuẩn thương binh; về địa phương tham gia công tác trong đội săn bắt cướp lại bị thương lần nữa. Di chứng bệnh tật phát triển, sức khỏe suy giảm, lúc mê, anh đi lang thang khắp nơi. Ánh mắt của anh nhìn tôi ngây dại. Rồi như chợt tỉnh, anh cầm tay tôi, sờ lên bộ quân phục như gửi gắm điều gì.

Một trường hợp cựu chiến binh khác, không có vợ con, ở với chị gái trong một căn nhà cấp 4. Nơi góc nhà tối tăm, chị trải một cái ổ để anh nằm. Gọi mãi anh mới ra, ngồi xổm trên ghế, ngơ ngác không nói gì. Chị bảo, anh ra quân, về nhà một thời gian thì phát bệnh. Hằng tháng, anh được 180.000 đồng tiền bảo trợ xã hội cho đối tượng người tâm thần, ngoài ra không được chế độ gì nữa… Đến Tiền Giang, đồng chí Chủ tịch Hội Cựu chiến binh tỉnh đưa tôi đến thăm một số trường hợp, anh bức xúc: Đồng đội mình đấy, vào sinh ra tử, sống khổ sở, thần kinh, tâm thần như thế, sống không ra người, mà không có chính sách, chế độ gì. Vô lý quá!

Từ thực tiễn trong các chuyến đi, Cục Chính sách đã tham mưu với cấp trên cho tiến hành khảo sát trong toàn quốc, với cả các đối tượng tham gia chiến đấu, trực tiếp phục vụ chiến đấu trong kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, chiến tranh bảo vệ Tổ quốc và làm nghĩa vụ quốc tế về gia đình bị rối loạn tâm thần do di chứng của chiến trường mà chưa được hưởng chế độ, chính sách. Theo thống kê khi ấy, đối tượng này có khoảng 5.500 người. Chúng tôi đã tổng hợp tình hình và đề xuất phương án giải quyết với Quân ủy Trung ương để báo cáo Bộ Chính trị. Được Trung ương đồng ý về chủ trương, sau đó không lâu, Ủy ban Thường vụ Quốc hội khóa XIII đã ban hành Pháp lệnh số 04/2012/UBTVQH13 ngày 16-7-2012 về sửa đổi, bổ sung một số điều của Pháp lệnh ưu đãi người có công với cách mạng. Trong đó, Khoản 3, Điều 23 của pháp lệnh đã xác định đối tượng mà chúng ta đã khảo sát, đề xuất là bệnh binh và được hưởng các chế độ ưu đãi như bệnh binh (Điều 24), gồm: Trợ cấp hằng tháng, phụ cấp hằng tháng; bảo hiểm y tế; điều dưỡng phục hồi sức khỏe và một số ưu tiên, ưu đãi khác… Điều phấn khởi là pháp lệnh đã mở rộng đối tượng được thụ hưởng chính sách đến cả sau này, trong điều kiện, hoàn cảnh tương tự. Sự tôn vinh cống hiến, hy sinh của họ là hết sức hợp lý và bức thiết.

Từ pháp lệnh trên, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 31/2013/NĐ-CP ngày 9-4-2013, quy định chi tiết, hướng dẫn thi hành một số điều của Pháp lệnh ưu đãi người có công với cách mạng đã quy định việc thực hiện chế độ bệnh binh với đối tượng trên.

Tuy nhiên, quá trình triển khai thực hiện pháp lệnh, nghị định, một khó khăn nổi lên, đó là trong hồ sơ hưởng chế độ ưu đãi phải có biên bản giám định bệnh tật của hội đồng giám định y khoa của cấp có thẩm quyền. Muốn thế thì bệnh nhân phải có thời gian nhất định trong viện để điều trị và giám định. Trong khi đó, những người bị tâm thần hầu hết thuộc diện nghèo, rất nghèo, điều kiện, phương tiện để nhập viện và giám định cũng rất khó khăn. Nếu không có cơ chế, chính sách để tháo gỡ “nút thắt” này thì những chế độ ưu đãi rất nhân văn kia của Đảng, Nhà nước có nguy cơ khó đi vào cuộc sống; chính sách trở nên không khả thi. Cục Chính sách lại chủ trì, phối hợp với các cơ quan nghiên cứu đề xuất.

Được sự quan tâm, chỉ đạo của Quân ủy Trung ương và Thủ trưởng Bộ Quốc phòng, Liên cục Chính sách-Tài chính đã thống nhất và ban hành Hướng dẫn số 2004/HD-LC-CS-TC ngày 27-7-2015 thực hiện hỗ trợ kinh phí điều trị, khám giám định bệnh tật đối với số quân nhân đã xuất ngũ bị bệnh cũ tái phát dẫn đến tâm thần. Trong đó quy định chi tiết nội dung và mức hỗ trợ về thuốc, điện, nước, vệ sinh, về tiền ăn, tiền đi lại để điều trị, khám giám định bệnh tật. Với những ưu đãi này đã tạo điều kiện thuận lợi để các cựu quân nhân có cơ sở hoàn chỉnh hồ sơ hưởng chế độ, chính sách theo pháp lệnh và nghị định ban hành. Việc làm của chúng tôi được các ngành, các cấp và nhân dân các địa phương ủng hộ và đánh giá cao.

Từ kinh nghiệm và thực tế công tác, tôi tâm niệm, công tác chính sách và những người làm công tác chính sách phải luôn luôn là cầu nối giữa ý Đảng và lòng dân. Đúng ý Đảng, hợp lòng dân là mục tiêu, là động lực của công tác chính sách. Muốn hoàn thành nhiệm vụ được giao, góp phần để người có công được đãi ngộ xứng đáng và công bằng thì người làm công tác chính sách trong tâm khảm, nhận thức và hành động, phải luôn sâu sát, lắng nghe, đồng cảm. Phải luôn nghĩ đến đối tượng chính sách, những điều có lợi cho họ phải gắng sức làm, với quyết tâm cao, không được ngại khó; coi đó là việc mình phải có trách nhiệm, nghĩa vụ hoàn thành, hết sức tự giác, vô tư, thanh thản, không so đo, tính toán.

Mỗi dịp đến tháng 7 tri ân, tôi càng thêm nhớ nghề, nhớ ngành, nhớ đối tượng chính sách, nhờ đó mà tôi trưởng thành được như ngày hôm nay. Có cơ hội, tôi mong sẽ lại được về với các miền quê để tìm đến đồng chí, đồng đội, những người có công để bày tỏ tình cảm, sự biết ơn sâu sắc…

(*) Chánh văn phòng Tổng cục Chính trị, nguyên Cục trưởng Cục Chính sách.

Thiếu tướng, TS TRẦN VĂN MINH (*)