Trách nhiệm, tấm lòng để tri ân

Sau hơn hai năm thực hiện, bằng quyết tâm chính trị và sự vào cuộc quyết liệt, đồng bộ, tỉnh đã rà soát và giải quyết được hàng trăm trường hợp; hướng dẫn, hoàn thiện nhiều hồ sơ còn tồn đọng hàng chục năm nay… Trong những ngày tháng 7 tri ân, chúng tôi về “quê lúa” tìm hiểu về kết quả thực hiện chủ trương nhân văn này cũng như những khó khăn, vướng mắc cần tháo gỡ thời gian tới…

Từ hai trường hợp điển hình

Chị Đặng Ngọc Hạnh, Trưởng phòng Người có công, Sở Lao động-Thương binh và Xã hội tỉnh Thái Bình cho rằng, nguyên nhân hồ sơ tồn đọng có nhiều, có cả khách quan và chủ quan, cả từ chính quyền và phía gia đình. “Có những văn bản hướng dẫn thực hiện nhưng đến cấp xã thì hết hiệu lực nên địa phương không chuyển lên; hoặc giấy tờ, nhân chứng không đúng, không đủ; có gia đình “bỏ cuộc”, không tiếp tục hoàn thiện thủ tục và đề nghị. Ngoài ra, có nguyên nhân từ sự mất ổn định ở một số địa phương làm thất thoát hồ sơ hoặc cán bộ làm công tác này bị kỷ luật, không bàn giao đầy đủ… Việc tiếp cận và giải quyết các hồ sơ này thường gặp rất nhiều khó khăn và đã qua nhiều khâu, nhiều cấp giải quyết…”-chị Hạnh nêu thực trạng.

Trao bằng, huy hiệu cho thân nhân các gia đình Bà mẹ Việt Nam anh hùng tại xã Vũ Tây, huyện Kiến Xương, tỉnh Thái Bình, tháng 4-2018. Ảnh: Báo Thái Bình.

Sau khi rà soát và được chọn làm điểm, Sở Lao động-Thương binh và Xã hội đã tham mưu cho UBND tỉnh ban hành kế hoạch và xây dựng lộ trình giải quyết hồ sơ đề nghị xác nhận người có công còn tồn đọng trên địa bàn tỉnh.

Khi bắt tay vào thực hiện, nhiều khó khăn, bất cập tưởng chừng không thể tháo gỡ xuất hiện. “Cán bộ chúng tôi phải lăn lộn dưới cơ sở, tiếp cận với từng loại hồ sơ, nhân chứng; có thời điểm hàng tuần phải “bám trụ” trên cơ quan bộ để báo cáo, giải trình. Không chỉ có chuyên môn mà cán bộ làm công việc này còn phải kiên trì với tinh thần trách nhiệm và tấm lòng thì mới giải quyết được”-ông Phí Ngọc Thành, Phó giám đốc Sở Lao động-Thương binh và Xã hội tỉnh Thái Bình chia sẻ.

Có mặt tại một số địa phương trong tỉnh, trực tiếp nghe những câu chuyện của các gia đình chính sách, chúng tôi càng chứng thực điều ông Thành tâm sự.

Cách đây không lâu, gia đình ông Nguyễn Quang Rực ở xã An Tràng, huyện Quỳnh Phụ xúc động nhận bằng Tổ quốc ghi công sau hơn 60 năm kể từ ngày ông hy sinh. Ông Rực nguyên là Trưởng ban Tuyên truyền huyện Phụ Dực (nay là huyện Quỳnh Phụ). Ngày 21-3-1951, trên đường đi vận động quần chúng bám đất rào làng, chống Pháp và tay sai càn quét, ông Rực bị địch phục kích bắn chết tại ngã ba đường vào thôn An Dục, xã Tân Mỹ (nay là xã An Dục, huyện Quỳnh Phụ). Do thất lạc hồ sơ, giấy tờ, mãi đến năm 1996, huyện Quỳnh Phụ mới cấp được giấy báo tử cho gia đình ông Rực. Tuy nhiên, sự “long đong” trong việc công nhận là liệt sĩ cho ông Rực chưa dừng lại ở đó vì ngay sau khi có giấy báo tử thì tình hình địa phương mất ổn định. Hồ sơ của ông Rực “nằm” ở xã 10 năm nữa. Năm 2016, khi rà soát, cán bộ ngành lao động-thương binh và xã hội quyết tâm đưa trường hợp này vào diện hồ sơ tồn đọng để xét duyệt. Sau khi tiếp cận một số nhân chứng cùng thời với ông Rực và các tài liệu thu thập được, hồ sơ đã được lập, thông qua các cuộc họp từ thôn, hội cựu chiến binh, người cao tuổi, cấp ủy, chính quyền các cấp và niêm yết công khai tại địa phương. Từ cơ sở đó, tỉnh đề nghị cấp có thẩm quyền và ông Rực đã được công nhận là liệt sĩ.

Trường hợp ông Lê Văn Tần ở xã Minh Khai, huyện Hưng Hà hy sinh cũng hơn 60 năm mới được công nhận là liệt sĩ lại có nguyên nhân khác. Ông Tần là đội viên du kích của xã. Ngày 3-3-1950, địch càn quét thôn Tuy Lai, ông Tần và ông Bùi Văn Thiệp cùng đội du kích chống trả. Do lực lượng địch quá mạnh, hai ông bị bắt, bị tra tấn. Chúng giam hai ông tại bốt Quỳnh Lang và bắn chết tại đó. Điều đáng nói ở chỗ, ông Thiệp được suy tôn liệt sĩ từ năm 2006 nhưng 10 năm sau đó gia đình ông Tần vẫn chưa được nhận bằng Tổ quốc ghi công vì hồ sơ chưa đủ. Trên cơ sở quy định trong giải quyết hồ sơ tồn đọng, tỉnh và huyện đã lập lại hồ sơ trên căn cứ của người làm chứng là ông Hoàng Văn Dâng, nguyên Trưởng thôn hành chính thôn Tuy Lai và ông Phạm Văn Kền, nguyên Thôn đội trưởng, Tổ trưởng tổ Đảng chỉ huy du kích thôn Tuy Lai. Ngoài ra, hồ sơ còn có căn cứ trong đề nghị suy tôn liệt sĩ của ông Bùi Văn Thiệp có các giấy tờ lập từ năm 2005 thể hiện ông Tần bị bắt và bị bắn cùng ông Thiệp. Sau các cuộc họp và niêm yết theo quy định, ngày 7-11-2016, huyện Hưng Hà đã cấp giấy báo tử, sau đó các cấp đã đề nghị và được Chính phủ cấp bằng Tổ quốc ghi công cho ông Tần.

Đến chuyện bà Yêm và những trăn trở, vướng mắc

Ông Nguyễn Văn Bái, Giám đốc Sở Lao động-Thương binh và Xã hội tỉnh Thái Bình kể cho chúng tôi nghe nhiều trường hợp “nhờ” dịp xét thuộc diện hồ sơ tồn đọng mà được giải quyết sau 60 năm, thậm chí 70 năm. Đó là trường hợp một nữ liệt sĩ ở huyện Hưng Hà hy sinh khi chống càn ở Đường 39 trong kháng chiến chống Pháp. Sau ngày bà hy sinh, chồng bà đưa 3 con ngược lên Yên Bái làm ăn, gia đình liệt sĩ cũng ly tán. Gần đây, khi con bà về quê, báo lại sự việc, sở đã chỉ đạo lập hồ sơ và khi đủ thủ tục đã đề nghị công nhận liệt sĩ. Có trường hợp, gia đình vừa nhận bằng Tổ quốc ghi công thì không lâu sau người con trai liệt sĩ cũng mất. “Chúng tôi nhắc nhau là giải quyết các hồ sơ tồn đọng phải chặt chẽ nhưng cũng phải khẩn trương, bởi thân nhân người có công đang mong từng ngày, từng giờ. Hoàn thiện hồ sơ và được công nhận rồi mà người có công hoặc thân nhân không kịp nhận thì người làm chính sách cũng áy náy, ân hận”-ông Bái trải lòng.

Ông Bái còn cho chúng tôi xem hồ sơ đề nghị xác nhận liệt sĩ đối với bà Lương Thị Thanh Yêm mà ông rất trăn trở. Bà Yêm quê ở xã Hồng Việt, huyện Đông Hưng, là thanh niên xung phong thuộc đơn vị C873, N87-Đường sắt phía Nam, Tổng cục Đường sắt, hy sinh ngày 12-1-1967 tại Hàm Rồng, Thanh Hóa. Hồ sơ đã được tiếp nhận, xử lý nhiều năm nay nhưng chưa giải quyết được vì vướng mắc về xác nhận phần mộ đối với bà Yêm trước khi quy tập vào Nghĩa trang Liệt sĩ Hàm Rồng. Theo đó, mộ bà Yêm được quy tập tháng 7-1996. Trước đó, bà Yêm được chôn cất tại khu mộ Kim Sơn, xã Đông Tiến, huyện Đông Sơn, tỉnh Thanh Hóa, theo công văn của Sở Lao động-Thương binh và Xã hội tỉnh Thanh Hóa thì nơi đây có gắn bia liệt sĩ từ nhiều năm trước đó (kèm theo sơ đồ thực địa vẽ ngày 14-4-1995). Tuy nhiên, khi đối chiếu với Điều 3, Thông tư liên tịch số 28/2013/TTLT-BLĐTBXH-BQP ngày 22-10-2013 của Bộ Lao động-Thương binh và Xã hội và Bộ Quốc phòng quy định về căn cứ xác nhận liệt sĩ, có mục nêu: Người hy sinh đã được chính quyền và nhân dân suy tôn đưa vào an táng trong nghĩa trang liệt sĩ nơi hy sinh, được gắn bia mộ liệt sĩ từ ngày 31-12-1994 trở về trước. “Vấn đề vướng ở đây là các tài liệu lưu trữ có tính pháp lý chưa có để chứng minh nơi an táng trước khi quy tập mộ bà Yêm được gắn bia mộ liệt sĩ trước ngày 1-1-1995, mặc dù địa phương đều khẳng định, nơi đây là nghĩa trang liệt sĩ và có gắn bia mộ liệt sĩ từ nhiều năm trước đó. Hiện nay, Bộ Giao thông vận tải đã có công văn đề nghị Bộ Lao động-Thương binh và Xã hội cho ý kiến hướng dẫn để bộ xem xét cấp giấy báo tử và xác nhận liệt sĩ đối với bà Lương Thị Thanh Yêm”-ông Bái chia sẻ.

Qua khảo sát của chúng tôi và từ thực tiễn tại tỉnh Thái Bình, có một số khó khăn, vướng mắc khi thực hiện đề nghị xác nhận hồ sơ người có công còn tồn đọng. Đó là quy trình ban hành văn bản giải quyết hồ sơ chưa đồng bộ. Quyết định số 408/2016/QĐ-BLĐTBXH mới triển khai, áp dụng trong phạm vi giải quyết của ngành lao động-thương binh và xã hội. Những hồ sơ đề nghị xác nhận người có công tồn đọng thuộc thẩm quyền giải quyết của các ngành khác, như: Bộ Giao thông vận tải, Bộ Nội vụ, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn triển khai thực hiện còn khó khăn.

Mặt khác, phạm vi đối tượng được giải quyết theo Quyết định số 408/2016/QĐ-BLĐTBXH mới dừng ở đối tượng có hồ sơ đang lưu trữ ở cơ quan lao động-thương binh và xã hội, công an, quân đội cấp tỉnh trở lên. Tuy nhiên, thực tế vẫn còn nhiều hồ sơ tồn đọng tại cấp cơ sở, tại gia đình đối tượng chưa được xem xét giải quyết.

Đối với những trường hợp có tên trong danh sách liệt sĩ của địa phương nhưng chưa có hồ sơ liệt sĩ và bằng Tổ quốc ghi công còn gặp một số khó khăn như: Có người không xác định được đơn vị khi liệt sĩ hy sinh, do đó các cơ quan quân đội không có căn cứ để cấp giấy báo tử làm cơ sở đề nghị cấp bằng Tổ quốc ghi công; có trường hợp không còn giấy tờ pháp lý chứng minh thân nhân đã được hưởng trợ cấp trước ngày 1-1-1995 làm căn cứ, điều kiện để lập hồ sơ...

Theo chị Đặng Ngọc Hạnh, sau thời gian làm điểm, những khó khăn, vướng mắc trên đây đã được tỉnh tổng hợp báo cáo với bộ. Điều đáng mừng là mới đây, Bộ trưởng Bộ Lao động-Thương binh và Xã hội đã chỉ đạo tiếp tục tiến hành rà soát hồ sơ đề nghị xác nhận liệt sĩ, thương binh, người hưởng chính sách như thương binh còn tồn đọng trên các địa bàn trong cả nước để xét duyệt, báo cáo xin ý kiến cơ quan có thẩm quyền xem xét, giải quyết.

TRẦN HOÀNG