Từ những ngày đầu mang bí danh "Trung đội 13"...

Từ nhiệm vụ cơ bản ban đầu là “Lãnh đạo dân quân về chính trị, đặt chương trình và mở trường huấn luyện cán bộ dân quân; đôn đốc giúp đỡ và kiểm soát việc tổ chức dân quân của các ủy ban kháng chiến hành chính của các cấp”, đến nay đã trở thành cơ quan tham mưu chiến lược đầu ngành của Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng...

Trong những ngày Toàn quốc kháng chiến, để đối phó kịp thời với tình hình địch mở rộng tiến công ra ngoài Hà Nội, Tổng chỉ huy Võ Nguyên Giáp đã quyết định tổ chức một đội cán bộ đặc biệt gồm 90 đồng chí mang bí danh “Trung đội 13”, có nhiệm vụ chỉnh đốn lực lượng, huấn luyện DQTV-du kích bằng mọi phương tiện. Trung đội 13 được lệnh đến công tác tại vùng ngoại ô Hà Nội, tổ chức thành từng nhóm đến các địa phương bàn về kế hoạch tác chiến, phá đường giao thông, đào hào đắp ụ... 

Trung đội 13 đã khởi đầu thành công việc tổ chức tự vệ công nông, dần dần phát triển thành phong trào dân quân rộng rãi trong toàn quốc. Những ngày ấy, dân quân du kích là lực lượng vũ trang trực tiếp đấu tranh với địch trên tất cả các chiến trường, cùng với nhân dân và Vệ quốc quân đánh, vây hãm địch ở Hà Nội và các đô thị lớn. Tuy nhiên, do cán bộ thiếu, việc lãnh đạo, chỉ huy chưa rõ ràng, một số địa phương còn chưa nhận thức rõ tầm quan trọng của lực lượng dân quân, đòi hỏi cần có một cơ quan chuyên trách về dân quân để chỉ đạo, tổ chức hoạt động huấn luyện và phổ biến kinh nghiệm, bồi dưỡng, đào tạo cán bộ thống nhất, tập trung, phát huy tính chủ động, sáng tạo và sức mạnh tổng hợp của lực lượng vũ trang quần chúng. Vì vậy, đầu tháng 1-1947, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã gặp gỡ một số cán bộ địa phương nói ý định thành lập một cơ quan chuyên trách về dân quân toàn quốc. Đến ngày 12-2-1947, tại chùa Một Mái, thuộc xã Sài Sơn, Quốc Oai, Hà Tây (nay là Hà Nội), Chủ tịch Hồ Chí Minh đã ký sắc lệnh về việc thành lập Phòng Dân quân toàn quốc thuộc Cục Chính trị, Bộ Quốc phòng do đồng chí Khuất Duy Tiến, Chính trị phó Cục trưởng kiêm trưởng phòng. Ngay trong lần xuất quân đầu tiên khởi đầu cho sự hoạt động của phòng, theo chỉ thị của Trung ương và Bộ Quốc phòng, Trưởng phòng Khuất Duy Tiến đã cử đội cán sự xuất sắc nhất với những thành viên như: Ngọc Bảo, Phi Hùng, Hồng Phong, Trần Thông... đi về các liên khu 1, 3, 4, 10, 12.

Từ những ngày đầu thành lập với 27 cán bộ, đến nay đã phát triển thành cơ quan cấp cục. “Cục DQTV là cơ quan tham mưu cấp chiến lược đầu ngành và quản lý về mặt nhà nước trên các lĩnh vực: Xây dựng, hoạt động của lực lượng DQTV, công tác giáo dục quốc phòng, công tác quốc phòng ở các bộ, cơ quan ngang bộ, cơ quan thuộc Chính phủ và các địa phương trong cả nước... Công việc thì nhiều nhưng để nói ra được lại không hề đơn giản”-Trung tướng Hoàng Châu Sơn, người từng có hơn 10 năm gắn bó với Cục DQTV trên cương vị Cục trưởng chia sẻ như vậy trong câu chuyện với chúng tôi. Năm 2000, ông chính thức về nhận công tác tại cục sau khi rời vị trí là Chỉ huy trưởng Bộ CHQS tỉnh Hà Giang. Vừa mới từ cơ sở lên cơ quan cấp chiến lược, ông thấy một khối lượng công việc rất lớn đang chờ. Trong đó mảng quản lý nhà nước về giáo dục quốc phòng và DQTV vẫn còn nhiều khoảng trống, cần có sự vào cuộc của nhiều cơ quan chức năng để hoàn thiện mới có được các văn bản pháp quy thống nhất như ngày nay. Đây là một trong những nhiệm vụ chính của Cục DQTV. Trong câu chuyện của mình, Trung tướng Hoàng Châu Sơn đã nhắc tới rất nhiều việc mà Cục DQTV đã làm được. Ông đặc biệt nhấn mạnh đến việc cục đã cùng các cơ quan chức năng tham gia tổng kết các vấn đề được và chưa phù hợp của Pháp lệnh Dân quân tự vệ năm 2004 để làm cơ sở báo cáo với trên, nghiên cứu, điều chỉnh, trình Quốc hội thông qua Luật Dân quân tự vệ (2009).

Hiện nay, dù đã nghỉ công tác nhưng Trung tướng Hoàng Châu Sơn vẫn luôn dõi theo từng bước đi của đồng chí, đồng đội. Ông rất mừng khi biết rằng những điều mình chưa làm được khi tại nhiệm vẫn được thế hệ sau kế thừa, tiếp tục hoàn thiện. “Từ năm 2010 đến nay, Cục DQTV đã chủ trì, phối hợp với các cơ quan trong và ngoài quân đội tham mưu cho Bộ Tổng tham mưu, Bộ Quốc phòng đề xuất với Đảng, Nhà nước, Chính phủ ban hành hơn 70 văn bản lãnh đạo, chỉ đạo, văn bản quy phạm pháp luật. Trong đó có văn bản mang tầm chiến lược như: Chỉ thị của Bộ Chính trị về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng thực hiện Nghị quyết số 28-NQ/TW của Bộ Chính trị về tiếp tục xây dựng các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương thành KVPT vững chắc. Đặc biệt trong thời gian 13 tháng, cục đã chủ trì, soạn thảo Luật Giáo dục quốc phòng và An ninh, được Quốc hội thông qua ngày 19-6-2013, có hiệu lực từ ngày 1-1-2014. Thời gian tới, phát huy truyền thống đơn vị hai lần anh hùng, Đảng ủy cục đã chủ động đề ra các chủ trương, giải pháp để tiếp tục hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ...” - Trung tướng Nguyễn Duy Nguyên, Cục trưởng Cục DQTV tự hào tiếp lời nguyên Cục trưởng Hoàng Châu Sơn. 

SONG THANH