Họ được ghi nhận là những người phương Tây đầu tiên đi dọc Trường Sơn-Đường Hồ Chí Minh theo "vết chân" của những chiến sĩ Quân Giải phóng Việt Nam trong nhiều tháng trời sau chiến tranh.

Virginia Morris là tiến sĩ chuyên ngành Sức bền kim loại và Clive Hill là một nhiếp ảnh gia chuyên nghiệp từng phục vụ 6 năm trong một đơn vị lính dù của Anh. Với lòng ngưỡng mộ và kính trọng những người đã xây dựng, chiến đấu bảo vệ con đường suốt những năm tháng chiến tranh, Virginia Morris và Clive Hills đã không quản ngại khó khăn, gian nan để tiếp cận con đường trên thực địa cũng như qua tư liệu lịch sử và lời kể của các nhân chứng. Hai người đã tận mắt chứng kiến những địa danh lịch sử và chiến công của Bộ đội Trường Sơn. 

leftcenterrightdel
Trung tướng Đồng Sỹ Nguyên tiếp bà Virginia Morris tại tư gia. Ảnh: CLIVE HILLS.

Chuyến đi của họ bắt đầu từ Hà Nội và kết thúc ở TP Hồ Chí Minh, giữa hai đầu là những địa danh, chiến tích ở Lào và Việt Nam. Mặc dù gặp một số khó khăn về ngôn ngữ, cũng như các hiểu biết về địa danh, tên người, phiên hiệu đơn vị... trong thời kỳ chiến tranh nhưng những điều đó cơ bản không ảnh hưởng đến bức tranh thực tế trải nghiệm của họ khi đi trên con đường lịch sử này. Cả Virginia và Clive đều hiểu là chỉ khi tự đi, trực tiếp nói chuyện với những người đang sinh sống, làm ăn dọc theo con đường họ mới hiểu được diện mạo mới của tất cả những gì đã gắn bó với con đường huyền thoại này. “Đối với bản thân tôi, con đường là một chiến tích thần kỳ của miền Bắc Việt Nam. Nó được xây dựng tuyệt vời về mặt kỹ thuật và được kết hợp với quyết tâm về mặt tinh thần khiến cho người Mỹ không thể bẻ gãy. Cho dù chúng tôi có đứng về phía đối diện về chính trị, tôi vẫn mong được bắt tay Tướng Giáp, người đã có tầm nhìn chiến lược và trí thông minh để chỉ đạo vận hành nó cho đến khi chính quyền Sài Gòn sụp đổ”- bà Virginia Morris nói.

Và với tư cách là những người phương Tây đầu tiên hoàn tất chuyến đi dọc Đường Hồ Chí Minh huyền thoại và lịch sử, Virginia Morris và Clive Hills đã có cơ hội gặp Đại tướng Võ Nguyên Giáp và nhiều tướng lĩnh, nhân vật có đóng góp quan trọng trong việc biến Con đường vận tải thô sơ bùn lầy trở thành con đường siêu cao tốc ngay giữa rừng rậm. “Tôi cố hình dung lại những giai đoạn khó khăn trên con đường và nghĩ có lẽ mình không thể chiến đấu trong một điều kiện như vậy"-Virginia nói. 

Sau khi kết thúc cuộc hành quân bộ trên đường Hồ Chí Minh, hai vị khách phương Tây này được gặp Đại tướng Võ Nguyên Giáp tại nhà riêng để một lần nữa khẳng định lại những điều họ đã thực sự trải nghiệm. Virginia nhớ mãi câu nói như kết luận của Đại tướng Võ Nguyên Giáp: Bác nghĩ nếu cháu là một phụ nữ Việt Nam vào thời điểm đó thì chắc cháu cũng sẽ vào Trường Sơn...

Và dù đi trên con đường khi cuộc kháng chiến của người Việt Nam đã là quá khứ, nhưng như những ghi chép và cảm nhận được họ viết trong cuốn sách đã khẳng định Trường Sơn là con đường chiến thắng. Thêm một điều thú vị về hai vị khách đặc biệt này là sau khi kết thúc chuyến đi lịch sử dọc con đường Hồ Chí Minh, Virginia Morris và Clive Hills đã kết hôn với nhau. Hiện nay, họ cùng hai con đang sống hạnh phúc tại Anh.

ĐINH VĂN HUY