Bởi nơi đây đã có biết bao chiến sĩ kiên cường. Nổi bật trong những tấm gương đó là Vương Đình Nhỏ. Có lần tôi hỏi anh:
- Máy bay địch bay lượn suốt ngày đêm không nghỉ, anh làm thế nào có được thời gian để phá gỡ bom?
Anh cười trả lời:
- Ấy, nó bay kệ nó, việc mình, mình cứ làm, có hơi đâu mà tránh.
Vương Đình Nhỏ đã có sáng kiến cho bom từ lòng đất bay lên trên không và từ trên không anh mới cho bom nổ. Chỉ bằng trí thông minh và lòng dũng cảm chứ anh đâu có được đào tạo những lớp chính quy. Từ thành tích phá bom, Vương Đình Nhỏ - một dân quân, trong Đại hội thi đua Quân khu 4 năm 1969 đã được tôn vinh là “Vua phá bom”. Tháng 1-1990, tôi đến thăm anh. Nhà anh dễ tìm, cạnh Ngã ba Đồng Lộc. Tôi hỏi:
- Đồng Lộc có còn bom để anh phá nữa không?
Anh cười:
- Bom Đồng Lộc như khoai. Anh thấy đấy, trước nhà tôi là kênh vách Nam. Đúng là một cái túi bom. Để đào kênh này phải giải quyết không biết bao nhiêu là bom.
- Như vậy là anh có tham gia. Anh phá gỡ được mấy quả? Tôi hỏi.
- Không nhớ hết, tôi phá gỡ có đến trăm quả bom.
Ôi, trăm quả bom Mỹ cực kỳ nguy hiểm đó, anh đã phá gỡ trong điều kiện hòa bình. Nắm chặt tay anh, tôi thật sự xúc động. Một việc làm phi thường như vậy mà anh lại nói “có công tác gì đâu”! Nghe chúng tôi trò chuyện, chị Luận vợ anh nói thêm vào:
- Anh ơi, chiến tranh thì chẳng nói làm gì, hòa bình rồi mà anh vẫn còn hăng hái, không chỉ xung phong ở ngã ba này mà bất cứ xóm nào, xã nào, hễ còn bom, còn có người yêu cầu là anh đi ngay. Thấy anh đi mà tôi lo quá!
- Thôi đi, mẹ nó ơi, có cần họ mới đến. Mình đi là phải, có gì mà mẹ nó lo…
Thế rồi, một chuyến đi của ngày 26-1-1990… anh đã không về.
Biết tin anh hy sinh, tôi không khỏi ngậm ngùi. Thấy tôi lại đến thăm, chị Luận vừa khóc vừa kể: “Có anh bạn của anh từ Khe Sanh ra, yêu cầu anh vào giúp địa phương phá gỡ mấy quả bom Mỹ, tạo điều kiện cho bà con làm ăn sinh sống. Đã bao lần như vậy, nghe nói là anh đi ngay. Thấy tôi băn khoăn, anh nói, mẹ nó yên trí, vài hôm nữa tôi về. Rứa là, anh đâu có về!”. Bà con trong xóm lại đến tiếc thương:
- Tội nghiệp cho chú Nhỏ, biết bao trái bom ở đây chú lại không chết. Nay cũng vì bom Mỹ, vì cuộc sống bình an của bà con mà chú lại qua đời. Ôi chú qua đời như vậy mà vợ con chú chừ đây có được quyền lợi gì đâu?
Nghe bà con than, chị Luận lại nức nở:
- Anh Nhỏ nhà tôi xưa nay đã đi là đi, đâu có đòi hỏi giấy tờ. Rõ khổ cho anh, cho vợ con anh!
Tôi chỉ còn biết ngậm ngùi thắp nén hương trên bàn thờ anh.
Sau đó, nhân cuộc họp về viết lịch sử ở Hà Tĩnh, có sự tham gia của các đồng chí lãnh đạo cũ và mới của tỉnh, tôi đã nêu lại sự việc của Vương Đình Nhỏ. Đến nay cũng đã mấy chục năm rồi mà câu chuyện về anh tôi vẫn còn day dứt mãi. Tôi đã nhiều lần viết báo: “Xin đừng quên Ngã ba Đồng Lộc còn có anh”. Gặp bao người về thăm Ngã ba Đồng Lộc, tôi thường nhắn nhủ: Về đó, viếng mộ 10 cô gái, nhớ dành cho anh một nén hương thơm, đừng quên anh mà tội. Từ nỗi băn khoăn, với những bài viết, cùng tấm lòng của bao người đã nhớ nghĩ đến anh, nay từ Đà Nẵng tôi đã nhận được thư: “… Bác Minh ơi, anh Nhỏ nhà tôi đã được Nhà nước tuyên dương Anh hùng LLVT nhân dân. Bộ tư lệnh Công binh và bà con đã xây cho mẹ con tôi ngôi nhà tình nghĩa hết 41 triệu đồng. Chắc anh Nhỏ nhà tôi nơi suối vàng cũng mát lòng mát dạ, biết ơn Đảng, Chính phủ, biết ơn bao bạn bè đồng đội-trong đó có bác Minh đã hết lòng thương yêu, quan tâm nhớ nghĩ đến anh…”. Đọc thư của chị Luận tôi mừng và xúc động. Mừng cho anh Vương Đình Nhỏ - “Vua phá bom”, anh hùng bất tử còn mãi với non sông đất nước!
VÕ VĂN MINH