Chuyến bay lịch sử

Cùng làm việc với anh, tôi hầu như không phải gặp bất cứ khó khăn gì”. Còn Trung tướng, Anh hùng phi công Phạm Tuân giờ đây đã ở tuổi 70, nhưng vẫn không giấu nổi xúc động khi nhắc tới sự kiện 37 năm về trước: Đó là chuyến bay lịch sử không chỉ của riêng tôi mà còn của cả hai nước Việt-Nga...

Tháng 10-1965, Phạm Tuân sang thành phố Krasnodar của Nga (đây cũng chính là quê hương của V.Gorbatko) học thợ máy. Lúc đó, Việt Nam cử sang Nga đào tạo phi công nhưng vẫn thiếu một người, nên trường đào tạo không quân của Nga chọn tuyển thêm phi công từ nguồn thợ máy và Phạm Tuân đã trúng tuyển. Khi về nước tham gia chiến đấu bảo vệ Tổ quốc, ông đã hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ. Đến năm 1977, Phạm Tuân lại được cử sang Nga học tại Học viện Gagarin. “Khi đó, Nga lại tuyển phi công vũ trụ, tôi may mắn trúng tuyển. Hai lần trúng tuyển của tôi đều do nước Nga chọn, âu đó là cái duyên của tôi với đất nước này chăng?”-Trung tướng Phạm Tuân cười nói vui khi bắt đầu câu chuyện với chúng tôi về những người thầy Nga và chuyến bay vào vũ trụ trong lịch sử mối quan hệ Việt Nam-Liên bang Nga có sự đóng góp của mình.

Và chính cái duyên trên đã giúp Phạm Tuân có cơ hội học tập, cộng tác với những thầy giáo Nga tận tâm và nhiệt huyết, nhất là quá trình học tập, rèn luyện chuẩn bị cho chuyến bay vào không gian năm 1980. Phi công Phạm Tuân kể: “Để tuyển một phi công, nhất là phi công vũ trụ, sức khỏe cơ bắp không mang tính quyết định như nhiều người vẫn nghĩ. Quan trọng nhất là vấn đề thần kinh, tâm lý và hệ tuần hoàn phải hoàn hảo, đáp ứng được những “thử thách” ngặt nghèo nhất trên không trung. Thứ nhất, phải tỉnh táo, nhanh nhạy để xác định chính xác vị trí máy bay trong không gian. Thứ hai, hệ tim mạch không bị ảnh hưởng khi chịu áp lực lớn. Để được chọn bay vào vũ trụ, tôi đã trải qua những vòng kiểm tra khắc nghiệt. Các thầy đưa tôi vào ghế xoay, rồi quay tít nhiều vòng, sau đó cho đi thử trên một đường thẳng, nếu vẫn đi thẳng thì mới đạt yêu cầu. Tôi còn bị bỏ vào thùng quay nghiêng, nếu người vẫn giữ được thẳng thì đạt yêu cầu. Các thầy còn kiểm tra trí nhớ của tôi bằng cách cho một dãy số rất dài, cho tôi nhìn qua một lần rồi bắt viết lại. Hoặc là bật đèn xanh, đèn đỏ trước mặt, nhưng không theo quy luật, rồi bắt mình thực hiện lại. Nếu làm đúng thì mới đạt yêu cầu...”.

Có hai bài kiểm tra, rèn luyện khả năng của phi công mà Trung tướng Phạm Tuân nhấn mạnh nhiều lần, đó là “vòng quay ly tâm” và “khả năng chống chọi với điều kiện khắc nghiệt và thay đổi liên tục”. Hằng tuần, các nhà khoa học người Nga yêu cầu Phạm Tuân tập luyện với cường độ cao theo lộ trình định sẵn. Ông và người hướng dẫn được đưa vào buồng kín rồi thả xuống nước. Thiết bị ấy nổi chòng chành trên mặt biển ầm ào sóng cấp 4-5, ông phải cởi bỏ y phục chuyên dụng trong điều kiện bị lắc lư dữ dội, rồi mở nắp buồng kín và nhảy xuống nước lạnh đến âm độ. Nhờ có áo cứu hộ nâng các nhà du hành vũ trụ nổi trên mặt nước. Họ bơi trên các con sóng, bắn pháo hiệu và châm đốt các ống nhả cột khói màu da cam lên trời. Rồi khi đã mệt nhoài thì trực thăng đến móc người vào dây, “kéo lê” đi trong thời tiết lạnh giá. Nhưng khủng khiếp nhất vẫn là những bài tập trên máy kiểm tra tiền đình, cứ 3 giây cúi đầu lại 3 giây ngẩng đầu, liên tục trong 10 phút, nếu thần kinh yếu là xảy ra chóng mặt, nôn ọe.

Ròng rã như vậy nhiều tháng trời, Phạm Tuân đã có lúc rơi vào trạng thái căng thẳng vì áp lực quá lớn. “Rất hiểu tâm lý học viên, các bạn Nga vừa rèn luyện vừa kết hợp động viên, hướng dẫn tỉ mỉ từng thao tác. Khó ở đâu lại gỡ ở đó và điều chỉnh đến khi chúng tôi thích ứng được mới thôi chứ không hề có sự thúc ép, bắt buộc. Tình cảm hữu nghị anh em Việt-Nga đã được khẳng định bởi những cộng sự-những người thầy là các phi công Liên Xô đi trước, giàu kinh nghiệm. Họ luôn đồng hành cùng phi công Việt Nam từ lớp học đến buồng tập, chỉ khi thật sự yên tâm họ mới để tôi thực hành độc lập”-Anh hùng Phạm Tuân khẳng định. Và các thầy, các nhà khoa học ở Trung tâm Vũ trụ Gagarin đã không lầm khi chọn Phạm Tuân tham gia đội bay vào vũ trụ, trong Chương trình vũ trụ quốc tế Intercosmos, mà Việt Nam là thành viên. Ngày 20-7-1980, khi được nghe Hội đồng Khoa học Liên Xô thông báo quyết định chọn mình là phi công vũ trụ chính thức, Phạm Tuân không giấu nổi cảm xúc lâng lâng khi biết sẽ được bay vào vũ trụ cùng với một người hai lần được phong Anh hùng Liên Xô. Đó là Phó chỉ huy thứ nhất Phòng Quản lý đào tạo các phi công vũ trụ, Đại tá V.V. Gorbatko.

Ba ngày sau, chuyến bay lịch sử đó đã đến. Đúng 1 giờ 33 phút ngày 23-7-1980 (giờ Hà Nội), tại Sân bay vũ trụ Baykonur (Liên Xô), tàu vũ trụ Liên hợp 37 (Soyuz 37) do Gorbatko và Phạm Tuân điều khiển đã phóng lên vũ trụ. Nhớ lại khoảng thời gian đó, Anh hùng Phạm Tuân không giấu được niềm tự hào: “Một cảm giác bồng bềnh trong không gian không trọng lực xâm chiếm con người tôi. Lần đầu tiên tôi nhìn thấy quả đất tròn xoay nằm lơ lửng giữa một không gian xanh thẳm. Tôi đã cố gắng tìm dải đất hình chữ S thân thương để ngắm nhìn”.

Chuyến bay và hành trình 8 ngày trên không gian đã để lại rất nhiều kỷ niệm với phi công Phạm Tuân. “Những điều ý nghĩa và trân trọng được thể hiện bằng hành động cụ thể của các cộng sự Nga cả trong công việc lẫn tình cảm hữu nghị. Đó là sau khi tàu Liên hợp 37 ghép với tàu mẹ, khi các thao tác kỹ thuật hoàn tất, V.Gorbatko lùi lại để tôi bước sang trước. Ở bên tàu mẹ, hai nhà du hành L.Popov (tàu trưởng) và V.Ryumin (kỹ sư)-với bánh mì và muối (sự đón tiếp dành cho khách quý theo phong tục của người Nga-PV) chuẩn bị sẵn chờ đón tôi ngay khi cánh cửa mở ra. Hay đó là khi bay quanh Trái Đất, cứ đến gần Việt Nam, cả 3 nhà khoa học Nga đều dành ô cửa sổ để tôi có thể nhìn thấy Tổ quốc mình rõ nhất với sự thống nhất: Chỗ này là của Phạm Tuân!”-ông kể.

Theo lời kể của Trung tướng Phạm Tuân, giây phút trở về với mặt đất cũng là những giây phút hạnh phúc thiêng liêng. Tại vùng sa mạc thuộc Kazakhstan, ông và Gorbatko trở về trong vòng tay chào đón trìu mến của nhân dân Liên Xô. Tổng Bí thư Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Liên Xô Brezhnev đã gắn lên ngực Phạm Tuân ngôi Sao Đỏ, Huân chương Lênin và trao tặng danh hiệu Anh hùng Liên Xô-món quà đặc biệt ý nghĩa cho một người Việt Nam, và cho một mối quan hệ đặc biệt Việt Nam-Liên bang Nga...

BÍCH TRANG