Con đường bí mật, nhiệm vụ đặc biệt

Có một con đường khác, vô cùng độc đáo, vô cùng hiệu quả, âm thầm lặng lẽ vận chuyển và thu mua vũ khí, lương thực, thực phẩm, xăng dầu, thuốc men… ở Cam-pu-chia chi viện cho miền Nam. Đó là con đường mà quân đội ta đặt mật danh: Đường C4.

“ÔNG CHỦ LỚN” NGUYỄN ĐỨC PHƯƠNG

Tháng 10-1963, đang là Binh trạm trưởng một binh trạm của Đoàn 559, Trung tá Nguyễn Đức Phương nhận lệnh từ Bộ Quốc phòng điều đi làm Đoàn trưởng K20. Đoàn thuộc quân số của Binh trạm 37 (Đoàn 559) nhưng nhận nhiệm vụ trực tiếp từ Bộ Quốc phòng.

Sở chỉ huy K20 đóng ở khu rừng ven sông Sê Công của huyện Xa-ma-khi-xai, tỉnh A-tô-pơ (nước Lào), cách ngã ba Đông Dương khoảng 40 cây số. Bên kia sông là Đồn Biên phòng Đôn Phầy của Cam-pu-chia.

Đóng quân ở gần biên giới 3 nước Đông Dương nên K20 rất thuận lợi trong việc vận chuyển và thu mua hàng hóa từ Cam-pu-chia, lúc bấy giờ còn là nước trung lập, để chi viện cho chiến trường miền Nam và vùng Hạ Lào. Chính quyền của Quốc trưởng Nô-rô-đôm Xi-ha-núc hồi đó ít nhiều có cảm tình với cách mạng Việt Nam.

Sau một thời gian nghiên cứu, đầu năm 1964, Đoàn trưởng Nguyễn Đức Phương đề nghị mở một tuyến đường bắt nguồn từ ngã ba Phi Hà (nay là Cửa khẩu quốc tế Bờ Y, tỉnh Kon Tum) qua A-tô-pơ đến các tỉnh Đông Bắc Cam-pu-chia, xuống tận cảng Xi-ha-núc-vin. Bộ Quốc phòng đồng ý và đặt mật danh cho tuyến đường này là C4. Nhiệm vụ của K20 và C4 là phải lập ra một cơ sở buôn bán sinh lời tại chỗ trong lòng địch dưới danh nghĩa một công ty; mở được tài khoản ngay trong hệ thống tài chính của Cam-pu-chia; chuyển được hàng nghìn tấn gạo, hàng trăm tấn hàng đặc biệt và nhiều “khách quý” đến nhiều hướng chiến trường nhưng phải tuyệt đối bí mật.

Bằng tài ngoại giao của mình và được sự giúp đỡ của Hậu cần Bộ tư lệnh Miền, Trung tá Nguyễn Đức Phương đã bí mật mở được tài khoản tại các ngân hàng ở Sài Gòn và Phnôm Pênh để cho ta chuyển tiền vào. Ông Nguyễn Đức Phương được quyền ký séc chi những khoản tiền lớn đến 50.000 đô-la Mỹ. Từ đó, Trung tá Nguyễn Đức Phương đóng vai “ông chủ lớn” với lý lịch bố mẹ là người Việt sống ở Sầm Nưa, có vợ là chủ hiệu buôn cũng ở Sầm Nưa.

Nguyễn Đức Phương nhập vai “ông chủ lớn” khá tốt, các đối tác bắt đầu chở hàng lên bán cho K20. Dần dần, “ông chủ lớn” mở rộng quan hệ, giao dịch với đủ loại nhà buôn lớn nhỏ, mở “văn phòng đại diện công ty” ở Phnôm Pênh. Một ngày nọ, Đại úy Kim Sinh, cán bộ Đoàn 17 của Cục Hậu cần Miền, người sắm vai ông chủ của Công ty Quách An ở Cam-pu-chia, đưa một đoàn tư sản người Hoa kiều từ Phnôm Pênh đến K20 thương thảo việc buôn bán. Từ đó, hàng của các thương nhân từ Stung Treng, Kra-chê, Phnôm Pênh… ùn ùn kéo về Đôn Phầy bán cho “ông chủ lớn”. Thấy làm ăn được, một số quan chức của Cam-pu-chia cũng bán hàng cho Đức Phương nên không gây khó dễ cho “việc buôn bán” của K20.

Tuy nhiên, do địa hình hiểm trở, việc vận chuyển hàng lên K20 chủ yếu bằng đường sông nên việc thu mua chưa được nhiều. “Ông chủ lớn” kết nối với một số chức sắc của Cam-pu-chia ký hợp đồng làm một con đường từ Xiêm Pạng lên Đôn Phầy. Vậy là các cán bộ, chiến sĩ Trung đoàn Công binh 98 được điều động tới, tạm thời cởi bỏ quân phục, trở thành những “cu-li” răm rắp tuân theo lệnh của “ông chủ lớn” Nguyễn Đức Phương. Con đường dài 60 cây số cho ô tô chạy được nhanh chóng hoàn thành. Từ đây, K20 nhận 40 tấn hàng mỗi ngày, số gạo dự trữ tăng từ 100 tấn lên 2.000 tấn rồi 3.000 tấn… mở ra một giai đoạn “làm ăn” thịnh vượng của “nhà tư sản” Nguyễn Đức Phương, góp phần chi viện đắc lực vũ khí, thuốc men, lương thực cho các chiến trường.

Ông Nguyễn Đức Phương sinh năm 1924, quê ở Phúc Hòa, Phúc Thọ, Hà Nội, tham gia quân đội suốt cuộc kháng chiến chống Pháp, chống Mỹ. Sau ngày thống nhất đất nước, Đại tá Nguyễn Đức Phương đảm nhiệm chức vụ Cục trưởng Cục Hậu cần, Tổng cục Kỹ thuật. Ông mất năm 2001 tại Quán Triều, Thái Nguyên.

VÔ CÙNG GIAN LAO, VÔ CÙNG TRONG SÁNG

“Tháng 6-1967, do nhiều năm làm phiên dịch tiếng Trung nên theo yêu cầu của đồng chí Nguyễn Đức Phương, Tổng cục Hậu cần điều tôi vào K20 để giúp “ông chủ lớn” giao dịch với các thương gia Hoa kiều ở Cam-pu-chia”-Đại tá Đặng Doãn Duy, nguyên Trưởng phòng Tham mưu-Kế hoạch, Cục Xe Máy, Tổng cục Kỹ thuật kể. Ngoài nhiệm vụ trên, Trung úy Đặng Doãn Duy hồi đó còn kiêm luôn chức đại đội trưởng đơn vị đầu mối trực tiếp nhận và mua hàng của các thương gia theo sự chỉ đạo của “ông chủ lớn”.

Hàng của đơn vị ông Duy tiếp nhận có quãng đường vận chuyển khá xa. Hàng của miền Bắc gửi vào chở bằng đường biển cập cảng Xi-ha-núc-vin, rồi từ đó thuê phương tiện của người dân sở tại vận chuyển đến các hướng chiến trường Nam Bộ. Nếu vận chuyển theo đường C4 thì thuê ô tô chở đến Kra-chê (một tỉnh phía đông Cam-pu-chia) với quãng đường hơn 600 cây số. Từ đây, ta lại thuê ca-nô của dân chạy khoảng 150 cây số nữa theo đường sông Sê Công tập kết tại K20, còn hàng thu mua thì người dân tự chở đến K20. Sau khi hoàn thành giao hàng cho K20, các chủ phương tiện và thương gia được giao một phiếu biên nhận để sau đó họ về Phnôm Pênh nhận tiền ở các cơ sở của ta. Với phương thức vận chuyển này, hằng năm, đơn vị của ông Duy tiếp nhận gần 5.000 tấn gạo, hàng chục tấn xăng dầu và nhiều nhu yếu phẩm cung cấp cho chiến trường Tây Nguyên. Còn nếu là vũ khí từ miền Bắc gửi vào, đơn vị vận chuyển bằng ca-nô tập kết ở tỉnh Stung Treng, sau đó được quân đội Hoàng gia Cam-pu-chia áp tải đi giao cho các hướng.

Tuy địa bàn chưa phải trọng điểm đánh phá của địch nhưng nơi K20 ở là vùng sốt rét số một của Đông Dương. Trước đây, Pháp có xây dựng một khu đồn trú nhưng phải bỏ đi vì sốt rét và bệnh tật. Nhiệm vụ của đơn vị ông Duy là tiếp nhận và xuất hàng trong cả hai mùa mưa nắng, quân số chỉ hơn 60 người, trừ bộ phận phục vụ, thống kê, còn lại chuyên bốc vác hàng hóa. Bao gạo 100kg hai người khiêng, người đi sau vít hai tai bao gạo đẩy người đi trước vượt dốc. Có hôm quân số sốt rét quá nửa, anh em còn lại phải gồng mình bốc hết hàng trước lúc trời sáng để ca-nô kịp quay về khu vực an toàn. Đột xuất có đêm phải xuất hàng hơn 150 tấn và tiếp nhận 60 ca-nô chở hàng với 250 tấn. Với quãng đường từ bến lên kho hơn 20m, độ dốc hơn 45 độ, bình quân mỗi người phải bốc vác 10 tấn hàng trong một đêm. Công việc này cứ lặp đi lặp lại đêm này qua đêm khác, tháng này qua tháng khác, năm này qua năm khác, đã để lại trên thân thể anh em nhiều dị tật, phần lớn bị lệch cột sống, có người vai nọ thấp hơn vai kia 3cm.

- Giờ nghĩ lại cũng thấy hài hước-Đại tá Đặng Doãn Duy nói-“Ông chủ lớn” Nguyễn Đức Phương uy danh là thế, được ký séc chi những khoản tiền lớn mua xăng dầu, thuốc men, cả vạn tấn gạo nhưng có hôm phải ăn sắn trừ bữa vì tất cả hàng hóa phải phục vụ chiến trường. Có lần, lương thực của đơn vị hết sạch, một cán bộ đề nghị “ông chủ” vay tạm gạo ở kho nhưng ông Nguyễn Đức Phương kiên quyết: “Gạo này là của mặt trận chứ không phải để dùng. Chúng ta có sông, có đất để tăng gia sản xuất, cải thiện đời sống”. Ngay cả chiến sĩ đại đội tôi cũng rất liêm khiết. Mỗi đêm, đơn vị tổ chức 5, 6 điểm tiếp nhận hàng hóa dọc bờ sông, các địa điểm thường xa nhau. Việc ghi nhận số lượng, trọng lượng hàng hóa nhận hoặc mua của các thương gia đều do một chiến sĩ làm nhiệm vụ thống kê ghi vào phiếu mà tôi đã ký sẵn, sau đó chủ hàng về Phnôm Pênh nhận tiền. Trong hoàn cảnh thiếu thốn mọi bề, anh em gian lận vài thùng xăng, bao gạo là rất dễ dàng nhưng không ai làm thế. Cuối năm, chúng tôi về Phnôm Pênh kết sổ đều chính xác, rõ ràng, rành mạch. Cho đến bây giờ mỗi lần gặp nhau, anh em chúng tôi đều tự hào về những tháng ngày gian khổ nhưng vô cùng trong sáng đó.

Ngày 18-3-1970, được Mỹ tiếp tay, Lon Non làm đảo chính lật đổ Chính phủ của Quốc vương Nô-rô-đôm Xi-ha-núc, xóa bỏ chế độ trung lập của Cam-pu-chia, lôi cuốn nước này vào quỹ đạo chiến tranh. Cảng Xi-ha-núc-vin bị khóa chặt, tiếp tế đường biển của ta về đây bị cắt đứt. Các cơ sở hậu cần của chiến trường Nam Bộ hoạt động trên đất Cam-pu-chia phải rút vào hoạt động bí mật. Trước tình hình đó, tháng 4-1970, Quân ủy Trung ương quyết định thành lập Bộ tư lệnh Khu vực 470 (sau là Sư đoàn 470) trực thuộc Bộ tư lệnh 559 (sau gọi là Bộ tư lệnh Trường Sơn) trực tiếp vận chuyển phục vụ các chiến trường Hạ Lào, Đông Bắc Cam-pu-chia, Tây Nguyên và Nam Bộ. Cán bộ, chiến sĩ Đoàn K20 được điều về làm nòng cốt các Binh trạm 50, 51 trực thuộc Bộ tư lệnh 470, tiếp tục thực hiện nhiệm vụ nặng nề, gian khổ trong điều kiện chiến tranh ngày càng ác liệt hơn. 

HỒNG SƠN