Chốt chặn trên cao nguyên
Trong căn phòng tập thể chưa đầy 15m2 giữa Thủ đô Hà Nội, người cựu chiến binh đã 99 tuổi hào sảng kể về trận chiến ấy…
Khi đó, phân khu Mộc Châu có một vị trí rất đặc biệt, nằm giữa Quân khu Tây Bắc, dưới Sơn La, trên Hòa Bình, án ngữ trục Quốc lộ 6 và ngã ba Pa Háng để sang Lào. Đồn Mộc Châu là hệ thống phòng thủ của Pháp với bố cục đặc biệt khi nằm trên một núi đá tai mèo, có chiều dài gần 500m, vách đứng thành vại và được bố trí tới gần 100 hỏa điểm cố định thay cho lô cốt, 2 vạn quả mìn, 2.000 tấn dây thép gai các tầng lớp… Ban ngày leo lên được núi còn khó, chưa nói gì tới ban đêm. Đồn Mộc Châu có một tiểu đoàn lính Thái, một đại đội biệt kích, quân số chừng 450 tên, được trang bị 2 đại bác 94mm, 2 cối 81mm, trọng liên 20mm, 2 đại liên, 27 trung liên. Ngoài đồn chính, địch còn bố trí hai trạm tiền tiêu, mỗi trạm một tiểu đội là Pom Lót và Pom Thơm. Lương thực được chúng tập trung thành 4 nhà kho lớn và phát thóc, gạo cho dân 2 đến 3 ngày một lần để dân không có lương thực dự trữ tiếp tế cho Việt Minh. Đồng thời, địch tập trung dân các bản lân cận thành một bản lớn cạnh đồn để chúng dễ bề kiểm soát, không người nào có thể đi xa khi chưa được cho phép.
    |
 |
|
Trung đoàn trưởng Đặng Văn Việt (thứ tư, từ phải sang) trong buổi gặp mặt truyền thống Trung đoàn 174. Ảnh do nhân vật cung cấp |
15 năm theo nghiệp nhà binh, Trung đoàn trưởng Đặng Văn Việt đã chỉ huy đánh hơn 100 trận lớn nhỏ, nhưng trận Mộc Châu với ông là một ký ức đặc biệt. Khi ấy, người trung đoàn trưởng mới 33 tuổi đã có biệt danh “Hùm xám Đường số 4” (biệt danh dành cho người chỉ huy nổi tiếng của các trận đánh trên mặt trận Đường số 4, chạy dọc biên giới Việt-Trung). Trong chiến tranh, yếu tố bất ngờ là vô cùng quan trọng, tuy nhiên ở trận Mộc Châu này không có nhiều điều bất ngờ. Bởi chiến dịch mở từ ngày 13-10-1952 mà đêm 19-11-1952 ta mới công đồn, vì vậy, trinh sát của địch đã theo dõi và đếm quân số ta đến từng người, từng khẩu súng. Điều bất ngờ ở đây có chăng chỉ có thể là cách đánh sáng tạo mà thôi. Theo nhận định lúc bấy giờ của ta, nếu không đánh được đồn Mộc Châu trong đêm 19-11-1952 thì những đêm sau khó mà đánh được vì Pháp sẽ cho máy bay B-26 ném bom làm tan tác cả núi rừng xung quanh, ta không còn chỗ trú ẩn mà tiếp tục công đồn… Khi ấy, Bộ Tổng tư lệnh chủ trương mở Chiến dịch Tây Bắc với mục đích tiêu diệt một bộ phận sinh lực địch, giải phóng vùng Tây Bắc rộng lớn. Trận Mộc Châu là một trận then chốt của chiến dịch ấy. Nếu Mộc Châu không bị tiêu diệt thì coi như chiến dịch bế tắc, Đường số 6 không thể bị khống chế. Thế trận của địch vẫn vững chắc và chưa biết khi nào ta mới giải phóng được Quân khu Tây Bắc. Nếu ta không làm chủ được Mộc Châu thì hàng trăm xe vận tải chở đầy ắp gạo đang chờ ở Hòa Bình để lên tiếp tế cho cả vạn quân dân sẽ bị chặn lại…
Cưỡi lên đầu hổ
Trung đoàn trưởng Đặng Văn Việt nhớ lại, tư tưởng quân sự được xác định khi đó là “cưỡi lên đầu hổ-đánh từ nóc nhà đánh xuống”. Trung đoàn 174 là một cánh quân chủ lực mạnh, nằm trong đội hình của Đại đoàn 316, được giao nhiệm vụ làm một mũi tiến công vào Tây Bắc từ hướng Yên Bái, đặc biệt là công đồn Mộc Châu. Sau khi tiêu diệt xong các đồn Ca Vịnh, Ba Khe, Thượng Bằng La, Trung đoàn 174 hành quân 3 ngày đêm tiếp cận Mộc Châu với nhiệm vụ công đồn trọng điểm mở đường vào Tây Bắc.
Núi rừng cao nguyên những ngày cuối năm, sương mù, gió bấc và cái rét cắt da cắt thịt không hề làm giảm đi khí thế tiến công của những người lính Cụ Hồ. Giữa rừng già hoang sơ, hùng vĩ, Trung đoàn trưởng Đặng Văn Việt tập hợp các chỉ huy đơn vị nòng cốt để bàn kế hoạch tác chiến… Phía Việt Minh lúc đó lực lượng gồm Trung đoàn 174 được phối thuộc thêm Tiểu đoàn 215, 439 của Trung đoàn 98 và Tiểu đoàn 888 của Trung đoàn 176. Ngoài ra có thêm một đại đội pháo 75mm, một đại đội cối 120mm… Tất cả nằm dưới sự chỉ huy chung của Trung đoàn trưởng Đặng Văn Việt. Quyết tâm đặt ra là phải “nhổ” kỳ được Mộc Châu.
23 giờ ngày 19-11-1952, từ trung tâm chỉ huy, Trung đoàn trưởng Việt hạ lệnh nổ súng bắt đầu trận đánh. Một đại đội của Tiểu đoàn 215 nhận nhiệm vụ sơ tán bà con dân bản ở khu tập trung ra xa đồn. Tất cả hỏa lực của trung đoàn dồn dập bắn theo hướng chính lên đỉnh đồi. Các bộc phá viên tranh thủ thời cơ xông lên mở đường cho bộ binh xung phong. Ngay từ những phút đầu, Tiểu đoàn 215 đã tiêu diệt được hai trạm Pom Lót và Pom Thơm, lợi dụng vị trí cao, bố trí hỏa lực bắn vào đồn lớn. Ngay sau đó, Đại đội 1 của Tiểu đoàn 249 xông thẳng lên chiếm đỉnh núi, đại đội trưởng cầm đèn pin quay mấy vòng báo hiệu cho sở chỉ huy. Trung đoàn trưởng Việt ra lệnh xung phong lên thẳng vị trí đồn, bao vây trọng điểm này. Quan ba đồn trưởng Vincent bị bắt sống, địch chống cự quyết liệt. Từ các hỏa điểm đạn bắn ra như mưa… Tiểu đoàn 249 tổ chức cho bộ đội lần theo các khe núi, tuột xuống từng lô cốt gọi hàng… Một số tên địch hoảng sợ, định vượt rào thoát ra khỏi đồn thì dính vào chính bẫy mìn của bọn chúng để lại. Về phía ta cũng có những đồng chí đã ngã xuống, Tiểu đoàn phó Tiểu đoàn 249 Khái Tâm cũng bị trúng đạn và hy sinh…
Đến khoảng 2 giờ 30 phút ngày 20-11-1952, trận đánh kết thúc, quân ta đã toàn thắng, 450 tên địch bị tiêu diệt và bắt sống. Ta thu toàn bộ trang bị, vũ khí của địch. Đúng như dự đoán, 9 giờ sáng, 3 chiếc máy bay B-26 của địch từ Hà Nội lượn lên giội bom, kho thóc và nhà cửa cháy ngùn ngụt. Rất may do lường trước tình huống nên bộ đội ta đã sơ tán đến địa điểm trú ẩn an toàn. Sau trận đánh ta thương vong 53 đồng chí.
Ngay sau trận đánh, hàng trăm xe vận tải
chở đầy ắp gạo từ rừng Hòa Bình đã đổ lên Tây Bắc, tiếp tế kịp thời cho hàng vạn dân công và bộ đội đang áp sát Đường số 6. Mộc Châu, một vị trí kiên cố bậc nhất vùng Tây Bắc thất thủ, các đồn bốt khác nghe tin hốt hoảng, run sợ, một số bỏ chạy như Yên Châu, Hát Lót, Cò Nòi… Lợi dụng tình thế, các đơn vị chủ lực của ta thừa thắng xông lên giải phóng Sơn La, Thuận Châu, Chiềng Đông…
HOÀNG TRƯỜNG GIANG