Giờ đây, tuy đã nghỉ hưu, nhưng những kỷ niệm về một thời trận mạc, nhất là chuyện đi tìm hài cốt một người đồng đội rồi gìn giữ bên mình hơn 3 tháng để chờ ngày chuyển về quê hương, người cựu chiến binh này không thể nào quên.
Trong những năm tháng cùng đồng đội phục vụ chiến đấu và chiến đấu trong các chiến dịch: Đường 9-Nam Lào; Trung-Hạ Lào; Tây Nguyên..., ông Nghiêm Xuân Thúc không còn nhớ rõ mình đã trực tiếp cõng bao nhiêu thương binh về tuyến sau, rồi trực tiếp khâm liệm, chôn cất bao nhiêu đồng đội đã ngã xuống. “Chiến tranh không có chỗ cho sự ủy mị, nhưng không xót xa sao được khi nhiều đồng đội của tôi ngã xuống, hòa vào lòng Đất Mẹ chỉ với tấm tăng, võng quấn quanh mình... nằm rải rác đâu đó khắp các chiến trường”-cựu chiến binh Nghiêm Xuân Thúc xúc động nhớ lại.
Cựu chiến binh Nghiêm Xuân Thúc.
Từ một người lính, trở về giảng đường đại học, làm giáo viên rồi cán bộ quản lý của Trường Đại học Bách khoa Hà Nội và nay đã được nghỉ hưu, nhưng với cựu chiến binh Nghiêm Xuân Thúc, những kỷ niệm về chiến trường, về đồng đội, về những người không được may mắn trở về khi đất nước hết chiến tranh... không khi nào phai mờ trong ký ức.
Cựu chiến binh Nghiêm Xuân Thúc kể lại, năm 1973, Sư đoàn 968 được trên điều động về chiến trường Tây Nguyên, thực hiện nhiệm vụ chiến đấu nghi binh địch. Tháng 3-1975, ta đánh Buôn Ma Thuột, địch rút chạy khỏi Tây Nguyên. Lúc này, Trung đoàn 29, Sư đoàn 968 được giao nhiệm vụ về tiếp quản và xây dựng, củng cố chính quyền tại đây. Đất nước trong niềm hoan ca, Trung sĩ Nghiêm Xuân Thúc được đơn vị cấp phép theo đường giao liên ra Bắc để thăm gia đình. Trong lần trở lại làng quê Hàm Sơn, Yên Phong, Hà Bắc (nay là tỉnh Bắc Ninh), ông đã được nghe kể về sự hy sinh của người em họ là Nghiêm Xuân Đông, nhập ngũ năm 1971 vào Trung đoàn 195 (Quân khu 5), đến năm 1972 thì hy sinh trong một trận chiến đấu tại đèo An Khê. Gia đình đã nhận được giấy báo tử, nhưng phần mộ của Đông còn nằm mãi nơi đâu. Ước nguyện của gia đình là có một ngày sẽ đưa được hài cốt của liệt sĩ về mai táng tại quê hương. Biết Nghiêm Xuân Thúc cũng đang đóng quân trên địa bàn Tây Nguyên, gia đình ngỏ ý nhờ anh khi quay trở lại đơn vị, có điều kiện thì cố gắng tìm và đưa hài cốt Nghiêm Xuân Đông về quê.
Hết phép, trở lại đơn vị, Nghiêm Xuân Thúc canh cánh nỗi niềm về phần mộ của người em, người đồng đội. Biết phần mộ của người chiến sĩ ấy nằm nơi đâu giữa cả một vùng Tây Nguyên bạt ngàn này? Giữa lúc ấy, may mắn đã đến, trong một lần cùng đồng đội thực hiện nhiệm vụ tiễu phỉ, Nghiêm Xuân Thúc tình cờ gặp một chiến sĩ đồng hương đã trực tiếp an táng và còn nhớ rõ sơ đồ, vị trí an táng liệt sĩ Nghiêm Xuân Đông.
Vậy là cơ hội tìm được phần mộ, đưa hài cốt người em, người đồng chí về với làng quê Hàm Sơn đã mở ra. Tuy vậy, trong điều kiện đất nước vừa thống nhất, các hành động chống phá của các thế lực thù địch trên địa bàn Tây Nguyên, nhất là những khu vực giáp biên giới với Cam-pu-chia không cho phép những người lính nơi đây được một phút ngơi nghỉ. Đến đầu tháng 3-1977, đơn vị (Trung đoàn 29, Sư đoàn 968-PV) đã tạo điều kiện để Nghiêm Xuân Thúc thực hiện lời hứa cất bốc phần mộ liệt sĩ Nghiêm Xuân Đông.
“Tìm đến khu vực đồi thông, gần Quốc lộ 14, cách thị xã Kon Tum gần 50 cây số, tôi mừng đến phát khóc khi phát hiện một ngôi mộ có bia đề tên Nghiêm Xuân Đông. Sau một hồi đào bới, hài cốt của liệt sĩ Nghiêm Xuân Đông đã dần lộ ra. Trước khi chôn cất, đồng đội đã khâm liệm thi hài không còn nguyên vẹn của anh ngoài tăng, võng là vật dụng cá nhân của người chiến sĩ trên chiến trường, còn có một chiếc chai nhỏ, trong đó chứa mảnh giấy vẽ sơ đồ nơi chôn cất, họ tên, đơn vị, quê quán, ngày hy sinh của liệt sĩ... để tránh việc nhầm lẫn cho công tác cất bốc sau này...”-cựu chiến binh Nghiêm Xuân Thúc nhớ lại.
Tìm được hài cốt của người em, người đồng đội, Nghiêm Xuân Thúc gói ghém, cất giữ cẩn thận. Do điều kiện đơn vị thường xuyên phải cơ động làm nhiệm vụ tiễu phỉ trên địa bàn tỉnh Kon Tum, nên mỗi lần di chuyển, hài cốt của liệt sĩ Nghiêm Xuân Đông lại được chuyển vào ba lô theo Nghiêm Xuân Thúc trên mỗi ngả đường thực hiện nhiệm vụ. Ngay cả khi ngủ, nhiều khi “phần cốt” ấy cũng được đặt ngay cạnh giường ông nằm. Đồng đội có người e ngại, nhưng khi hiểu cũng dần ủng hộ.
Cuối năm 1977, ông phục viên, xuất ngũ về địa phương. Hài cốt của liệt sĩ Nghiêm Xuân Đông theo hành trang của cựu chiến binh Nghiêm Xuân Thúc qua đường giao liên ra Bắc về với quê hương. Chính quyền và nhân dân xã Hàm Sơn đã long trọng làm lễ truy điệu và đưa hài cốt của liệt sĩ Nghiêm Xuân Đông về an táng tại nghĩa trang quê nhà. Nghĩa cử với đồng đội và lòng tận tâm với người đã ngã xuống của Nghiêm Xuân Thúc làm thỏa nỗi ước nguyện của gia đình, người thân của liệt sĩ. Và ông cũng cảm thấy thanh thản vì đã thực hiện được lời hứa của mình trước ngày trả phép về đơn vị, rằng sẽ cố gắng tìm, đưa hài cốt đồng đội về với gia đình và an táng trên mảnh đất quê hương.
Bài và ảnh: NGÔ DUY ĐÔNG