Ông Đặng Đình Ninh.

Trung tá CCB Đặng Đình Ninh, sinh năm 1930, hiện ở phường Ngọc Lâm, Long Biên, Hà Nội. Từ năm 1961 đến năm 1969, ông là Trưởng ban Kỹ thuật của A33, đại tu máy bay, tại sân bay Bạch Mai. Câu chuyện sau đây ông kể về chuyến đi tìm xác chiếc máy bay Mỹ đầu tiên bị bắn rơi trên miền Bắc, ngày 5 -8 -1964.

5 giờ chiều ngày 5-8 lịch sử ấy, tôi nhận lệnh của Đại tá Phùng Thế Tài, Tư lệnh Quân chủng Phòng không-Không quân; cùng năm nhân viên kỹ thuật, một chiếc xe tải đi tìm và chở chiếc máy bay bị bắn rơi tại chỗ trên vùng biển Quảng Ninh về Hà Nội cho Bộ Tổng tham mưu nghiên cứu.

Chúng tôi đi suốt đêm, đường xấu lại qua nhiều bến phà nên gần sáng mới tới tỉnh đội Quảng Ninh. Sau lúc nghỉ ngơi, tôi và Thiếu tá Bùi Đình Mai, Tỉnh đội trưởng đi một chiếc ca-nô của Hải quân ra biển. Lúc này, nhìn mặt biển xanh bao la, những con sóng bạc đầu đuổi nhau như bất tận, tôi mới lo lắng cho nhiệm vụ của mình. Chỉ mới nghe một số người dân đánh cá nói “rơi ở hướng ấy, hướng ấy” thôi, thì giống như “mò kim đáy bể”. Nhưng khi ra cách bờ chừng 10km, quan sát thấy một lớp váng dầu loang khá rộng trên mặt nước tôi mới hy vọng trở lại. Anh Mai điện về tăng cường thêm hai chiếc thuyền đánh cá và bốn thủy thủ, vừa câu móc, vừa lặn tìm dưới độ sâu hơn 10 mét, mãi đến tối mà không thấy, đành phải trở vào bờ. Tôi không nghĩ được rằng, máy bay rơi từ khoảng 14 giờ chiều hôm trước, sóng và thủy triều đã đẩy vùng dầu loang đi khá xa khu vực ban đầu.

Hôm sau, chúng tôi dốc toàn bộ lực lượng, thêm hai thợ lặn chuyên nghiệp của Hải Phòng và hai phóng viên quay phim, nhiếp ảnh từ Hà Nội cùng đi. Do mở rộng khu vực tìm kiếm, thợ lặn đủ trang bị đi lại hàng giờ dưới đáy biển nên chúng tôi bắt đầu thấy một số mảnh vụn của chiếc máy bay. Nhưng mảnh to nhất cũng không quá 30kg vì nó rơi từ trên độ cao 3.000m, đâm thẳng đầu xuống biển thì không thể còn nguyên chiếc. Gần trưa, xác chiếc máy bay cơ bản đã đủ nhưng không thấy động cơ. Mọi người đã mệt, muốn nghỉ, nhưng động cơ là quan trọng, thứ cần nghiên cứu nhất, nên chúng tôi lại động viên nhau tiếp tục lặn ra xa bán kính 50 mét nữa. Gần một tiếng sau, chiếc động cơ nặng hơn 3 tạ được tời lên thuyền. Nhìn tấm nhãn hiệu, tôi biết đây là loại máy bay siêu âm phản lực A4D của Mỹ, chúng thường huênh hoang là “Chim ưng nhà trời”.

Buổi chiều, chúng tôi xếp tất cả chiến lợi phẩm lên 3 chiếc xe vận tải (Tỉnh đội cho mượn thêm 2 chiếc mới chở hết) và chuẩn bị hành quân thì đồng chí Nguyễn Thọ Chân, Bí thư Tỉnh ủy Quảng Ninh đến xem rồi yêu cầu ba ô tô chạy ra vườn hoa thị xã, dỡ xuống, xếp lại thành hình chiếc máy bay. Đồng chí nói: Máy bay Mỹ đầu tiên rơi trên miền Bắc, lại rơi tại Quảng Ninh, thì nhân dân Quảng Ninh phải được thấy trước. Tuy vất vả nhưng không thể tả hết nỗi vui mừng, háo hức của buổi triển lãm bất ngờ đêm hôm ấy. Điện sáng trưng, xác chiếc máy bay được một vòng dây bao quanh và có tiểu đội dân quân giữ trật tự. Loa phóng thanh truyền tin chiến thắng vang dội, nhân dân chen nhau vòng trong, vòng ngoài chỉ trỏ, bàn tán hả hê lắm.

Trên đường về Hà Nội, khi qua phà Bãi Cháy được chừng hai cây số thì gặp mấy đồng chí bộ đội đeo băng đỏ đứng giữa đường vẫy vẫy. Tưởng xin đi nhờ xe, nhưng anh em nói đã chờ chúng tôi từ nửa đêm để mời vào đơn vị đóng quân gần đấy. Đó là một tiểu đoàn pháo cao xạ, hai đồng chí chỉ huy cho biết: Đơn vị được trên công nhận là đã góp phần bắn rơi chiếc máy bay Mỹ mà chúng tôi đang chở trên ô tô, nên muốn xin một mảnh để lưu lại trong nhà truyền thống. Biết rằng xác chiếc máy bay này rất quý giá và do Bộ Quốc phòng quản lý, chúng tôi không có quyền, nhưng cũng khó từ chối. Tôi đành chọn một mảnh đuya-ra bằng cái mũ, có dính lòng thòng mấy sợi dây điện xanh đỏ giao cho tiểu đoàn. Các anh xúc động trịnh trọng đón nhận rồi nắm tay chúng tôi lắc mãi... Còn ở bến phà Rừng thấy một đoàn dài ô tô đang đợi sang sông, nếu chờ lần lượt thì phải mất hàng tiếng đồng hồ. Tôi cho đoàn xe “chở sắt vụn” lách lên rồi đưa công lệnh hỏa tốc cho anh phụ trách. Hình như đã được thông báo về kế hoạch, anh vui vẻ ưu tiên cho ba xe của chúng tôi vượt lên. Về đến thị xã Quảng Yên thì trời đã quá trưa, chúng tôi dừng lại vào cửa hàng mậu dịch quốc doanh để nghỉ ngơi. Đang ăn cơm thì một anh công an đến hỏi thăm rồi đưa giấy giới thiệu của chủ tịch ủy ban hành chính thị xã đề nghị chúng tôi đưa đoàn xe vào sân vận động “nghỉ tạm” hai giờ cho nhân dân đến xem sức mạnh của “không lực Hoa Kỳ”. Trong khi đó ở bên ngoài đã có hàng trăm người vây quanh ba chiếc xe ngó nghiêng bàn tán. Thế là một cuộc triển lãm nữa lại bắt đầu...

Khoảng 20 giờ tối hôm ấy, tôi bàn giao xác chiếc máy bay Mỹ cho Viện bảo tàng Quân đội. Những năm sau đó, quân và dân miền Bắc đã bắn rơi hơn 4.000 chiếc máy bay Mỹ. Nhưng kỷ niệm về chuyến đi tìm xác chiếc máy bay Mỹ rơi đầu tiên thì tôi không thể nào quên.

Bài và ảnh: TÔ KIỀU THẨM