Thời gian khiến tấm chăn bạc màu, những vệt máu đỏ năm xưa đã dần chuyển sang màu nâu sẫm, nhưng ký ức một thời hào hùng cùng những câu chuyện về người Anh hùng lái xe Kim Ngọc Quản thì vẫn còn đọng mãi trong lòng khách tới tham quan qua lời giới thiệu của các thuyết minh viên.
Thượng sĩ Kim Ngọc Quản - Tiểu đội trưởng lái xe ô tô, Đoàn Vận tải quân sự Quang Trung sinh năm 1944, tại xã Hải Cát, huyện Hải Hậu, tỉnh Nam Định. Đơn vị của anh là lá cờ đầu trên tuyến đường Trường Sơn trong những năm kháng chiến chống Mỹ, cứu nước với tên gọi “Đại bàng Trường Sơn”. Và anh là một trong những “con đại bàng” xuất sắc nhất, lập nhiều thành tích và kỷ lục đáng nể.
Chiếc chăn kỷ vật của Anh hùng lái xe Kim Ngọc Quản hiện được lưu giữ tại Bảo tàng Hậu cần Quân đội. Ảnh: Phạm Hà.
Đầu năm 1968, xe của anh chở thuốc nổ TNT vừa tới cao điểm C thì máy bay địch ập tới đánh phá. Chiếc xe đi đầu bị cháy, anh vừa dừng lại xuống xe lao tới định cứu xe bạn thì chính xe của mình cũng bốc cháy. Anh đã cùng lái phụ dùng bạt và chính chiếc chăn chiên đang trưng bày tại bảo tàng để dập lửa. Chăn và hai cánh tay áo của anh bắt lửa, cháy xém một vạt, toàn thân và mặt bỏng rát nhưng anh vẫn dũng cảm dập tắt lửa, cứu được 4 tấn thuốc nổ, giữ được xe an toàn. Lần khác, vào tháng 3-1968, khi xe anh chạy tới Km72 trên Đường 10 thì 2 chiếc máy bay trinh sát OV10 phát hiện và bắn xối xả chặn đầu. Anh bình tĩnh xử trí, lợi dụng khói bom cho xe bám men theo vệ đường có tán lá cây sau đó tăng tốc vượt qua trọng điểm. Xe đang chạy thì một quả bom nổ hất cả anh và lái phụ ngã xuống. Tỉnh dậy, anh vẫn bình tĩnh đưa xe vượt trọng điểm đến đích an toàn.
Suốt thời gian vận chuyển trên tuyến đường Trường Sơn, anh đã đưa gần trăm lần xe của đồng đội ra nơi an toàn, kèm cặp được nhiều lái phụ trở thành lái chính, nhiều lần tự cứu xe mình khỏi bị cháy bởi bom, đạn khi đang chuyển vũ khí và hàng hóa. Khi vận chuyển thương binh, lo cho các anh nằm trên xe rung, lắc ảnh hưởng tới vết thương và sức khỏe, lần nào anh cũng tìm kiếm lá khô rải cho thương binh ngồi hoặc nằm. Gặp máy bay địch, anh tìm cách giấu xe và dìu thương binh xuống hầm để tránh máy bay. Anh sẵn sàng nhường khẩu phần ăn của mình cho thương binh khi thiếu thực phẩm hoặc khi đi trên chặng đường dài bảo đảm hậu cần không đủ. Thiếu tướng Hoàng Anh Tuấn, Phó chủ tịch thường trực Hội truyền thống Trường Sơn-Đường Hồ Chí Minh Việt Nam, nguyên Chính trị viên Tiểu đoàn 52, Binh trạm 14, Đoàn 559 nhớ mãi chuyến vào giao hàng ở Tha Mé, khi quay ra ông đi trên xe của Kim Ngọc Quản cùng 4 thương binh. Đến Văng Mu (trên Đường 20) thì bị máy bay địch chặn đánh. Trước tình thế nguy hiểm, ông hỏi lái xe đi hay dừng. Kim Ngọc Quản đã trả lời không một thoáng đắn đo: “Đã ngồi lên lưng cọp rồi, chỉ có đi thôi!”. Khi đến nơi tập kết, giao hàng xong, nghe báo cáo có thương binh, Kim Ngọc Quản chủ động tìm nhận chuyển thương, không mảy may nề hà, ca thán. Đồng thời, Quản cũng là người rất tích cực chuyển vỏ phuy xăng ra giao cho tuyến sau vì nhu cầu ở các cụm kho xăng dầu rất lớn. Anh đã chuyển được hàng nghìn chiếc, đến nỗi anh em gọi đùa là “Dũng sĩ phuy xăng”.
Kim Ngọc Quản còn là lá cờ đầu về chọc thủng cung độ 10. Thời gian đầu, đơn vị anh vận chuyển trên tuyến Đường 10 ba đêm một chuyến. Đến đầu mùa khô 1968-1969, trên cung độ 10, cả đi lẫn về qua 12 trọng điểm dài khoảng 240km, cấp trên quy định 2 đêm một chuyến. Anh đã dẫn đầu tổ xung kích chạy đạt 1 đêm một chuyến, tạo khí thế thi đua sôi nổi trong toàn đơn vị và lôi cuốn được 70% số xe của đại đội đạt vượt cung, tăng chuyến. Để bảo đảm xe không hỏng hóc hay gặp sự cố trên đường, anh luôn chăm lo, bảo quản giữ gìn xe tốt. Có ngày xe anh chạy tới 14 giờ liên tục, có tháng chạy cả 30 ngày nhưng xe vẫn được bảo đảm tốt. Anh đã vinh dự đạt danh hiệu Dũng sĩ lái xe 10.000km an toàn.
Với những thành tích xuất sắc trên tuyến vận chuyển ác liệt, anh đã được tặng nhiều giấy khen, bằng khen. Vinh dự nhất, ngày 22-12-1969, lái xe Kim Ngọc Quản được tặng danh hiệu Anh hùng LLVT nhân dân, trở thành điển hình được phổ biến, nhân rộng trên toàn tuyến.
Chiếc chăn hiện đang trưng bày tại Bảo tàng Hậu cần Quân đội là một trong những vật dụng được Kim Ngọc Quản dùng dập lửa cứu xe, cứu hàng nhiều lần nhất, hiệu quả nhất. Đồng đội của anh kể lại, chiếc chăn này anh ít khi dùng để đắp mà thường xuyên nhúng vào nước cho ướt trước mỗi lần xe lên đường để sẵn sàng làm dụng cụ dập lửa cứu xe mình và xe đồng đội. Giờ đây, do di chứng của chiến tranh, đôi khi thần trí không ổn định, Anh hùng Kim Ngọc Quản lại hô gọi đồng đội xung phong như hồi còn ở chiến trường. Lúc tỉnh lại bàng hoàng không nhớ nổi mình đã làm gì. Lo sợ một ngày mình sẽ lãng quên tất cả nên không chỉ tặng chiếc chăn chiên, ông quyết định tặng các kỷ vật thời chiến của mình cùng với những câu chuyện kể gắn với cuộc đời quân ngũ cho Bảo tàng Hậu cần Quân đội.
HUY TUẤN