QĐND - Khác với mọi lần, năm nay, cuộc gặp gỡ truyền thống và giao lưu nhân chứng lịch sử của 26 chiến sĩ biệt động thành Hội An (Quảng Nam) được tổ chức trang trọng tại Thành ủy Hội An, có sự hiện diện của nhiều tướng lĩnh trong quân đội và lãnh đạo UBND thành phố.

Ông Đinh Văn Lời trao chiếc ra-đi-ô của đội biệt động cho Thiếu tướng Nguyễn Xuân Năng, Giám đốc Bảo tàng Lịch sử Quân sự Việt Nam.

Ông Nguyễn Một, chủ xưởng mộc yêu nước ở số nhà 70 Lê Lợi (Hội An) dẫu đã mất nhưng tên ông vẫn luôn được cựu chiến sĩ biệt động nhắc đến. Ít ai biết rằng, chính xưởng mộc này đã nuôi giấu, tổ chức các hoạt động của tổ chức “đặc công Việt cộng” nằm vùng Hội An. Có cơ sở hợp pháp để “tả xung hữu đột”, biệt động phố cổ làm địch điên đảo. Từ những trận đánh lẻ như treo cờ cách mạng trên đình Ông Voi, hay đặt mìn phá tan đội xe chiếu phim không cho địch giở trò tâm lý chiến, đến đặt thuốc nổ C4 phá hủy cầu Cống Bản chặn đường tiếp viện của Trung đoàn 51 ngụy đi càn quét ở Gò Nổi…, biệt động Hội An càng đánh càng mạnh. Ngày 10-5-1967, 3 chiến sĩ biệt động dưới danh nghĩa hợp pháp làm trang trí nội thất trong sở Mỹ đã đột nhập đặt mìn tự tạo tiêu diệt 2 tên tình báo Mỹ và làm 5 tên khác bị thương; sở bị phá hủy toàn bộ… Đặc biệt, tháng 7-1967, đội biệt động nhận lệnh phối hợp tham gia giải phóng nhà lao Hội An, đã cải trang thành lính Trung đoàn 51 ngụy, khôn khéo qua được các hàng rào kiểm soát rồi đột nhập vào nhà lao, dùng bộc phá nổ tung hai cánh cửa chính, tạo điều kiện để Tiểu đoàn V25 giải thoát hơn 1.300 chiến sĩ cách mạng bị giam giữ. Giao thừa Tết Mậu Thân 1968, biệt động Hội An cải trang thành cảnh sát dã chiến và Quốc dân Đảng nổ súng đồng loạt tấn công vào Tiểu khu Quảng Nam, Tòa hành chính tỉnh, cơ quan dân ý vụ CIA, Quốc dân Đảng. Mồng 4 và mồng 7 Tết năm đó, tiếp tục đặt mìn vào trung tâm đầu sỏ của địch và nhà những tên ác ôn nợ máu làm hàng chục tên địch bị tiêu diệt, nhiều xe và vũ khí bị hư hỏng…

“Xuất quỷ nhập thần”, dũng cảm, gan dạ, táo bạo, khôn khéo, có trái tim thép là những gì mà người dân Hội An yêu mến nói về biệt động Hội An. Hàng trăm trận đánh bằng đặc thù biệt động đã khiến cho địch mất ăn mất ngủ. Tòa tỉnh trưởng Quảng Nam truy tìm “đặc công ám sát” nhưng chúng không thể nào tìm được. Những chiến công của biệt động Hội An đã góp phần “đánh cho Mỹ cút, đánh cho ngụy nhào”.

Đội trưởng Đinh Văn Lời nhớ lại: “Đã có lần, chúng tôi tưởng rơi vào tay địch trong gang tấc. Đó là một đêm khuya tháng 5-1966, tôi và Bảo, Thanh đi rải truyền đơn, trong người có súng và lựu đạn giấu trong bộ đồ thùng thình. Đường phố không một bóng người. Từ trong bóng tối có 3 tên lính nhảy ra chĩa súng vào bụng và hỏi đi đâu. Tôi nhận ra trong đó có tên trung sĩ ngụy quen nên niềm nở: “Anh em ở trại mộc ông Nguyễn Mộc xuống chợ mua quần áo lao động để sáng mai làm ở sở Mỹ”. Chúng cho đi. Tưởng đã xong, vậy mà đi một đoạn lại tiếp tục bị xét hỏi, nhờ mọi người bình tĩnh và nói cứng nên đều thoát nạn, tiếp tục hoạt động. Phương án cuối cùng mới dùng đến vũ khí, là điều ai cũng muốn tránh nhất. Điều thú vị là ngay cả khi tôi bị bắt sau này, chúng cũng tưởng bắt người thợ theo cộng sản chứ không biết đã bắt được “Báo đen” chỉ huy đội biệt động…”.

11 đồng chí hy sinh trong chiến đấu, 19 người đã từ trần, nhiều người bị tù đày, cựu chiến binh là biệt động Hội An luôn sống xứng đáng với người đã khuất. Đội trưởng, “Báo đen” Đinh Văn Lời, mục tiêu lùng sục của địch năm xưa, nay về với đời thường vẫn tỏ rõ chất lính biệt động ở tinh thần dám nghĩ dám làm. Ông vay vốn mở xưởng mộc, làm sống lại một làng nghề quê hương. Hiện ông là Giám đốc Công ty TNHH Sản xuất thương mại và dịch vụ Kim Bồng. Doanh nghiệp của ông giải quyết nhiều công ăn việc làm cho con em đồng đội, đóng góp vào phát triển của Hội An, nhiều lần nhận bằng khen của Thủ tướng Chính phủ, Chủ tịch nước.

Trân trọng những kỷ niệm năm xưa, các cựu chiến binh đã quyết định tặng Bảo tàng Lịch sử Quân sự Việt Nam những kỷ vật mà họ gìn giữ lâu nay để giáo dục truyền thống cho thế hệ mai sau. Chiếc thùng gỗ đựng đồ mộc và vũ khí của biệt động Hội An; chiếc ra-đi-ô họ đã sử dụng suốt những năm hoạt động; chiếc máy đánh chữ; lon gi-gô đựng chất nổ, áo phật tử giúp họ cải trang…, đã được Thiếu tướng Nguyễn Xuân Năng, Giám đốc Bảo tàng Lịch sử Quân sự Việt Nam đón nhận trân trọng.

Bài và ảnh: HÀ MY