Nét vẽ từ trái tim

Hành trình của người phụ nữ tuổi 70 là quá trình lao động nghệ thuật nghiêm túc với sự cố gắng hết mình, thể hiện tình cảm sâu nặng, nghĩa tri ân đối với các BMVNAH và Anh hùng LLVT nhân dân…

Sau nhiều lần gọi điện liên lạc, tôi được họa sĩ Đặng Ái Việt dành thời gian tiếp, dù bà rất bận rộn. Bà hẹn tôi vào một buổi sáng tại nhà riêng, nằm trong một con hẻm yên tĩnh trên đường Bình Lợi (quận Bình Thạnh, TP Hồ Chí Minh). Mở đầu câu chuyện, bà chia sẻ với tôi về những dấu ấn sâu sắc từ khi mới bước vào nghề. Bà cười nói: “Đời người, ai cũng chọn một cái nghề để làm cho tốt. Tôi được đào tạo hội họa từ trong chiến tranh, là sinh viên đầu tiên và là nữ duy nhất trong số 67 học viên của Lớp Hội họa Giải phóng năm 1964. Từ lúc đi học cho đến sau này ra công tác, tôi luôn đeo đuổi đề tài về chiến tranh cách mạng và LLVT. Bằng niềm đam mê của mình, tôi muốn tái hiện một khía cạnh của chiến tranh và xin được ghi chép lịch sử hào hùng của dân tộc qua những bức ký họa các BMVNAH và Anh hùng LLVT nhân dân”.

Họa sĩ Đặng Ái Việt vẽ chân dung Anh hùng LLVT nhân dân Nguyễn Thị Ba. Ảnh do nhân vật cung cấp. 

Họa sĩ Đặng Ái Việt lập đề cương chi tiết những phần việc cần làm và bắt đầu thực hiện ý tưởng từ ngày 19-2-2010. Bà tâm sự: “Khi tôi làm đề cương với hai chủ đề là vẽ các BMVNAH và Anh hùng LLVT nhân dân, ban đầu tôi chưa hiểu hết ý nghĩa của công việc mình làm, nhưng khi bắt tay vào thì càng ngày càng nhận thấy các nhân vật của mình thật phi thường, dân tộc ta thật vĩ đại và anh hùng”. Theo nữ họa sĩ, các bà mẹ Việt Nam đã hy sinh tất cả, trong đó có những người chồng, người con của mình cho Tổ quốc, còn các Anh hùng LLVT nhân dân là những người con ưu tú của các mẹ.

Bà giải thích: “Sở dĩ tôi vẽ các mẹ trước bởi các mẹ đã già rồi, quỹ thời gian trên cõi đời không còn nhiều. Nếu mình không nhanh tay sẽ bị lỡ cơ hội”. Có lúc, bà phải chạy đua với thời gian, bà tự nhủ phải cố gắng làm thật nhanh trước khi quá muộn. Mỗi khi gặp các mẹ cũng là lúc bà cùng các mẹ trở về với ký ức đau thương, mất mát xen lẫn những hạnh phúc mà khó có ai hiểu hết. Nhiều lần vẽ các mẹ, đôi mắt nữ họa sĩ cùng nhân vật lại nhòe đi bởi những ký ức chiến tranh ùa về. Bởi vậy, qua nét vẽ của nữ họa sĩ, chân dung các mẹ có nét ưu tư, ẩn chứa vẻ can trường, mạnh mẽ. Theo bà, hình ảnh của các mẹ phải có nét bất khuất, kiên cường bởi sự thật các mẹ đã chịu bao mất mát, đau thương nhưng đều vượt qua vì tình yêu Tổ quốc.

Họa sĩ Đặng Ái Việt cho biết, mỗi khi hoàn thành bức ký họa các bà mẹ, bao giờ bà cũng ôm hôn các mẹ. Bà lý giải: “Nhiều liệt sĩ khi hy sinh mới ở tuổi mười tám, đôi mươi, ít được ôm hôn mẹ. Những chiến sĩ đã lập gia đình thì khi lên đường ra chiến trường cũng không có nhiều cơ hội hôn mẹ, cho nên khi vẽ các mẹ, tôi có tâm nguyện muốn thay những người con của mẹ đã ngã xuống ôm hôn các mẹ. Và cũng bởi vì, nhiều mẹ hiện nay sống cô đơn, không còn con cháu. Tôi nói với các mẹ: Mẹ hãy coi con là con của mẹ, cho phép con được thay liệt sĩ hôn mẹ. Các mẹ cũng rớt nước mắt…”.

Cuộc trò chuyện của chúng tôi có lúc chững lại bởi những chi tiết xúc động bà kể. Tiếp sau bộ sưu tập ký họa chân dung các BMVNAH trên khắp cả nước, họa sĩ Đặng Ái Việt lại vẽ các Anh hùng LLVT nhân dân. Bà đã đi được 21 tỉnh, thành phố ở phía Nam để vẽ các Anh hùng LLVT nhân dân. Mỗi lần đến gặp gỡ các vị anh hùng là niềm xúc động ập đến, bởi bà cảm nhận, trân trọng và chung vui với những chiến công hiển hách, những trận đánh oanh liệt, khí chất anh hùng của các Anh hùng LLVT nhân dân. Tâm sự về những chuyến đi vẽ các Anh hùng LLVT nhân dân ở địa bàn các tỉnh thuộc Quân khu 7 và Quân khu 9, bà nói: “Các đơn vị quân đội nhiệt tình lắm, các anh bộ đội sẵn sàng giúp tôi bất cứ việc gì, đi đến đâu tôi cũng được lo chu đáo. Sắp tới, tôi sẽ ra các địa phương thuộc Quân khu 3 và Quân khu 5 tiếp tục vẽ các Anh hùng LLVT nhân dân”.

Đã ở tuổi “thất thập cổ lai hy”, song nữ họa sĩ vẫn rất nhanh nhẹn, khỏe khoắn. “Mỗi chuyến đi, tôi đều lên kế hoạch và chuẩn bị kỹ lưỡng mọi thứ. Khó khăn nhất trong công việc này là đa số các anh hùng đều đã tuổi cao sức yếu, nhiều người không còn đủ sức khỏe để ngồi làm mẫu cho tôi vẽ. Bởi vậy, tôi phải tận dụng mọi điều kiện có thể để thực hiện tâm nguyện của mình”.

Tuổi càng cao, cường độ làm việc của họa sĩ Đặng Ái Việt càng lớn. Bà bảo, có lẽ nhờ các liệt sĩ, các BMVNAH đã quá cố phù hộ nên bà đi nhiều, làm việc nhiều mà không có cảm giác mệt mỏi. Họa sĩ Đặng Ái Việt cho biết, hướng tới kỷ niệm 70 năm Ngày Thương binh-Liệt sĩ (27-7), bà dự định tổ chức triển lãm “Mẹ và Anh hùng của dân tộc anh hùng” với khoảng 300 bức chân dung BMVNAH và Anh hùng LLVT nhân dân. Sau đó, bà sẽ tiếp tục vẽ song song hai đề tài trên ở các tỉnh miền Bắc và miền Trung…