QĐND - Gắn bó với đồng bào Tây Nguyên suốt nhiều năm, ông được bà con gọi với cái tên “A-ma Mẫn”. Những vụ việc lớn, điểm nóng do kẻ xấu kích động đồng bào chống phá cách mạng… ông đều được tổ chức tin tưởng, giao nhiệm vụ xử lý nhanh gọn, ổn thỏa, giảm tổn thất cho cách mạng, củng cố niềm tin trong nhân dân. Những cuộc đấu trí quyết liệt ấy khiến ông chết hụt nhiều lần. Ông là Đại úy, cựu chiến binh Trần Minh Mẫn (Trần Mùi), 86 tuổi, ngụ tại xã Ninh Diễm, huyện Ninh Hòa, tỉnh Khánh Hòa.

CCB Trần Minh Mẫn. Ảnh do nhân vật cung cấp

Tham gia cách mạng từ khi mới 14 tuổi, cậu bé Trần Mùi thông minh, láu lỉnh nên được biết đến với cái tên Trần Mọi. Tháng 2-1946, Mùi được chuyển sang làm trinh sát, công tác tại Huyện đội Ninh Hòa, tham gia đánh nhiều trận diệt ác, trừ gian tại địa phương, được tham dự Hội nghị Chiến sĩ thi đua Liên khu 5, năm 1953. Cuộc đời binh nghiệp của ông để lại dấu ấn đáng nhớ nhất là những năm gắn bó với đồng bào Tây Nguyên trong chiến tranh chống Mỹ. CCB Trần Minh Mẫn nhớ lại:

- Tháng 3-1961, tôi được điều về huyện Khánh Vĩnh chuẩn bị cơ sở cho việc thành lập đội vũ trang đặc biệt của huyện. Từ đây, tôi thường xuyên len lỏi, thâm nhập vào đồng bào dân tộc Ê Đê, Raglai để xây dựng cơ sở. Tình hình vùng dân tộc thiểu số lúc bấy giờ căng thẳng lắm! Bọn địch dùng muối để dụ dỗ, cách ly đồng bào với cách mạng. Chúng ra giá một cái đầu của cán bộ Việt cộng bằng 3 rạ muối. Để không bị lộ, tôi phải cà 4 cái răng, đóng khố, phơi đen, đi chân đất, ăn, ngủ như đồng bào dân tộc. Nhờ tạo dựng tốt mối quan hệ với bà con dân bản nên tôi được bà con gọi là “A-ma Mẫn” với tình cảm, niềm tin và sự quý trọng.

Được đồng bào che chở, “A-ma Mẫn” đã hoàn thành tốt nhiệm vụ, xây dựng cơ sở cách mạng tin cậy ở vùng đồng bào thiểu số, làm “tai mắt”, chỗ dựa cho bộ đội trong những năm chiến tranh. Ông được giao nhiệm vụ Đội trưởng đội công tác vùng đồng bào dân tộc ở tây Khánh Hòa. Một sự kiện mà cho đến nay đã hơn 50 năm nhưng ông vẫn nhớ như in, đó là vào năm 1964, khi ông đảm nhiệm địa bàn hai huyện Khánh Vĩnh, Khánh Sơn. Thời gian này xảy ra vụ nổi loạn, chống phá cách mạng do hai tên Chạm và Khạm cầm đầu, lôi kéo đồng bào Raglai ở suối Môn, bến Lễ lên hòn Chông tụ tập, tổ chức làm hầm chông, cung tên, súng kíp gây tổn thất không ít cho cách mạng. Lãnh đạo tỉnh xác định mục tiêu đập tan tổ chức phản động này, cử lực lượng tập kích nhưng đều bị chúng phát hiện chống trả buộc phải rút về căn cứ. Ông nhớ lại:

- Trước tình thế gay cấn, Tỉnh ủy Khánh Hòa quyết định đưa tôi về giao nhiệm vụ cho tôi cùng với chủ tịch xã Xà A và một cán bộ phụ nữ là A Ray bí mật luồn sâu vào rừng, tiếp cận cơ sở để vận động. Suốt 3 ngày cắt rừng, chúng tôi xuống tới vùng đồng bào gần khu vực bọn phản động đang án ngữ. Nhờ thông thuộc địa hình, lại có mối quan hệ từ trước nên chúng tôi khá thuận lợi trong việc tuyên truyền, vận động bà con không tin theo kẻ xấu, rủ nhau về nhà. Thời cơ thuận lợi, LLVT huyện đã tập kích bắt được hai tên cầm đầu, đưa bà con về buôn an toàn trong sự vui mừng, phấn khởi của chính quyền địa phương. Lần đó, tôi được lãnh đạo tỉnh tặng Bằng khen và bổ nhiệm chức vụ Chính trị viên Huyện đội Khánh Vĩnh.

CCB Trần Minh Mẫn (thứ hai, từ phải sang) trong một lần gặp mặt đồng đội tại Bộ CHQS tỉnh Khánh Hòa.

Tại đây, năm 1969 lại xảy ra vụ chống đối chính quyền, một lần nữa Chính trị viên Trần Minh Mẫn khẳng định vai trò của mình đối với đồng bào các dân tộc. Ông kể:

- Không hiểu sao tên Xà Đăng, xã đội trưởng xã Liên Sang lại đổ đốn cùng 8 dân quân mang theo súng tiểu liên AK, CKC ra rừng chiếm cứ chống lại bộ đội và dân làng. Hắn không chịu gặp mặt bất cứ ai và chỉ chấp nhận gặp tôi nhưng không được mang theo bất cứ thứ gì, nếu không hắn sẽ bắn chết. Được lệnh của trên, tôi nhận nhiệm vụ thuyết hàng tên Xà Đăng. Địa bàn của chúng hoạt động khá phức tạp, lại có nhiều kho tàng của ta nên tôi phải hết sức cẩn thận kẻo chúng “chó cùng dứt giậu”. Trước khi đi, đồng đội đã làm bữa cơm chia tay nhưng thực ra là bữa cơm từ biệt bởi ai cũng nghĩ tôi đi chuyến này lành ít dữ nhiều. Sáng hôm sau, tôi ra đi với chiếc quần đùi rách, cởi trần, tay cầm mấy củ mì luộc. Suốt 3 ngày vượt rừng, tôi đi qua 2 vọng gác của chúng và gặp được Xà Đăng. Hắn không bắt tay, không mời thuốc, ánh mắt nhìn đăm đăm, hằn học. Tôi biết, đó là biểu hiện của sự bất hợp tác. Hắn ngồi trên một tảng đá và hỏi tôi đầy dò xét. Tôi chú ý đến những câu hỏi, như: “Nếu tao về với cách mạng, tao có bị khai trừ Đảng không? Tao có còn được làm xã đội trưởng không? Tao có muối ăn không? Tao cưới thêm một vợ nữa được không?...”. Tôi suy nghĩ rất nhanh, có những câu hỏi tôi không dám chắc có đáp ứng được yêu cầu của hắn hay không, nhưng trong tình thế cấp bách, tôi hứa sẽ tính cách xử lý sau. Mọi việc ổn thỏa trong vòng 7 tiếng đồng hồ. Hắn mời tôi hút thuốc, ăn khoai mì và ngay buổi chiều hôm đó, Xà Đăng cùng 8 tay súng và một số bà con trở về với buôn làng.

Trong những năm chiến tranh, vùng đồng bào dân tộc Tây Nguyên thường xảy ra những biến cố phức tạp. Những vụ tụ tập chống phá, tiếp tay cho địch diễn ra liên miên. Chỉ trong vòng 10 năm (1964-1974), ông Trần Minh Mẫn đã tham gia giải quyết hơn 15 vụ êm thấm, không để xảy ra thương vong, được chính quyền địa phương tin tưởng. Năm 1970, một biến cố khác lại xảy ra trên địa bàn 3 xã thuộc huyện Vĩnh Sơn, tỉnh Khánh Hòa và giáp ranh Tây Nguyên. Tên Xà Pa, người dân tộc H’rinh cầm đầu lôi kéo đồng bào bỏ buôn làng lên hòn Ông, hòn Dung dựng căn cứ chống phá cách mạng. Chúng cướp kho vũ khí, lương thực mang lên rừng, chiếm cả một vùng hiểm trở để hoạt động. Một lần nữa, “A-ma Mẫn” lại được tỉnh ủy tin tưởng giao nhiệm vụ thuyết phục, lôi kéo, làm tan rã lực lượng phản động. CCB “A-ma Mẫn” nhớ lại:

- Trên đường đi cơ sở nắm tình hình, chúng tôi gặp muôn vàn khó khăn: Nước lụt phải ngủ đêm trên ngọn cây, ngày lội rừng, không gặp được dân làng tưởng chừng chết đói. Đi mãi chúng tôi mới tới được một vài hộ đồng bào nhưng họ đều từ chối không cho chúng tôi tiếp cận. Lại phải cà răng, đóng khố, nói tiếng đồng bào… Sau nhiều ngày, chúng tôi mới tìm gặp được già làng nhờ giúp đỡ. Khoảng một tuần sau, tôi đã vận động được 8 người ra đầu thú, dựa vào những người này tiếp tục vận động nhóm khác, chúng tôi đã đưa được 14 người nữa mang theo 13 khẩu súng về với cách mạng. Tiếp tục bám trụ, kiên trì vận động, tôi đề nghị tỉnh tăng cường 5 tổ công tác rải truyền đơn dọc bờ suối nêu rõ chính sách khoan hồng của Đảng, Nhà nước. Sau 3 tháng trời bền bỉ vận động, chúng tôi đã cơ bản làm tan rã lực lượng phản động, tên cầm đầu Xà Pa trốn thoát khi chúng tôi tấn công vào sào huyệt của hắn ở phía cuối rừng già.

Kết thúc chiến tranh, Trần Minh Mẫn về công tác tại Bộ CHQS tỉnh Khánh Hòa. Tháng 4-1977, vụ nổi loạn ở nam Tây Nguyên do bọn Mang Long, Mang Khai, Mang Xanh cầm đầu một lần nữa lại đặt ra nhiệm vụ nặng nề cho ông phải cùng đồng bào giải quyết sự việc. Tỉnh ủy Khánh Hòa và Bộ CHQS tỉnh lên kế hoạch giao cho Tiểu đoàn 96 và Tiểu đoàn 407 lên phương án tác chiến. Suốt 2 tháng trời không giải quyết được vụ việc, địa bàn chúng nống lấn càng rộng thêm. Bộ CHQS tỉnh đề xuất cử Trần Minh Mẫn đến thuyết hàng, vận động đồng bào trở về buôn sóc. Từ giã vợ con, người lính ấy lại hăng hái lên đường, đến với đồng bào nơi khó khăn, nguy hiểm. Anh đã lập chiến công mà không phải tốn một viên đạn, cảm hóa được cả 3 tên cầm đầu quy hàng cách mạng. Nói về chiến công này, CCB Trần Minh Mẫn chỉ mỉm cười: “Mình hiểu bọn nó muốn gì, mình nói nếu chúng ta cùng lắng nghe, rồi đồng lòng thì khó mấy cũng có cách ổn thỏa, dù nói ít thôi cũng đủ để nó tin mình”.

Cũng lần ấy, suýt nữa ông mất mạng bởi sự đa nghi của tên cầm đầu. Cũng may, ông từng sống với đồng bào nhiều năm, hiểu tập tục và được bà con tin tưởng nói đỡ nên ông thoát chết để tham gia trận đánh cuối cùng trên cương vị cán bộ thuộc Bộ CHQS tỉnh Khánh Hòa. Ông Mẫn hồi tưởng:

- Đầu năm 1979, bọn FULRO ở vùng biên giới tây Khánh Hòa chống phá dữ dội. Tôi đang đi công tác ở Phú Yên thì được lệnh về tham gia đánh FULRO. Theo trinh sát báo về, lực lượng của chúng có khoảng 200 tên, có vũ khí, hầm hào, công sự ẩn nấp. Được giao nhiệm vụ phải giải quyết dứt điểm đám tàn quân này, tôi cùng 14 chiến sĩ bàn bạc cách đánh. Chúng tôi lại trở về với đồng bào, dựa vào đồng bào để tiêu diệt địch. Chúng tôi dùng mìn mò o bất ngờ tập kích vào 4 giờ sáng kết hợp với tạo giả mục tiêu gây tiếng nổ la liệt khắp nơi khiến bọn chúng hoảng loạn chạy trốn, vấp phải mìn, thương vong khá lớn. Chỉ trong vòng một ngày đêm, chúng tôi đã loại khỏi vòng chiến đấu khoảng 2/3 quân địch trước khi lực lượng của quân chi viện bắt sống toàn bộ quân địch, giữ yên bình vùng rừng núi Tây Nguyên.

CCB Trần Minh Mẫn về hưu năm 1981. Mấy chục năm quân ngũ, phần lớn thời gian ông gắn bó với đồng bào lập nên bao chiến công oanh liệt, được đồng đội và nhân dân ghi nhớ. Hiện tại, ông đang được các cấp, ngành địa phương đề nghị Đảng, Nhà nước phong tặng danh hiệu Anh hùng LLVT nhân dân.

HOÀNG THÀNH