QĐND - Lần đầu tiên trở lại Việt Nam vào năm 1998, khi đang đi dạo trên một con đường ở Thành phố Hồ Chí Minh, một người đàn ông Việt Nam đã hỏi cựu binh Mỹ Xu-en Giô-nít (Suel Jones) rằng, liệu ông đã đến Việt Nam trước đây? Lo sợ và rụt rè, Giô-nít trả lời: “Có. Tôi từng là kẻ sát nhân ở Việt Nam. Tôi đến đây vào năm 1968”. Người đàn ông lại hỏi: Ông từng là kẻ thù? Giô-nít đáp: “Tôi là cựu thù”. Sau câu trả lời của mình, cựu binh Mỹ nhận ra một thoáng lưỡng lự của người đàn ông Việt Nam, nhưng rồi ông này quàng vai Giô-nít và nói: “Chào mừng đến Việt Nam!”.
Câu chuyện trên được chính cựu binh Mỹ kể lại trong quá trình thực hiện dự án “The Return to Vietnam Project” (dự án Trở về Việt Nam) của những cựu binh Mỹ tìm về chiến trường xưa, sinh sống và làm việc tại Việt Nam để giúp đỡ cựu thù.
Mỗi cựu binh Mỹ trở lại Việt Nam làm những việc khác nhau, người thì dạy tiếng Anh, làm từ thiện giúp nạn nhân chất độc da cam-giống như Xu-en Giô-nít đang làm, hay cố gắng phối hợp với các tổ chức xã hội dọn dẹp tàn tích chiến tranh. Các cựu binh hiểu rõ điều gì đã xảy ra trong chiến tranh, họ biết được những thách thức mà Việt Nam vẫn phải đối mặt sau chiến tranh, bởi vì chính bản thân họ cũng đang phải vật lộn với những thách thức tương tự, chẳng hạn những di chứng từ chất độc da cam và rối loạn stress sau sang chấn hay hậu chấn tâm lý. “Chính vì vậy, chúng tôi cùng nhau thực hiện dự án Trở về Việt Nam để hiểu hơn về lịch sử và những bài học người Mỹ có thể rút ra khi tham chiến tại Việt Nam”-Giô-nít nói.
ĐỖ MẠNH HÙNG