Trong cuộc trò chuyện với tôi, bà Kim Phượng thuật lại câu chuyện do cố Đại tá Hà Văn Lâu kể về lần đầu được gặp Bác Hồ ở Chiến khu Việt Bắc tháng 5-1950.
Giữa tháng 3-1950, Chỉ huy trưởng Mặt trận Bình Trị Thiên Hà Văn Lâu nhận được lệnh của Bộ Tổng tư lệnh ra Việt Bắc báo cáo tình hình kháng chiến ở địa phương và nhận chủ trương mới. Ông cùng một liên lạc kiêm bảo vệ ngày đêm cuốc bộ, đi xe đạp liên tục trong hai tháng mới đặt chân đến An toàn khu thuộc tỉnh Tuyên Quang. Hôm sau, làm việc xong với Tổng Tham mưu trưởng Hoàng Văn Thái, các đồng chí: Trần Đăng Ninh, Lê Liêm, Hà Văn Lâu có buổi báo cáo với Đại tướng, Tổng Tư lệnh Võ Nguyên Giáp. Cuối buổi, anh Văn (tên thân mật của Đại tướng Võ Nguyên Giáp) nói: “Sáu Lâu (tên gọi thân mật của ông Hà Văn Lâu-TG) còn nguyện vọng gì nữa cứ mạnh dạn đề xuất”. Ông Sáu Lâu có một nguyện vọng tha thiết, lần ra Bắc đầu tiên này muốn được gặp Bác Hồ thì ông lại ngần ngại chưa dám nói, vì e Bác bận nhiều việc không có thì giờ tiếp. Đêm hôm đó ông trằn trọc nghĩ ngợi: Khó có dịp được ra Việt Bắc, lần này xong việc trở về mà không được gặp Bác thì thật tiếc biết bao!
Đến ngày thứ ba, đúng ngày sinh của Bác, 19-5-1950. Buổi trưa, một anh cán bộ của Văn phòng Chính phủ đến báo cho ông chuẩn bị chiều nay đi gặp Bác Hồ. Niềm vui lớn lao đến quá bất ngờ! Trong lúc chờ người đón, ông Sáu Lâu tìm đến anh cán bộ tuyên huấn ở căn cứ, xin được một tấm ảnh của Bác, định bụng thủ sẵn trong người, khi gặp Bác sẽ xin chữ ký. Một điều may mắn nữa, tấm ảnh do anh tuyên huấn chụp mới cách đấy khoảng một tuần, “chớp” được hình ảnh Người rất tự nhiên, mặc áo chiến sĩ có cầu vai, quàng phu-la sẫm màu, ánh mắt hiền từ và phảng phất nụ cười sau chòm râu.
Tấm ảnh có chữ ký Bác Hồ của Đại tá Hà Văn Lâu.
Buổi chiều. Mặt trời sắp khuất sau dãy núi phía tây, một anh bộ đội to khỏe cưỡi ngựa, dắt thêm một con ngựa hồng nữa đến đón ông. Đến một căn nhà tranh, vách nứa kín đáo nằm cạnh một cây cổ thụ, ông Sáu Lâu linh cảm ngay: “Phủ Chủ tịch”. Bước vào nhà thấy có khá đông người, trước đó ông đã được thông báo, hôm nay Chính phủ tổ chức lễ mừng thọ Bác Hồ tròn 60 tuổi. May mắn và vinh dự biết bao cho ông khi thay mặt bộ đội, nhân dân Bình Trị Thiên được dự buổi lễ trọng đại mà giản dị, thân mật này. Một người còn khá trẻ chạy đến bắt tay Sáu Lâu và lần lượt giới thiệu với ông các vị đang có mặt, toàn những con người khả kính, nổi tiếng từ lâu giờ mới được diện kiến: Cụ Phan Kế Toại, Bộ trưởng Bộ Nội vụ; các đồng chí Tổng Bí thư Trường Chinh, Phó thủ tướng Phạm Văn Đồng… Ngay sau đó, Bác xuất hiện trong bộ quần áo màu chàm như một ông Ké của núi rừng Việt Bắc. Giọng Bác vang, ấm áp, chào mọi người và nói lời cảm ơn, rồi nhanh nhẹn vào chỗ ngồi có đặt cái bàn gỗ ở giữa. Ông Sáu Lâu dán mắt vào Bác, tưởng như mình đang trong mơ. Bác giống như trong tấm hình ông mang theo: Vầng trán rộng, đôi mắt sáng và chòm râu đen thưa. Lần lượt lãnh đạo Đảng, Chính phủ, mặt trận và các đoàn thể lên mừng thọ Bác. Rồi luật sư Phan Anh thay mặt mọi người đọc một bài thơ chúc thọ, Bác tươi cười đáp lại bằng một bài tứ tuyệt:
Sáu mươi tuổi vẫn còn xuân chán
So với ông Bành vẫn thiếu niên
Ăn khỏe, ngủ ngon làm việc khỏe
Trần mà như thế kém gì tiên.
Mọi người vỗ tay rào rào. Ông Sáu Lâu được ban tổ chức giới thiệu với Bác. Bác tươi cười vẫy ông đến ngồi cạnh. Chắc là Đại tướng, Tổng Tư lệnh đã thưa trước với Bác, nên Người hỏi ông ngay về tình hình đời sống và cuộc kháng chiến của bộ đội, đồng bào. Sáu Lâu cảm thấy thật bất ngờ, không chuẩn bị trước nên có phần lúng túng, nhớ đến đâu nói đến đó. Sau khi báo cáo tóm tắt xong tình hình, ông nói thêm: “Thưa Bác, ở Bình Trị Thiên mỗi khi bộ đội xung phong vào đồn giặc thường hô to “Hồ Chủ tịch muôn năm”. Nói đến đó, ông nghẹn lời. Mắt Bác cũng rưng rưng.
Ông Hà Văn Lâu và phu nhân-bà Nguyễn Tăng Diệu Hương (năm 2010). Ảnh do gia đình cung cấp
Ban tổ chức buổi lễ mời Bác và mọi người dự bữa cơm thân mật ở phòng bên cạnh. Vị khách của Bình Trị Thiên khói lửa vẫn được xếp ngồi cạnh Bác. Hình như Bác cảm thấy Sáu Lâu vẫn chưa hết hồi hộp, lúng túng khi sang bàn ăn, nên Người gắp thức ăn cho ông và nói: “Thôi, chú Lâu ăn đi, Bác không hỏi chuyện thêm nữa”.
Cơm xong, Bác và mọi người qua bàn uống nước, ông Sáu Lâu tranh thủ thời cơ liền đưa tấm ảnh ra xin chữ ký. Bác vui vẻ cầm tấm ảnh, cúi xuống rút bút viết lên phía trên và dưới tấm ảnh dòng chữ “Kháng chiến nhất định thắng lợi”, rồi ký. Sáu Lâu trân trọng hai tay đón tấm ảnh Bác trao. Bác nói: “Chú về, cho Bác gửi lời thăm hỏi bà con đồng bào và chiến sĩ trong đó…”.
Buổi lễ mừng thọ kết thúc, Bác lần lượt bắt tay từng người. Ông Sáu Lâu nắm bàn tay ấm áp của Người mà không muốn buông ra.
Đầu tháng 6-1950, Chỉ huy trưởng Mặt trận Bình Trị Thiên Hà Văn Lâu rời Chiến khu Việt Bắc trở lại chiến trường, mang theo lời tiên tri “Kháng chiến nhất định thắng lợi” của Bác Hồ. Ông giữ tấm ảnh của Bác cho tới ngày giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước 30-4-1975. Rồi theo đề nghị của Bảo tàng Hồ Chí Minh Thừa Thiên-Huế, ông đã tặng lại kỷ vật thiêng liêng đó cho bảo tàng.
PHẠM QUANG ĐẨU