Đối với Việt Nam, chúng cho là kẻ thù số 1, chủ trương đánh lâu dài, coi đây là nhiệm vụ chiến lược. Mục tiêu trước mắt là Sài Gòn, lục tỉnh. Cũng vì vậy nên khi ta giải phóng miền Nam ngày 30-4-1975 thì ngày 3-5, chúng tấn công Phú Quốc, ngày 10-5 tấn công Thổ Chu, ngày 27-5 tấn công làng Xốp, thuộc tỉnh Gia Lai-Kon Tum (trước đây)... Năm 1976, chúng đánh 280 điểm trên biên giới. Đặc biệt, ngày 30-4-1977, đúng vào ngày ta kỷ niệm 2 năm giải phóng miền Nam, Pol Pot đã tấn công xâm lược Việt Nam trên toàn tuyến biên giới, giết hại hàng nghìn người dân, phá hàng trăm ngôi nhà.

Sau khi đánh giá tình hình, Cục Tác chiến (Bộ Tổng Tham mưu) cho rằng cần phải giải quyết sớm chiến tranh biên giới Tây Nam, phải đánh bại tập đoàn phản động Pol Pot ngay tại sào huyệt của chúng bằng những đòn quân sự mãnh liệt. Thời cơ cách mạng của bạn đã chín muồi. Các yếu tố cách mạng đã đầy đủ và đang phát triển, tuy chưa đồng đều nhưng có thể bù đắp lẫn nhau, trong đó yếu tố quần chúng là nổi trội nhất. Nếu có sự giúp đỡ của ta, bạn hoàn toàn có thể phát động quần chúng nổi dậy, cùng với LLVT đánh bại hoàn toàn tập đoàn phản động Pol Pot, giành lại chính quyền.

Cuối năm 1977, nhân một buổi làm việc với đồng chí Võ Quang Hồ, người được Bộ Tổng Tham mưu giao trách nhiệm báo cáo thường xuyên với Tổng Bí thư về mặt tác chiến, đồng chí Lê Duẩn hỏi đồng chí Võ Quang Hồ: “Cục Tác chiến có ý kiến gì về vấn đề biên giới Tây Nam?”. Đồng chí Hồ trả lời: “Báo cáo anh, chúng tôi đã có ý kiến với cấp trên, nếu anh đồng ý, xin được báo cáo luôn”. Đồng chí Lê Duẩn đồng ý. Anh Hồ báo cáo ngắn gọn những vấn đề đặt ra ở tiền phương. Khi nghe nói giải quyết sớm… đánh thẳng vào Phnôm Pênh, với nét mặt rạng rỡ, anh Ba (tên gọi mà đồng bào và đồng chí cả nước gọi Tổng Bí thư Lê Duẩn) nói ngay: “Nhất trí! Nhất trí!”. Anh Ba hỏi thêm: “Nếu thực hiện kế hoạch này, ta có khó khăn gì?”. Anh Hồ trả lời: “Có hai khó khăn, một là hậu cần, hai là nếu ta đánh thẳng vào Phnôm Pênh, nhất định các thế lực ủng hộ Pol Pot sẽ gây cho ta khó khăn ở biên giới phía Bắc kể cả bằng quân sự”. Anh Ba nói luôn: “Vấn đề hậu cần, tôi sẽ bàn với anh Đồng (Thủ tướng Phạm Văn Đồng) để giải quyết. Vấn đề biên giới phía Bắc: Đúng, ta phải có cách”.

Trong khi đồng chí Võ Quang Hồ làm việc với anh Ba, có một sự trùng hợp lý thú: Bộ Tổng Tham mưu cũng có trao đổi về vấn đề biên giới. Phương án giải quyết sớm cũng đã được đặt ra xoay quanh ý kiến của anh Đặng Kinh, Phó tổng Tham mưu trưởng. Sau khi đồng chí Lê Duẩn đi công tác nước ngoài về, Bộ Chính trị, Quân ủy Trung ương đã ra Nghị quyết chính thức về biên giới Tây Nam.

Trên cơ sở này, Cục Tác chiến đã vào tiền phương triển khai. Sau gần một tháng, Phòng Kế hoạch đã hoàn thành dự thảo bàn kế hoạch chiến dịch thông qua Bộ tư lệnh Tiền phương, sau đó đưa ra Hà Nội hoàn chỉnh chuẩn bị thông qua Quân ủy Trung ương (tháng 3-1978). Tôi là người chấp bút văn kiện, bản đồ này. Sau khi Quân ủy Trung ương thông qua, Cục Tác chiến vào tiền phương triển khai kế hoạch chiến dịch.

Trong suốt năm 1978, tuy kế hoạch đã như vậy nhưng ta vẫn kiềm chế. Nhiều lần ta đề nghị trung ương Pol Pot cùng nhau đàm phán giải quyết vấn đề biên giới một cách hòa bình. Mọi cố gắng của chúng ta đều bị Pol Pot cự tuyệt.

Ngày 2-12-1978, Mặt trận Đoàn kết dân tộc cứu nước Campuchia ra mắt ở Kratie. Mặt trận đã chính thức đề nghị Việt Nam cứu giúp nhân dân Campuchia, không những mấy vạn dân tị nạn mà cứu nguy cả dân tộc Campuchia.

Theo tiếng gọi của nhân dân Campuchia, để thực hiện sứ mệnh bảo vệ Tổ quốc thiêng liêng, ngày 23-12-1978, Quân đội nhân dân Việt Nam đã mở một cuộc phản công chiến lược đập tan cuộc tấn công toàn tuyến biên giới Tây Nam của bè lũ Pol Pot. Sau đó, cùng với LLVT của Mặt trận Đoàn kết dân tộc cứu nước Campuchia chuyển sang tổng tấn công, cùng với toàn dân Campuchia nổi dậy đánh bại tập đoàn diệt chủng, giải phóng Phnôm Pênh, giúp bạn bước vào thời kỳ mới: Xây dựng đất nước Campuchia độc lập, phồn vinh.

Quyết tâm giải quyết sớm vấn đề biên giới Tây Nam là một chủ trương đầy quyết đoán, dũng cảm, khoa học, sáng tạo, đầy tinh thần trách nhiệm, phù hợp với chủ nghĩa quốc tế vô sản chân chính. Tiến công giải phóng Phnôm Pênh, đánh sụp đổ hoàn toàn bè lũ diệt chủng Pol Pot chỉ trong 24 ngày (từ 23-12-1978 đến 15-1-1979) là đòn bất ngờ không chỉ với Pol Pot mà cả đối với thế giới và kẻ đứng đằng sau chúng. Lại một lần nữa, sau khi giải phóng miền Nam không lâu, quân và dân ta lại làm nên một kỳ tích: Đánh bại chủ nghĩa dân tộc hẹp hòi, cực đoan, tay sai xâm lược; đánh bại một mưu đồ bành trướng.

(*) Nguyên Phó trưởng phòng Kế hoạch, Cục Tác chiến, Bộ Tổng Tham mưu

TRẦN ÔN (*)