Ngày hồi sinh

Từ năm 1965-1968, tôi là học sinh trung học phổ thông Preah Sisovath tại thành phố Phnôm Pênh. Một người anh họ của tôi là công nhân xưởng sửa chữa đầu máy xe lửa thuộc ngành đường sắt Campuchia đã giáo dục và rèn luyện tôi đi theo con đường cách mạng kể từ đó. Tôi thích đọc sách cách mạng, nghe đài phát thanh của Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam. Ngoài tin tức, xã luận và bài bình luận chính trị, tôi thường nghe bài ca cách mạng của Việt Nam, như “Tiếng đàn Ta-lư”, “Tiếng chày trên sóc Bom Bo”…

Ngài Say Chhum, Phó chủ tịch Đảng Nhân dân Campuchia, Chủ tịch Thượng viện Vương quốc Campuchia.

Đầu năm 1970, tình hình Campuchia có sự chuyển biến nhanh chóng. Tướng Lon Nol cùng với Hoàng thân Sirik Matak, ông In Tam và ông Cheng Heng đã tiến hành đảo chính lật đổ chế độ xã hội bình dân của Samdech Preah Norodom Sihanouk vào ngày 18-3-1970. Tôi quyết định từ bỏ công việc để tham gia phong trào giải phóng dân tộc.

Chiến tranh do đế quốc Mỹ gây ra tràn đến đất nước tôi. Campuchia từng được mệnh danh là “ốc đảo hòa bình” bị thiêu cháy bởi ngọn lửa chiến tranh và bị phân chia thành hai vùng kiểm soát: Một vùng được kiểm soát bởi chính quyền cách mạng dưới tên gọi Mặt trận Đoàn kết dân tộc Campuchia, chiếm 70% diện tích. Vùng còn lại được kiểm soát bởi chính quyền của Thống chế Lon Nol, chỉ chiếm khoảng 30% lãnh thổ. Nguyên nhân giúp cho Mặt trận Đoàn kết dân tộc Campuchia kiểm soát được diện tích lãnh thổ rộng lớn một cách nhanh chóng như vậy là do có sự ủng hộ rộng rãi của nhân dân Campuchia và sự ủng hộ, giúp đỡ của Quân đội nhân dân Việt Nam cả trên chiến trường, cả trong việc xây dựng chính quyền cách mạng ở cơ sở.

Quân đội nhân dân Việt Nam là đội quân tôn trọng điều lệnh, có kỷ luật và đạo đức tốt. Ở bất cứ đâu, ngoài việc thực hiện nghĩa vụ của quân nhân, họ đều dành thời gian giúp đỡ nhân dân tại nơi đó quét dọn nhà cửa, giúp bổ củi, gánh nước, khám, chữa bệnh. Một số bà con nhân dân đã chân thành nói rằng: “Cha mẹ yêu quý các con bộ đội Việt Nam nhiều hơn các con bộ đội Campuchia, vì các con bộ đội Việt Nam phải xa đất nước của họ, xa cha mẹ để đến đây giúp giải phóng chúng ta”.

Chính quyền các cấp, các ngành ở vùng giải phóng tại thời điểm đó, về mặt công khai được lãnh đạo bởi Mặt trận Đoàn kết dân tộc Campuchia do Thái tử Norodom Sihanouk làm Chủ tịch. Nhưng về mặt bí mật, được sự lãnh đạo bởi Đảng Cộng sản Campuchia do Pol Pot làm Chủ tịch.

Quân tình nguyện Việt Nam chắt chiu từng bát gạo cứu nhân dân Campuchia. Ảnh tư liệu

Cuối năm 1971, đầu năm 1972, Việt Nam chuyển giao cho phía Campuchia quản lý hầu hết cán bộ, chiến sĩ và các đầu đơn vị do Việt Nam giúp xây dựng và đào tạo. Khi đã nắm chắc trong tay quân đội và chính quyền cơ sở, bọn Pol Pot tăng cường tuyên truyền giáo dục về lập trường độc lập, tự chủ, kháng chiến lâu dài nhất định thắng lợi, chứa đựng tư tưởng dân tộc hẹp hòi, cực đoan. Chúng từng bước gây hấn với Việt Nam thông qua việc vu cáo rằng Việt Nam không trung thực, nhận được vũ khí từ Trung Quốc nhưng không chịu chuyển giao cho Campuchia và cất giấu để sử dụng một mình. Khởi nguồn từ đó, một số địa phương đã tổ chức lực lượng đánh cắp vũ khí của quân đội Việt Nam đóng quân trên địa bàn của mình, gây ra những cuộc đụng độ vũ trang với nhau, thậm chí dẫn đến chết chóc, thương vong, hoặc bị bắt làm tù binh.

Năm 1973, Việt Nam và các bên tham gia đàm phán ký Hiệp định Paris về chấm dứt chiến tranh, lập lại hòa bình ở Việt Nam. Ở Campuchia, Pol Pot tuyên bố giương cao ngọn cờ quyết tâm không đàm phán, không thỏa hiệp, đánh cho tới khi giành được thắng lợi cuối cùng. Khi đó, Việt Nam đã rút toàn bộ quân đội ra khỏi Campuchia. Trên đường Việt Nam rút quân, Pol Pot đã chỉ thị không cho chính quyền và nhân dân bán lương thực cho Quân đội nhân dân Việt Nam, một số nơi có hành động quá quắt tới mức phát động nhân dân không cho nước để bộ đội Việt Nam uống.

Ngày 17-4-1975, Pol Pot đã cướp toàn bộ quyền lãnh đạo đảng, ra quyết định đuổi nhân dân ra khỏi thành phố Phnôm Pênh và các thị xã về lao động khổ sai trong các hợp tác xã nông nghiệp ở nông thôn mà người phương Tây gọi là “địa ngục trần gian”.

Cuối năm 1975, đầu năm 1976, tôi được thuyên chuyển về giữ chức Phó chánh Văn phòng hậu cần thành đội Phnôm Pênh và sau đó giữ chức Phó chánh Văn phòng vùng Đông Bắc, trong đó, đồng chí Ya (tên thật là Men San) là Chủ tịch vùng. Tôi thấy Pol Pot nhập khẩu nhiều vũ khí, khí tài mới và đưa 3 sư đoàn chủ lực tới đồn trú dọc tuyến biên giới Campuchia-Việt Nam thuộc địa bàn vùng Đông Bắc. Tôi không được biết về chiến lược của Pol Pot ra sao, vì trong những lần phổ biến công khai, Pol Pot chỉ nói về việc củng cố và phát triển lực lượng vũ trang để bảo vệ chủ quyền, lãnh thổ mà thôi. Trong thâm tâm, tôi thầm nghĩ rằng: “Một ngày nào đó, Campuchia, Việt Nam sẽ không tránh khỏi có xung đột vũ trang dọc biên giới, vì Pol Pot đã nâng mức nhận định quan hệ Campuchia-Việt Nam từ “Việt Nam là bạn nhưng là bạn có mâu thuẫn sang Việt Nam là kẻ thù truyền kiếp”.

Đi đôi với việc chuẩn bị chiến tranh với Việt Nam dọc biên giới, Pol Pot tăng cường thanh trừng nội bộ một cách điên cuồng. Cán bộ cao cấp, trung cấp và cấp cơ sở bị bắt bớ, bị giết hại hết sức dã man, tàn bạo với tội danh là CIA, KGB, Rồng Đen của Nhật Bản và địch ngầm do “Duôn” cài cắm… Đồng chí Ya, Chủ tịch vùng Đông Bắc đã bị bắt ngày 20-9-1976 (tài liệu của nhà tù Tuol Sleng). Một số cán bộ còn sống sau ngày 7-1-1979 kể lại rằng: Pol Pot đã vu cáo đồng chí Ya thành lập Đảng Lao động Khmer để chống lại Đảng Cộng sản của bọn chúng. Đây là luận điệu xảo trá của Pol Pot, trên thực tế, Đảng Lao động Khmer là tên đổi từ Đảng Nhân dân Cách mạng Campuchia. Tôi bị bọn chúng cách chức và đưa đi cải tạo tại nông trường trồng bông trong địa bàn huyện T’bông Kh’mum, vùng 21, miền Đông (Quân khu 203).

Cuối năm 1977, đầu năm 1978, cùng với việc đánh phá dọc theo biên giới phía Tây Nam của Việt Nam, trong nước, Pol Pot mở chiến dịch di tản nhân dân trong các làng, xã giáp biên giới Việt Nam đưa về vùng Tây Bắc. Cán bộ quân đội và những người dân lương thiện, vô tội bị giết hại hàng loạt. Những người còn sống sót chạy vào rừng tập hợp lực lượng kháng chiến, chống lại Pol Pot và có một số chạy sang Việt Nam. Tôi cùng lực lượng kháng chiến do Samdech Heng Samrin lãnh đạo và dẫn đầu lực lượng kháng chiến lánh nạn sang Việt Nam vào tháng 10-1978. Đảng, Chính phủ, Quân đội nhân dân Việt Nam đã tiếp đón chúng tôi rất nhiệt tình với sự thông cảm và tình hữu nghị, đoàn kết sâu sắc nhất.

Cán bộ cách mạng chân chính đến từ nhiều nguồn khác nhau đã đoàn kết thành một khối thành lập Mặt trận Đoàn kết dân tộc cứu nước Campuchia, với một ban lãnh đạo gồm 14 người và cương lĩnh 11 điểm nhằm tập hợp sức mạnh toàn dân tộc, mọi tầng lớp, giai cấp ở trong nước và ngoài nước để đứng lên đánh đổ chế độ diệt chủng Pol Pot, cứu nước, cứu nhân dân. Mặt trận Đoàn kết dân tộc cứu nước Campuchia đã tổ chức trọng thể cuộc mít tinh trước dư luận trong nước và quốc tế vào ngày 2-12-1978, tại làng Cheung Khlu, xã Pir Thnu, huyện Snuol, tỉnh Kratie. Bọn Pol Pot đã hoảng sợ trước sự kiện lịch sử này.

Với sự ủng hộ, giúp đỡ kịp thời và có hiệu quả của Quân tình nguyện Việt Nam, Mặt trận Đoàn kết dân tộc cứu nước Campuchia đã đánh đổ chế độ diệt chủng Pol Pot, cứu dân tộc và nhân dân Campuchia thoát khỏi họa diệt chủng vào ngày 7-1-1979. Thông qua đại thắng lợi lịch sử này, Campuchia đã khép lại kỷ nguyên đen tối của mình, mở ra kỷ nguyên mới, kỷ nguyên độc lập, tự do, dân chủ và tiến bộ xã hội. Quan hệ quốc tế giữa Campuchia với các nước, các tổ chức quốc tế yêu chuộng công lý và hòa bình đã được nối lại. Riêng tình đoàn kết, hữu nghị và hợp tác Campuchia-Việt Nam đã được củng cố, phát triển vững chắc trong tình hình mới. 

LÊ LIÊN