Đứng tại nơi dự kiến xây dựng nhà bia, Thiếu tướng Nguyễn Văn Nuôi, Anh hùng LLVT nhân dân, nguyên Phó trung đoàn trưởng Trung đoàn 101 (Sư đoàn 325), đơn vị trực tiếp tiến công giải phóng quận lỵ Long Thành, lặng lẽ nhìn về phía ấp Thái Lạc, căn cứ Nước Trong..., nơi đây đã để lại trong ông nhiều kỷ niệm. Ông chùng giọng:

- Chính tại nơi này 43 năm trước, để giải phóng Long Thành, hàng trăm đồng đội của tôi đã anh dũng hy sinh ngay trước ngày toàn thắng. Việc xây dựng nhà bia tưởng niệm là nguyện vọng chính đáng, là niềm mong mỏi của các CCB Sư đoàn 325 để tri ân đồng bào, chiến sĩ đã ngã xuống...

Cán bộ, chiến sĩ Trung đoàn 101 đã vượt qua bao gian khổ, hy sinh mới giành được thắng lợi, tạo đà cho các cánh quân đánh xuống Bà Rịa-Vũng Tàu và tiến vào Sài Gòn, đập tan sào huyệt cuối cùng của địch. Trung tá Đào Cư Thới, nguyên Chủ nhiệm Trinh sát Trung đoàn 101, hồi tưởng:

- Thời điểm đó, địch bố trí lực lượng ở Long Thành khá mạnh, gồm chỉ huy liên đoàn bảo an 933, có 3 tiểu đoàn và lực lượng trực thuộc. Trận địa pháo binh được chúng bố trí khống chế các trục đường và bảo vệ trung tâm chỉ huy. Dân cư địa phương vùng này thưa thớt, nhưng ở ấp Thái Lạc (xã Lộc An) lại khá trù phú, nhà cửa san sát, bởi đây là ấp đồng bào có đạo bị địch lợi dụng để ngăn chặn lực lượng tiến công của ta. Nắm được đặc điểm đó, bộ phận trinh sát đã báo cáo chỉ huy trung đoàn để có biện pháp đối phó.

leftcenterrightdel
Các cựu chiến binh Sư đoàn 325 trong một buổi gặp mặt.

Trong trận đánh chi khu Long Thành, Trung đoàn 101 đảm nhiệm hướng tiến công chủ yếu, sau khi chiếm được mục tiêu sẽ phát triển thọc sâu giải phóng Nhơn Trạch. Đúng 6 giờ, ngày 27-4-1975, Trung đoàn 101 phát lệnh tiến công mục tiêu quận lỵ Long Thành. Địch bị bất ngờ, chống trả yếu ớt, từng tốp nhỏ lẻ tháo chạy vào nhà dân ẩn nấp, chống trả. Thiếu tướng Nguyễn Văn Nuôi kể tiếp:

- Trận đánh trở nên dai dẳng, nhất là khu vực tháp nước, ấp Thái Lạc. Tiểu đoàn 1 giành giật với địch từng căn nhà, bụi tre, ngõ phố. Đêm 27-4, chỉ huy và cơ quan trung đoàn tập trung nghiên cứu, đánh giá địch và kết quả chiến đấu để tìm ra cách đánh tốt nhất, bảo đảm chắc thắng và hạn chế tổn thất. Sáng sớm hôm sau, trung đoàn tổ chức lực lượng đi trinh sát và phát hiện một ổ súng máy của địch đặt gần tháp nước. Chính ổ đề kháng này đã cản trở bước tiến của bộ đội ta. Phương án tiến công được thông qua. Đúng thời gian hiệp đồng, xe tăng T-54 dẫn dắt bộ binh tiến lên. Chỉ bằng một quả đạn pháo 100mm trên xe tăng đã bắn thủng tháp nước, làm tê liệt sức chiến đấu của ổ súng máy địch, tạo thuận lợi cho Tiểu đoàn 2 đánh chiếm khu tháp nước. Tiểu đoàn 1 cơ động đánh địch ở ấp Thái Lạc. Bọn địch ở đây vô cùng ngoan cố. Chúng lợi dụng nhà thờ, xua giáo dân ra cản đường bộ đội, đẩy bà con ra làm bình phong che chắn, gây thiệt hại cho ta... Trong khi đó, chủ trương của cấp trên là phải bảo vệ dân, không được gây tổn thất tính mạng nhân dân. Bởi vậy, chúng tôi phải mất rất nhiều công sức và cả máu xương mới làm chủ được địa bàn.

Ngày 3-5-1975, Ủy ban Quân quản Long Thành mời Linh mục Trần Quang Vũ về trụ sở để giải thích rõ chủ trương của cách mạng. Lúc này, Linh mục Vũ mới thừa nhận bị địch lợi dụng, sau đó đã về giáo xứ vận động những tên dân vệ cuối cùng buông vũ khí ra hàng, phá hàng rào bao quanh ấp. Tuy nhiên, sự ngoan cố của chúng đã gây ra bao hy sinh, mất mát. Trong số những tấm gương anh dũng hy sinh, phải kể tới đồng chí Nguyễn Ánh Dương, Tiểu đoàn trưởng Tiểu đoàn 1. Trước khi vào chiến dịch, đồng chí bị ốm và đau mắt đỏ. Trung đoàn cử người thay thế nhưng đồng chí Dương cương quyết xin được tham gia trận đánh. Đồng chí đã anh dũng hy sinh khi đang chỉ huy đơn vị xung phong tiêu diệt địch ở cổng ấp Thái Lạc. Thấy thủ trưởng hy sinh, chiến sĩ trinh sát Nguyễn Văn Ảnh sôi sục căm thù, lia khẩu AK bắn hết băng đạn 30 viên về phía quân địch, tạo thuận lợi cho đồng đội xung phong. Cũng trong trận đánh đó, đồng chí Nguyễn Văn Việt, Trợ lý tác chiến của Trung đoàn 101 cùng 4 chiến sĩ trinh sát đã mưu trí, dũng cảm chiến đấu đẩy lui nhiều đợt tiến công của hàng trăm tên địch tại khu vực tháp nước. Phía trục đường 15, khi 2 xe tăng của ta bị bắn cháy, 5 đồng chí hy sinh, một chiến sĩ còn lại đã nhảy khỏi xe tăng, cầm súng tiểu liên AK nhằm thẳng tốp địch siết cò…

- Chính lòng căm thù giặc, tình đồng chí, đồng đội và khát vọng hòa bình cùng với nghệ thuật tác chiến tài tình, chỉ huy mưu trí, sáng tạo, Trung đoàn 101 đã hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ, giải phóng toàn bộ quận lỵ Long Thành vào trưa 28-4. Chiến công đó có sự đóng góp to lớn của hàng trăm cán bộ, chiến sĩ đã anh dũng hy sinh. Bởi vậy, chúng tôi rất mong công trình nhà bia tưởng niệm sớm được xây dựng để khắc ghi công lao của các liệt sĩ và giáo dục truyền thống anh dũng, kiên cường cho thế hệ mai sau - Thiếu tướng Nguyễn Văn Nuôi nhấn mạnh.

Bài và ảnh: HOÀNG THÀNH