Nằm ở phía nam Đồng bằng sông Hồng, Ninh Bình xưa nay luôn được biết đến là nơi có vị trí địa chiến lược, địa chính trị rất quan trọng, “tiến có thế đánh, lui có thể giữ”. Trong lịch sử đấu tranh dựng nước và giữ nước của dân tộc, vùng đất và con người Ninh Bình luôn để lại những dấu ấn và có những đóng góp to lớn. Đặc biệt vào nửa sau thế kỷ 10, khi nhà Ngô suy yếu, đất nước rơi vào cảnh chia cắt với sự cát cứ của 12 sứ quân. Thực hiện sứ mệnh lịch sử, từ đất Hoa Lư, người anh hùng Đinh Bộ Lĩnh đã phất cờ tụ nghĩa. Bằng tài năng xuất chúng, Đinh Bộ Lĩnh đã hoàn thành sứ mệnh lịch sử: “Dẹp loạn 12 sứ quân”, thống nhất đất nước, lập ra Nhà nước Đại Cồ Việt.

Quốc hiệu Đại Cồ Việt tồn tại trong lịch sử dân tộc từ năm 968 đến năm 1054, trải qua ba triều đại: Đinh (968-980), Tiền Lê (980-1009) và thời kỳ đầu của nhà Lý (1009-1054). Với 86 năm tồn tại, trong đó có 42 năm định đô trên mảnh đất Ninh Bình, Nhà nước Đại Cồ Việt có vị trí và vai trò quan trọng trong tiến trình lịch sử dân tộc. Đó là nhà nước có những đóng góp mang tính mở đường, với nhiều bước ngoặt đầu tiên: Lần đầu tiên hình thành một nhà nước phong kiến trung ương tập quyền thống nhất, độc lập, tự chủ sau nghìn năm Bắc thuộc. Hình thành một kinh đô đầu tiên lớn nhất của nước ta là Kinh đô Hoa Lư; đồng thời hình thành xây dựng được Kinh đô Thăng Long đầu tiên. Nhà nước Đại Cồ Việt cũng mở ra một quan hệ ngoại giao quốc tế đầu tiên và mở mang lãnh thổ nước ta rộng thêm về phía nam đầu tiên...

Tiếp nối hào khí Đại Cồ Việt, trên mảnh đất Ninh Bình “địa linh nhân kiệt” còn có nhiều sự kiện và tên tuổi lẫy lừng đã đi vào lịch sử. Trong cuộc kháng chiến chống quân xâm lược Mông Nguyên, nhà Trần đã xây dựng căn cứ địa Trường Yên (Ninh Bình) làm địa bàn chiến lược, thực hiện kế sách lui quân, bảo toàn lực lượng, đợi thời cơ đến phản công diệt giặc. Đầu thế kỷ 15, Trần Ngỗi đã dựa vào vùng đất Mô Độ (huyện Yên Mô ngày nay) để tập hợp lực lượng kháng chiến chống quân Minh. Trong thắng lợi to lớn của cuộc Khởi nghĩa Lam Sơn, vùng đất và người dân Ninh Bình có những đóng góp quan trọng. Năm 1789, trước sự xâm lược của nhà Thanh, vị trí chiến lược của vùng đất Ninh Bình lại được nghĩa quân Tây Sơn lựa chọn làm “nước cờ Tam Điệp” để lập phòng tuyến Tam Điệp-Biện Sơn chặn giặc. Và chính nơi đây, Quang Trung-Nguyễn Huệ chọn làm nơi hội quân trước khi thần tốc tiến ra giải phóng kinh thành Thăng Long. Trong thời đại Hồ Chí Minh, truyền thống yêu nước chống giặc ngoại xâm, cần cù, sáng tạo trong dựng xây quê hương, đất nước được nhân dân Ninh Bình kế thừa, hun đúc và phát huy mạnh mẽ với những đóng góp to lớn về sức người, sức của trong kháng chiến chống Pháp, chống Mỹ và công cuộc đổi mới hơn 30 năm qua.

Không chỉ kiên cường, anh dũng trong kháng chiến chống ngoại xâm mà trong thực tiễn xây dựng quê hương, đất nước, người dân Ninh Bình đời sau nối tiếp đời trước đã sáng tạo một không gian văn hóa đặc sắc. Những công trình kiến trúc, điêu khắc, những áng thơ, văn, làn điệu chèo, hát xẩm, hát văn... được bảo tồn, gìn giữ và phát huy. Truyền thống lịch sử, cách mạng vẻ vang cùng những giá trị văn hóa đặc sắc được kết tinh trên đất Ninh Bình đã trở thành nền tảng, là tiền đề, động lực quan trọng cho quá trình đổi mới và phát triển quê hương.

Ông Phạm Quang Ngọc, Ủy viên Thường vụ Tỉnh ủy, Trưởng ban Tuyên giáo Tỉnh ủy Ninh Bình, cung cấp cho chúng tôi những con số mới nhất -“những con số biết nói”, minh chứng cho bức tranh rạng rỡ muôn sắc màu của Ninh Bình đổi mới hôm nay. Theo đó, năm 2017, GRDP của tỉnh tăng 7,95%; tổng vốn đầu tư phát triển công nghiệp đạt 23,7 nghìn tỷ đồng; giá trị sản phẩm trên một héc-ta đất canh tác nông nghiệp đạt 110 triệu đồng, sản lượng lương thực có hạt cả năm đạt 46,55 vạn tấn. Số khách đến tham quan tại các điểm du lịch trên địa bàn toàn tỉnh đạt hơn 7 triệu lượt khách, doanh thu du lịch đạt xấp xỉ 2.500 tỷ đồng; kim ngạch xuất khẩu đạt 1.154 triệu USD. Năm 2017, tổng thu ngân sách trên địa bàn đạt 8.745,5 tỷ đồng...

Nói về ý nghĩa của những thành tựu trong phát triển kinh tế, xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh và công tác xây dựng Đảng của địa phương, bà Nguyễn Thị Thanh, Ủy viên Trung ương Đảng, Bí thư Tỉnh ủy Ninh Bình, chia sẻ với phóng viên Báo Quân đội nhân dân một cách khái quát: Điều đó một mặt khẳng định vai trò lãnh đạo đúng đắn, sáng tạo của Đảng bộ Ninh Bình; đồng thời là kết quả tất yếu của việc kế thừa, phát huy những truyền thống tốt đẹp của quê hương. Chính những kết quả ấy đã góp phần quan trọng trong việc bảo tồn và phát huy những giá trị truyền thống tốt đẹp mà Nhà nước Đại Cồ Việt đã tạo dựng và vun đắp từ hơn một nghìn năm về trước trên vùng đất Ninh Bình.

Chia tay Ninh Bình, trong chúng tôi vẫn như còn nghe âm vang hồn thiêng sông núi và cảm nhận rõ ràng về một sự tiếp nối liên tục trong dòng chảy lịch sử được mở đầu bằng những bước ngoặt đầu tiên của hơn một nghìn năm về trước...

TRẦN HOÀNG