Tháng 7-1966, khi vừa tròn 17 tuổi, Hùng tình nguyện nhập ngũ. Ngày 27-2-1967, anh được bổ sung vào Phân xưởng 60, Công trường 1, Nông trường 2 (tức Tiểu đoàn 60, Trung đoàn 1, Sư đoàn 2, Quân khu 5). Trưởng thành từ chiến sĩ đến tiểu đoàn trưởng với hơn 8 năm đánh Mỹ, anh đã trực tiếp cầm súng chiến đấu hàng trăm trận, lập nhiều chiến công xuất sắc.
Trong trận đánh giải phóng TP Đà Nẵng tháng 3-1975, Tiểu đoàn trưởng Tiểu đoàn 40 Nguyễn Sỹ Hùng đã chỉ huy tiểu đoàn tấn công trên cánh phải của trung đoàn. Vượt sông Cẩm Lệ vào Hòa Khánh đập tan tuyến phòng thủ Đò Xu của một tiểu đoàn lính thủy đánh bộ ngụy, diệt và bắt sống 310 tên (chủ yếu là bắt sống), thu một xe M113, nhiều súng đạn và binh khí kỹ thuật của địch. Để tranh thủ thời cơ, thần tốc, anh quyết định cùng ngồi trên chiếc M113 chiến lợi phẩm, trưng dụng luôn người lính ngụy lái xe dẫn đường cho đơn vị hành tiến đến mục tiêu được giao giữa mưa đạn ác liệt của địch.
Đúng 12 giờ ngày 29-3-1975, lá cờ quyết chiến, quyết thắng của Tiểu đoàn 40 do anh chỉ huy tung bay trên cột cờ giữa trung tâm chỉ huy của bộ tư lệnh quân đoàn 1, quân khu 1 ngụy. Trong trận chiến đấu này, với thành tích xuất sắc, anh đã được tặng thưởng Huân chương Chiến công giải phóng hạng Ba.
Tháng 4-1979, trong cuộc chiến đấu bảo vệ biên giới phía Tây Nam của Tổ quốc, khi chỉ huy đơn vị đánh địch co cụm ở Xiêm Riệp (Campuchia), anh vướng phải mìn bị trọng thương, nửa người bị bỏng nặng, mất 1/3 chân phải. Vết thương ấy buộc anh phải rời cuộc chiến khi tuổi đời vừa tròn 30 với cương vị Trung đoàn phó, Tham mưu trưởng Trung đoàn 1, Sư đoàn 2, Quân khu 5.
Gần một năm, qua 4 lần phẫu thuật chỉnh hình từ Bệnh viện Thống Nhất đến Quân y viện 103, anh được xếp hạng thương tật 81%. Với tỷ lệ thương tật ấy, anh hoàn toàn có thể nghỉ ngơi để hưởng chính sách đãi ngộ của Nhà nước. Nhưng anh lại nghĩ: Còn sức lực, còn khả năng đến đâu thì còn phải tiếp tục cống hiến, không được phép đầu hàng. Suy nghĩ, trăn trở với hoàn cảnh khó khăn của gia đình, năm 1988, từ trại thương binh nặng Hà Nam, anh xin về điều dưỡng tại nhà với mong muốn cùng người vợ trẻ phụng dưỡng bố mẹ, nuôi dạy con cái, góp phần ổn định cuộc sống gia đình.
Ngay từ ngày đầu anh ở trại thương binh về, chúng tôi đã đến thăm, động viên anh. Trước khi chia tay, như hiểu được những ái ngại của tôi, anh nói: Bạn yên tâm đi, mình xác định rồi sẽ chiến đấu và chiến thắng bản thân mình như đã chiến đấu và chiến thắng kẻ thù ngoài mặt trận. Quyết không để trở thành một phế binh. Quyết không để trở thành gánh nặng cho gia đình và xã hội…
Chính anh đã củng cố lòng tin cho chúng tôi.
Cuộc chiến trên mặt trận mới bắt đầu từ việc anh mạnh dạn đề xuất với Phòng Lao động-Thương binh và Xã hội và Phòng Lương thực huyện Thái Thụy mượn lại chiếc máy xát gạo đã hỏng nặng, để hoen gỉ nhiều năm ở thị trấn Diêm Điền. Chỉ sau 3 ngày, với quyết tâm và chút vốn kiến thức tự học, anh đã sửa và vận hành trơn tru chiếc máy trước sự thán phục và vui mừng của mọi người. Việc xay xát bước đầu đã cho anh thu nhập, có thêm niềm vui và điều quan trọng hơn là sự tự tin vào khả năng của bản thân, “tàn” nhưng không “phế”.
Được gia đình động viên, bạn bè tư vấn, anh quyết định trả lại chiếc máy xay xát, dấn thêm một bước nữa, đấu thầu đầm sình lầy ven biển để cải tạo nuôi tôm và khai thác tôm tự nhiên theo quy luật lên xuống của thủy triều. Lúc đầu anh cũng chỉ dám thuê dăm sào nuôi thử. Ba năm liền anh mày mò thử nghiệm, khăn gói đi học tập kinh nghiệm khắp nơi. Thành công có, thất bại có.
Khi đã nắm được kiến thức trong tay, anh mạnh dạn vay vốn ngân hàng, mượn tiền của anh em họ hàng, bạn bè, đầu tư mua sắm quạt nước và các thiết bị, làm hệ thống cống dẫn nước kiên cố và bờ đập vững chắc bao quanh khu nuôi tôm. Công việc tiến triển thuận lợi, cơ sở của anh được mở rộng, thường xuyên tạo việc làm cho 8 lao động chủ yếu là thương binh, con em liệt sĩ cùng địa phương.
Từ sáng sớm đến chiều muộn, nhất là những ngày biển động, hình ảnh một người lính, một CCB, thương binh nặng khập khiễng từng bước đi không quản nắng mưa đã in đậm trong tâm trí của người dân địa phương như một tấm gương sáng về ý chí vươn lên, tinh thần khắc phục khó khăn, dám nghĩ dám làm và nặng tình với đồng đội. Anh đã 13 lần trở lại chiến trường xưa, thăm và tặng quà đồng đội; cùng tham gia tìm kiếm hài cốt liệt sĩ. Mỗi chuyến đi làm việc tình nghĩa, mỗi lần đưa được hài cốt liệt sĩ về với gia đình, quê hương, anh rất vui và tâm niệm: Đó là việc làm từ cái tâm, cái tình của mỗi người lính.
ĐẶNG KIM ÂU