Từ bị động ứng phó chuyển sang chủ động phòng ngừa

Đã có hẹn trước, Trung tướng Lê Phúc Nguyên dành cho tôi cuộc trao đổi tại nhà riêng. Ông cho biết, khi công tác ở Báo Quân đội nhân dân và là Tổng biên tập, ông đã quan tâm và dành nhiều thời gian, công sức chỉ đạo công tác tuyên truyền về PCTT trên các ấn phẩm của Báo Quân đội nhân dân; khẳng định vai trò của quân đội là một trong những lực lượng nòng cốt trong PCTT, tìm kiếm cứu nạn. PCTT đã được xác định là nhiệm vụ chiến đấu của quân đội thời bình. Lúc đó, tuy bận nhiều công việc làm báo hằng ngày, ông vẫn xin phép Tổng cục Chính trị được tham gia công việc của HĐQL Quỹ Hỗ trợ PTTT miền Trung (nay là Quỹ Cộng đồng PTTT) do ông Phan Diễn, nguyên Ủy viên Bộ Chính trị, nguyên Thường trực Ban Bí thư sáng lập và là Chủ tịch HĐQL quỹ. 

Từ khi nghỉ hưu đến nay, ông tiếp tục tham gia HĐQL Quỹ Cộng đồng PTTT. Do quỹ mở rộng hoạt động trong phạm vi cả nước nên trên cương vị Phó chủ tịch Thường trực HĐQL quỹ, công việc của ông trở nên bận rộn hơn. Ông thường xuyên cùng các đoàn công tác đến các vùng miền trong cả nước để khảo sát, nắm tình hình và triển khai các dự án hỗ trợ địa phương nâng cao năng lực PTTT như: Xây dựng các công trình cộng đồng PTTT; xây dựng bể bơi trường học để huấn luyện bơi và kỹ năng phòng tránh đuối nước cho học sinh các cấp; lắp đặt các trạm đo mưa; xây dựng các công trình nước sạch; hỗ trợ vốn xoay vòng cho phụ nữ nghèo làm kinh tế; dành tiền xây dựng công trình tránh lũ tại gia đình; hỗ trợ trang thiết bị trường học và tặng học bổng cho học sinh bị ảnh hưởng bởi thiên tai... “Mỗi chuyến đi là một hành trình khám phá-ông nói-Càng đi, tôi càng nhận thấy chúng ta còn quá nhiều việc phải làm để xây dựng một cộng đồng an toàn trước thiên tai và biến đổi khí hậu. Từ hiệu quả ban đầu của các công trình mà Quỹ Cộng đồng PTTT hỗ trợ các địa phương, tôi thấy phải quan tâm hơn nữa đến PCTT một cách chủ động, tích cực, hiệu quả, lấy phòng ngừa là chính. Mỗi khi thiên tai xảy ra, trước các thiệt hại quá lớn mà người dân các vùng miền phải gánh chịu, đặc biệt là thiệt hại về sinh mạng con người, các hoạt động ứng phó, cứu trợ là rất cần thiết, nhưng cần hơn là chủ động chuẩn bị từ sớm, từ trước khi thiên tai xảy ra mọi điều kiện cần thiết để giảm thấp nhất thiệt hại, nhất là thiệt hại về người".

Ngay từ khi ra đời và cho đến nay, Quỹ Cộng đồng PTTT vẫn trung thành với phương châm “phòng tránh tích cực, hiệu quả để giảm nhẹ thiệt hại”. Phương châm này do ông Phan Diễn, Chủ tịch HĐQL quỹ đề ra ngay từ ngày đầu thành lập. Sau 12 năm hoạt động, hiệu quả các hoạt động của quỹ đã khẳng định phương châm đó là đúng đắn, có ý nghĩa cả về lý luận và thực tiễn, phù hợp với xu thế chung của thế giới. Chính sự chia sẻ và ủng hộ nhận thức, quan điểm của quỹ trong PCTT mang tính bền vững như vậy nên nhiều tổ chức, doanh nghiệp, cá nhân, các nhà hảo tâm đã nhiệt tình, trách nhiệm ủng hộ quỹ về nguồn lực để hiện thực hóa các mục tiêu do quỹ đề ra.

Trung tướng Lê Phúc Nguyên chia sẻ: Thực tiễn ở nước ta và nhiều quốc gia trên thế giới đều cho thấy, hậu quả do thiên tai gây ra sẽ giảm đi rất nhiều nếu cộng đồng được trang bị đầy đủ kiến thức và kỹ năng về PTTT, công tác chuẩn bị các điều kiện để nâng cao năng lực phòng tránh như con người, phương tiện, phương án, các điều kiện bảo đảm... được chuẩn bị tốt theo phương châm "4 tại chỗ".

leftcenterrightdel
Trung tướng Lê Phúc Nguyên (thứ hai, từ phải sang) cùng cán bộ Tổng cục Phòng, chống thiên tai (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn) trong chuyến khảo sát, làm việc tại xã Trịnh Tường, huyện Bát Xát, tỉnh Lào Cai, tháng 3-2021. 

Xây dựng thế trận toàn dân phòng, chống thiên tai

Một trong những hoạt động quan trọng của Quỹ Cộng đồng PTTT những năm qua là hỗ trợ các địa phương thành lập, tổ chức tập huấn, diễn tập và trang bị phương tiện cho các đội xung kích PCTT cấp xã. Xuất phát từ nhu cầu thực tế của các tỉnh ven biển miền Trung, quỹ đã phối hợp với ban chỉ huy PCTT 15 tỉnh tổ chức thí điểm 85 đội xung kích PCTT. Quỹ đã tổ chức tập huấn những kỹ năng cơ bản về PCTT tại chỗ cho lực lượng này, đồng thời hỗ trợ thuyền nhôm, phao cứu sinh, loa cầm tay, các dụng cụ cần thiết phục vụ nhiệm vụ ứng phó các tình huống bão lụt. Hoạt động của các đội xung kích khá hiệu quả, khẳng định sự cần thiết phải tổ chức tốt lực lượng xung kích PCTT tại chỗ để triển khai các phương án PCTT tại cơ sở, làm nhiệm vụ ứng phó, khắc phục hậu quả ngay từ những giờ đầu khi thiên tai xảy ra.

Trung tướng Lê Phúc Nguyên là người rất tâm huyết với mô hình tổ chức các đội xung kích PCTT cấp xã mà quỹ tiến hành làm thí điểm và đạt hiệu quả thực tế rõ ràng. Để nâng cao năng lực PTTT tại chỗ, giảm bớt thiệt hại về người và tài sản khi xảy ra thiên tai, không có cách nào khác ngoài việc chăm lo xây dựng lực lượng tại chỗ là các đội xung kích PCTT tại thôn, xã. Lực lượng này phải được tổ chức, quản lý chặt chẽ; phải được tập huấn trang bị những kiến thức và kỹ năng PCTT, tìm kiếm cứu nạn và nhất thiết phải được trang bị các phương tiện cần thiết để làm nhiệm vụ. Từ những kiến thức và kinh nghiệm về quân sự, quốc phòng tích lũy được trong những năm làm báo trong quân đội, Trung tướng Lê Phúc Nguyên đã vận dụng để xây dựng, nhân rộng mô hình này. Ở đây có thể thấy nét tương đồng giữa xây dựng mô hình làng xã chiến đấu trong chiến tranh với xây dựng khu vực phòng thủ thời bình để chống giặc ngoại xâm và phòng, chống các thảm họa, an ninh phi truyền thống. Thiên tai cũng là một loại giặc, muốn chế ngự thiên tai, giảm nhẹ thiệt hại phải chuẩn bị căn cơ từ sớm trên cơ sở dự báo tình hình sát đúng, có kế hoạch, phương án phòng, chống phù hợp với từng địa bàn và nhất thiết phải chuẩn bị một thế trận PCTT toàn dân, huy động sự tham gia tích cực, tự giác của cả cộng đồng, có lực lượng xung kích làm nòng cốt. Nếu chúng ta bị động đối phó với thiên tai, không có chuẩn bị trước, không có sự sẵn sàng về phương án, con người, trang bị, phương tiện thì thiệt hại do thiên tai sẽ khó được kiểm soát kịp thời, nhất là phải quan tâm đến việc chuẩn bị về trình độ và kỹ năng cho lực lượng PCTT. Họ phải là người hiểu biết và thạo việc.

Trung tướng Lê Phúc Nguyên rất tâm đắc với câu: Chớ để “nước đến chân mới nhảy”. Có lẽ câu nói này càng thấm thía hơn, sâu sắc hơn với những người làm công tác PCTT.  Ông nói: “Tôi thực sự cảm thấy hạnh phúc vì trong 3 năm qua được đại diện cho Quỹ Cộng đồng PTTT tham gia một số hoạt động cùng các cơ quan, tổ chức như Cục Dân quân tự vệ, Cục Cứu hộ-Cứu nạn (Bộ Tổng Tham mưu), Hội Chữ thập đỏ Việt Nam, dưới sự chỉ đạo sâu sát, nhạy bén và rất kịp thời của Tổng cục PCTT (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn) triển khai kế hoạch tổ chức, kiện toàn và nâng cao năng lực hoạt động của đội xung kích PCTT cấp xã trên phạm vi toàn quốc. Tôi luôn mong muốn nhận thức về đội xung kích PCTT cấp xã sẽ thấm sâu vào từ các cấp lãnh đạo chính quyền đến người dân, nhất là hệ thống tổ chức PCTT từ Trung ương đến cơ sở, để mọi chỉ thị, hướng dẫn, kế hoạch đã ban hành sớm đi vào cuộc sống. Và cần có sự "chạy đua" quyết liệt với thời gian, tranh thủ những lúc trời yên biển lặng chăm lo chuẩn bị mọi mặt và sẵn sàng để từng thôn, xã, làng, bản của chúng ta trở nên an toàn hơn trước thiên tai đang diễn biến rất phức tạp và khó đoán định".

Hạnh phúc mà Trung tướng Lê Phúc Nguyên đề cập cũng là hạnh phúc và niềm vui chung của những người làm công tác PCTT trong cả nước. Nếu con số gần 10.000 đội xung kích PCTT đã được tổ chức, kiện toàn trong năm 2020 ở 98% xã, phường trên khắp cả nước được tổ chức và hoạt động thực chất, hiệu quả đúng như hướng dẫn tại Quyết định số 08/QĐ-TWPCTT của Ban chỉ đạo Trung ương về PCTT ngày  27-3-2020 thì chắc chắn đó là một lá chắn đáng tin cậy để giảm thiệt hại do thiên tai gây ra, bảo vệ cuộc sống bình yên và hạnh phúc cho nhân dân. Để có kết quả đó, theo Trung tướng Lê Phúc Nguyên, phải có một “cuộc cách mạng” trong nhận thức và hành động, đưa phương châm “4 tại chỗ” trong công tác PCTT ngày càng đi vào chiều sâu, thực chất và hiệu quả.

Nhiều cán bộ làm công tác PCTT ở Trung ương và các địa phương đều rất quen thuộc hình ảnh vị tướng quân đội luôn cần mẫn, có mặt ở nhiều vùng miền không kể xa xôi, cách trở, cùng tham gia các buổi tập huấn cho lực lượng xung kích PCTT cơ sở. Ông Nguyễn Văn Tiến, Phó tổng cục trưởng Tổng cục PCTT cho biết: "Sự tận tâm và những cống hiến cho công tác PCTT của Trung tướng Lê Phúc Nguyên là nguồn cảm hứng, động viên tinh thần to lớn với đội ngũ cán bộ, nhân viên trong ngành. Đồng thời, những việc làm, hoạt động ý nghĩa của Quỹ Cộng đồng PTTT, trong đó có Trung tướng Lê Phúc Nguyên, đang góp phần nâng cao toàn diện chất lượng công tác phòng ngừa thiên tai, góp phần tạo chuyển biến từ nhận thức đến hành động, từ trạng thái bị động ứng phó sang chủ động phòng ngừa, với những giải pháp chiến lược, toàn diện và cụ thể để nâng cao chất lượng công tác PCTT cả nước".

Bài và ảnh: NGUYỄN ĐÌNH ĐỨC