Cụ Nguyễn Văn Tòng kể: Theo Gia Định thành thông chí, cách đây gần 300 năm, có một phú hộ tên là Võ Hữu Hoằng (thường gọi là Thủ Huồng) đã đem toàn bộ tài sản dùng vào việc bố thí, xây dựng những công trình phúc lợi, đặc biệt là làm nhà để giúp dân nghèo dừng chân chờ nước triều ở ngã ba sông. Ông cho kết tre lại làm bè, lợp phòng ốc, sắm đủ bếp núc, gạo, củi và đồ ăn để sẵn trên bè cho hành khách tùy ý sử dụng mà không phải trả tiền. Sau đó, nhiều người học theo kết bè nổi bán, tặng đồ ăn, nhóm thành chợ trên sông, nên mới có tên là xứ Nhà Bè (huyện Nhà Bè ngày nay). Bởi thế mới có câu: “Ai ơi có đến Nhà Bè/ Nhớ ơn nước ngọt, bè tre Thủ Huồng”.

Người Sài Gòn-Gia Định nổi tiếng nghĩa khí, tế bần. Rất nhiều công trình kiến trúc, di sản văn hóa được lưu giữ, bảo tồn đến ngày nay là những chứng tích về tinh thần nghĩa khí ấy, nhất là hệ thống các công trình thương mại. Đó là những công trình do những thương gia, người giàu có ngày xưa xây dựng cho dân nghèo. Tính cách nghĩa hiệp, hào phóng, tình nghĩa từ đời này qua đời khác là nền tảng tạo thành công cho phong trào “Đền ơn đáp nghĩa” về sau. Ngay sau ngày đất nước thống nhất, đời sống xã hội còn nhiều khó khăn do chiến tranh tàn phá, TP Hồ Chí Minh đã chủ trương thực hiện phong trào hành động cách mạng “Đền ơn đáp nghĩa” bằng những việc làm thiết thực, nghĩa tình, khởi đầu cho phong trào chung của cả nước.

leftcenterrightdel
Đại diện Bộ đội Biên phòng TP Hồ Chí Minh tặng quà gia đình người có công tại huyện Củ Chi.

Bắt đầu từ vùng “Đất thép” Củ Chi, nơi mà mỗi tấc đất đều bị cày xới bởi bom đạn chiến tranh. Ở đó, có hàng vạn thương binh, gia đình chính sách đang định cư, ngày ngày tham gia lao động, sản xuất xây dựng quê hương. Ông Lê Đình Đức, Phó chủ tịch UBND huyện Củ Chi cho biết: “Sau chiến tranh, toàn huyện có đến hơn 40% dân số thuộc diện nghèo đói. Trong đó, các gia đình chính sách gặp rất nhiều khó khăn về nơi ở, kinh tế và điều kiện sinh hoạt. Trước thực tế ấy, tháng 2-1982, lãnh đạo huyện đã kiến nghị thành phố cho phép vận động các doanh nghiệp, nhà hảo tâm chung tay chăm lo đối tượng chính sách, người có công. Căn nhà tình nghĩa đầu tiên được Công ty Sửa chữa nhà (thuộc Sở Nhà đất TP Hồ Chí Minh lúc bấy giờ) xây dựng, trao tặng vợ chồng thương binh Đào Văn Của và Nguyễn Thị Tuyết (ấp Phước Hòa, xã Phước Hiệp). Khởi phát từ sáng kiến này, với phương châm Nhà nước và nhân dân cùng chăm lo, thành phố đã nhân rộng phong trào xây nhà tình nghĩa ra các quận, huyện nhằm cải thiện chỗ ở cho người có công với cách mạng. Sau một thời gian ngắn, 150 căn nhà tình nghĩa lần lượt ra đời và trao tặng các thương binh, bệnh binh nghèo trên địa bàn huyện Củ Chi”.

Tiếp nối phong trào xây nhà tình nghĩa, TP Hồ Chí Minh tiếp tục phát động xây nhà tình thương tặng người nghèo. Theo Trung tướng Võ Viết Thanh, nguyên Chủ tịch UBND TP Hồ Chí Minh, số lượng hộ nghèo trên địa bàn thành phố khá đông, đặt ra vấn đề phải tạo công ăn việc làm và giải quyết chỗ ở cho người dân để ổn định cuộc sống. Thành ủy, UBND thành phố đã thống nhất chủ trương huy động nguồn lực xây nhà tình thương tặng hộ nghèo. Chủ trương được triển khai với căn nhà tình thương đầu tiên được trao tặng hộ bà Lê Thị Ú, xã Phước Hiệp (Củ Chi) vào năm 1998. Chỉ 3 năm sau, hơn 6.500 căn nhà tình thương đã ra đời, ưu tiên trao tặng những gia đình khó khăn về nhà ở…

Ngày nay, đi trên các con đường, chúng ta dễ dàng tìm thấy những quán cơm 2.000 đồng, bình nước miễn phí, tủ quần áo từ thiện, phòng khám bệnh nhân đạo… Những hình ảnh, việc làm bình dị, nghĩa tình đó trở nên quá đỗi thân quen với người dân TP Hồ Chí Minh. Trong đó, đối tượng chính sách, người có công luôn nhận được sự quan tâm sâu sắc của thành phố với những chủ trương hỗ trợ mang nặng tình cảm, trách nhiệm và sự nhân văn. Ông Lê Minh Tấn, Giám đốc Sở Lao động-Thương binh và Xã hội thành phố chia sẻ: Thành phố hiện có 277.000 đối tượng chính sách theo Pháp lệnh Ưu đãi người có công, trong đó có 51.016 liệt sĩ, 5.380 Bà mẹ Việt Nam anh hùng, hàng chục nghìn thương binh, bệnh binh, người hoạt động kháng chiến bị địch bắt tù đày, nhiễm chất độc hóa học… được hưởng trợ cấp hằng tháng. Nhiều thương binh nặng được các cơ quan, đơn vị nhận đỡ đầu, các Bà mẹ Việt Nam anh hùng được phụng dưỡng suốt đời, con em đối tượng chính sách được chăm lo đời sống, việc làm… Thành phố nguyện tận tâm, tận lực, làm hết sức mình để tri ân, đưa hoạt động “Đền ơn đáp nghĩa” ngày càng đi vào chiều sâu tình nghĩa.

Bài và ảnh: YẾN LONG - ĐỨC THẮNG