Thượng tá Lê Văn Uy, Chính ủy Trung đoàn 921 đưa chúng tôi vào thăm ngôi chùa cổ của làng Thụy Hương nằm nép mình dưới những tán cây cổ thụ. Chiều xuống, tiếng chuông chùa ngân vang điểm nhịp cho cuộc sống thanh bình nơi thôn dã. Mở cánh cổng tam quan vòng ra đằng sau chính điện, Sở chỉ huy dã chiến Trung đoàn 921 nằm trong góc vườn gợi nhớ về những ngày đầu năm 1966…
Tháng 2-1966, tình hình chiến sự trở nên ác liệt, không quân Mỹ tiến hành đánh phá nhiều lần vào Thủ đô Hà Nội và các vùng phụ cận. Trước tình hình diễn biến phức tạp, được sự chỉ đạo của Đảng ủy, Bộ tư lệnh Quân chủng Phòng không-Không quân, Trung đoàn 921 đã cho xây dựng sở chỉ huy dã chiến mang phiên hiệu 280B nhằm đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ chỉ huy chiến đấu. Sở chỉ huy được Tiểu đoàn 1, Trung đoàn Công binh 28 (nay là Lữ đoàn Công binh 28) khởi công xây dựng ngày 8-8-1966. Kết cấu của sở chỉ huy gồm 2 phần: Tầng nổi bên trên là nhà trực ban chiến đấu; tầng chìm dưới lòng đất là hầm chỉ huy, các ngách hầm là nơi làm việc của các thành phần phục vụ bảo đảm được thông với nhau. Hai đầu có cửa lên xuống nối liền với hệ thống hào giao thông và công sự chiến đấu. Xung quanh được ngụy trang kín đáo bằng các loại cây cối um tùm. Chính vì vậy, trong suốt thời gian hoạt động, máy bay trinh sát của địch không hề phát hiện ra vị trí của sở chỉ huy.
    |
 |
| Bia lưu niệm Sở chỉ huy dã chiến Trung đoàn 921. |
Thiếu tướng Phạm Ngọc Lan, nguyên Phó cục trưởng Cục Huấn luyện chiến đấu, Bộ Tổng Tham mưu kể lại những ngày trực tiếp tham gia chiến đấu tại trung đoàn: “Tại sở chỉ huy dã chiến, Ban chỉ huy trung đoàn đã đưa ra nhiều cách đánh sáng tạo đạt hiệu suất chiến đấu cao. Chẳng hạn, khi đơn vị được trang bị máy bay MiG-21, trong các trận đánh, phi công, nhất là số mới chuyển loại từ MiG-17 sang, đều áp dụng chiến thuật của MiG-17 cho MiG-21. Trong khi đó, âm mưu của địch vô cùng xảo quyệt. Sau nhiều lần trao đổi, rút kinh nghiệm, đơn vị đã nhận định MiG-21 là máy bay siêu âm, nguyên tắc sử dụng cơ bản nhất là làm nhiệm vụ đánh chặn. Bằng tinh thần đoàn kết, sáng tạo và sự chỉ huy thống nhất của Ban chỉ huy trung đoàn, đơn vị đã đưa MiG-21 đi đánh chặn từ xa, bỏ hẳn lối đánh chờ sẵn, đánh ngay trên sân bay nhà nên liên tiếp giành được nhiều thắng lợi”.
Mặc dù trong điều kiện dã chiến hết sức khó khăn nhưng tại sở chỉ huy, Trung đoàn 921 đã có những quyết định táo bạo để hình thành nên những trận đánh chiến thuật phù hợp với loại máy bay MiG-21 như: Đánh thọc sâu, đánh đội hình cường kích lớn, đánh hiệp đồng giữa MiG-21 và MiG-17, đánh theo đội hình 2+1. Trong thời gian từ tháng 10-1966 đến tháng 10-1968, tại sở chỉ huy dã chiến, trung đoàn đã tổ chức chỉ huy 92 trận, bắn rơi 69 máy bay, góp phần quan trọng cùng quân và dân miền Bắc đánh bại cuộc Chiến tranh phá hoại lần thứ nhất của đế quốc Mỹ trên miền Bắc.
Một sự kiện có ý nghĩa đối với trung đoàn là vào ngày Mồng Một Tết Đinh Mùi-1967, Bác Hồ đã đến thăm và chúc Tết đơn vị tại sở chỉ huy dã chiến. Cùng đi với Người còn có các đồng chí lãnh đạo Đảng, Nhà nước, Bộ Quốc phòng. Tại đây, Bác đã biểu dương thành tích chiến đấu của trung đoàn và căn dặn: “Các chú phải chăm học tập, rèn luyện hơn nữa. Càng học tập càng tiến bộ thì càng đánh địch giành nhiều thắng lợi”. Bác Hồ trao quà Tết tặng cán bộ, chiến sĩ và chúc trung đoàn: “Đoàn kết, học tập tiến bộ, đánh giỏi, đạt nhiều thắng lợi mới”. Trong trận “Hà Nội-Điện Biên Phủ trên không”, sở chỉ huy dã chiến cũng trở thành “sở chỉ huy dự bị”, sẵn sàng trong mọi tình huống có thể xảy ra.
Ngày 19-12-2014, UBND thành phố Hà Nội đã ra Quyết định số 6825/QĐ-UBND cấp bằng xếp hạng Di tích lịch sử cấp thành phố cho Sở chỉ huy dã chiến Trung đoàn 921. Thượng tá Lê Văn Uy khẳng định: “Việc công nhận sở chỉ huy dã chiến là Di tích lịch sử đã khẳng định ý nghĩa của công trình đối với sự nghiệp giải phóng dân tộc. Với niềm vinh dự, tự hào ấy, trung đoàn càng quyết tâm gìn giữ, tôn tạo, bảo vệ, sử dụng đúng mục đích, đưa di tích lịch sử trở thành “địa chỉ đỏ” để giáo dục truyền thống cho cán bộ, chiến sĩ trong trung đoàn và nhân dân địa phương”.
Bài và ảnh: VŨ DUY