Nơi đây, Bác Hồ và Trung ương đã ra những quyết sách quan trọng, lãnh đạo toàn Đảng, toàn dân và quân ta làm nên Chiến thắng Việt Bắc Thu-Đông năm 1947, đánh dấu thất bại thảm hại của thực dân Pháp với tham vọng hạ gục đầu não trung tâm kháng chiến của nước Việt Nam còn non trẻ.

Đồi Khau Tý, nơi Bác ở và làm việc đầu tiên khi đến Định Hóa, nằm sâu trong cánh đồng lúa xanh ngút ngàn ở xã Điềm Mặc. Con suối Đình bé nhỏ uốn khúc dưới chân đồi khẽ róc rách cùng với gió, với lá rừng xào xạc như đang kể cho du khách ký ức về cụ già tóc bạc năm xưa vẫn men bờ suối lên lán hay xuống đồi. Theo ông Trần Văn Thấm, người trông coi Khu di tích đồi Khau Tý: Vào đêm 19, rạng ngày 20-5-1947, Bác Hồ đến xã Điềm Mặc. Người nghỉ tại nhà sàn của cụ Ma Đình Tương, nguyên Chủ tịch Ủy ban Kháng chiến hành chính huyện Định Hóa. Ngày hôm sau, Bác chuyển lên lán nhỏ trên đỉnh đồi Khau Tý. Với địa hình cao, cây cối um tùm rậm rạp, có con đường mòn ra Quảng Nạp, đi Sơn Dương, xuống Đại Từ, ra Phú Lương, lên huyện Chợ Đồn (Bắc Kạn); vượt đèo De, núi Hồng sang Tân Trào (Tuyên Quang). Đây là một nơi địa lợi nhân hòa “Tiến khả dĩ công, thoái khả dĩ thủ” với nhiều đường tắt đi lại kín đáo, rất thuận tiện cho việc bảo đảm bí mật và công việc cách mạng, để chỉ đạo cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược nên Bác Hồ đã ở và làm việc tại đây trong thời gian từ ngày 20-5 đến 10-11-1947.

leftcenterrightdel
Căn lán Bác Hồ ở trên đỉnh đồi Khau Tý (xã Điềm Mặc, huyện Định Hóa, tỉnh Thái Nguyên). Ảnh: Việt Thùy 
Đường đến căn lán nhỏ Bác ở râm mát bởi hàng cọ, cây cổ thụ che bóng. Từ xa nhìn lại, căn lán đơn sơ như được đất mẹ đùm bọc bởi hai cây lim và trám đen cổ thụ phía sau. Ở trước cửa vào lán, cây dâm bụt tự tay Bác trồng rung rinh dâng hoa đỏ thắm cho đời. Nhìn những bông hoa tươi sắc thấm đẫm sương sớm, chúng tôi cứ ngỡ như Bác vừa mới ở đây tưới nguồn nước mát lành của suối Đình cho cây. Căn lán tuy bé nhỏ, đơn sơ, nhưng là nơi Bác soạn thảo các sắc lệnh và vạch ra những kế sách quan trọng liên quan đến cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp. Tháng 10-1947, Bác đã viết tác phẩm “Sửa đổi lối làm việc” để xây dựng, chỉnh đốn Đảng và bồi dưỡng đạo đức, tác phong cho cán bộ, đảng viên. Những điều Bác viết trong tác phẩm “Sửa đổi lối làm việc” đến bây giờ vẫn còn nguyên giá trị, là tài liệu tu dưỡng tư tưởng, đạo đức và tác phong cho cán bộ, đảng viên.

Cùng ở xã Điềm Mặc gần đồi Khau Tý còn có nơi ở và làm việc của các đồng chí lãnh đạo cao cấp của Đảng và quân đội, như: Tổng Bí thư Trường Chinh, đồng chí Lê Văn Lương và Văn phòng Trung ương Đảng ở xóm Phụng Hiển; Tổng chỉ huy Võ Nguyên Giáp cùng Văn phòng Bộ Tổng chỉ huy ở xóm Khẩu Hấu; Tổng Tham mưu trưởng Hoàng Văn Thái, Bộ Tổng Tham mưu ở xóm Khẩu Tràng sau sang xóm Bản Quyên; quyền Trưởng ban thường trực Quốc hội Tôn Đức Thắng ở nhà ông Nguyễn Văn Lá (xóm Đồng Mụa); Chủ nhiệm tổng bộ Việt Minh Hoàng Quốc Việt và Xuân Thủy cùng Báo Cứu quốc ở xóm Roòng Khoa…

Thượng tá Phạm Minh Phương, Chỉ huy trưởng Ban CHQS huyện Định Hóa cho biết:

- Đảng ủy, chỉ huy Ban CHQS huyện Định Hóa xác định đồi Khau Tý là một “địa chỉ đỏ” về giáo dục truyền thống cho các LLVT. Đây là nơi in đậm cuộc sống giản dị của Bác, đồng thời là địa điểm Bác Hồ chủ trì cuộc họp Ban Thường vụ Trung ương Đảng, có Tổng Bí thư Trường Chinh, các đồng chí: Hoàng Quốc Việt, Lê Đức Thọ và Võ Nguyên Giáp luận bàn và ra chỉ thị phá tan cuộc tấn công của giặc Pháp năm 1947 đánh lên căn cứ địa Việt Bắc. Đó là vào chiều 14-10, Thường vụ Trung ương Đảng họp thông qua Chỉ thị “Phải phá tan cuộc tấn công mùa đông của giặc Pháp”. Từ sự lãnh đạo sáng suốt của Đảng và Bác, trên khắp các mặt trận, quân dân ta đã chiến đấu anh dũng, ngăn chặn và đẩy lui bước tiến của quân Pháp. Kịch bản hai mũi tiến công đã không hợp vây được với quân nhảy dù của địch bị thất bại. Quân Pháp buộc phải rút lui cục bộ: Ngày 28-10 rời bỏ Bản Thi, Yên Thịnh. Ngày 13-11 rút khỏi Chợ Đồn, ngày 16 rút khỏi Chợ Rã, Ngân Sơn. Kế hoạch của thực dân Pháp bị phá sản.

70 năm đã trôi qua, hồn thu xưa, cảnh cũ và ánh trăng vẫn nguyên sơ trên đồi Khau Tý. Chỉ có cuộc sống của đồng bào các dân tộc nơi đây đang thay đổi từng ngày. Những con đường nhựa, đường bê tông trải dài từ trung tâm xã nối liền với các địa phương, trường học, trạm y tế và các dịch vụ khác đã được nâng cao để bảo đảm sức khỏe và đời sống vật chất, tinh thần cho đồng bào. Điềm Mặc vừa khởi sắc trong sức trẻ tươi xanh của núi non, ruộng đồng và mây trời vừa trọn tấm lòng của đồng bào và nhân dân nơi đây ngày đêm lưu giữ từng dấu chân của Bác Hồ kính yêu.

HOÀNG ĐĂNG