Tại đây, quân và dân ta, trong đó có phần đóng góp quan trọng của đồng bào các dân tộc và LLVT Điện Biên đã ghi một dấu son chói lọi trong lịch sử dân tộc với thắng lợi “lừng lẫy năm châu, chấn động địa cầu”. Nhân kỷ niệm 65 năm Chiến thắng Điện Biên Phủ, 110 năm thành lập tỉnh Điện Biên, phóng viên Nguyệt san Sự kiện và Nhân chứng, Báo Quân đội nhân dân có cuộc phỏng vấn đồng chí Lê Văn Quý, Phó chủ tịch UBND tỉnh Điện Biên.
“Chìa khóa” và “bàn xoay” chiến lược
Phóng viên (PV): Điện Biên nói chung, Điện Biên Phủ nói riêng có vị trí như thế nào trong lịch sử dựng nước và giữ nước của vùng Tây Bắc, thưa đồng chí?
Đồng chí Lê Văn Quý: Điện Biên là một vùng đất linh thiêng nơi cực Tây của Tổ quốc và là nơi sinh sống của 19 dân tộc anh em trong đó có dân tộc Thái. Cái tên Điện Biên Phủ (phủ Điện Biên): Điện là vững, biên là biên giới, Điện Biên là “biên giới vững vàng”, bắt đầu có từ năm 1841, bao gồm hầu hết đất đai tỉnh Lai Châu ngày nay. Điện Biên có tên bằng tiếng Thái là Mường Thanh-tức đất của trời.
Vị trí địa lý của Điện Biên khá đặc biệt, là một thung lũng rộng lớn nhất ở vùng thượng du phía Tây Bắc, sát biên giới Việt-Lào, cách biên giới các nước Trung Quốc, Myanmar, Thái Lan từ 150km đến 300km, cách Hà Nội gần 500km. Phía Đông và Đông Bắc giáp tỉnh Sơn La, phía Tây Bắc giáp tỉnh Vân Nam (Trung Quốc) với đường biên dài 40,861km, phía Tây và Tây Nam giáp hai tỉnh Phongsaly và Luang Prabang (Lào) với 414,712km đường biên giới.
Thực dân đã chiếm Điện Biên Phủ từ năm 1888 và nơi đây trở thành một trong bốn đạo quan binh của Pháp. Từ năm 1939, Điện Biên Phủ đã có một sân bay có khả năng được nới rộng ra một cách dễ dàng từ hai đến ba lần. Ngày 9-3-1945, hàng ngàn quân Pháp đã qua con đường Lai Châu chạy sang Trung Quốc. Năm 1945, quân Nhật sau đó là quân Tưởng Giới Thạch đã có mặt ở Điện Biên Phủ. Khi ta ký Hiệp định sơ bộ ngày 6-3-1946 với Pháp, Pháp đã yêu cầu được đưa hơn 800 quân trở lại vùng này để làm nhiệm vụ tiếp phòng quân Tưởng.
Thực tế đã cho thấy, dù là nơi xa xôi, hẻo lánh nhưng không thể phủ nhận Điện Biên Phủ có một vị trí đặc biệt, là ngã tư chiến lược quan trọng không những đối với chiến trường Đông Dương mà còn đối với Đông Nam Á. Một trục giao thông nối liền các miền biên giới Lào, Thái Lan, Myanmar và Trung Quốc. Đó là “một cái chìa khóa để bảo vệ Thượng Lào”, một “bàn xoay” có thể xoay đi bốn phía Việt Nam, Lào, Myanmar và Trung Quốc. Đây cũng sẽ trở thành một căn cứ không quân, lục quân lợi hại phục vụ tối ưu cho các chính sách mà Pháp tiến hành ở Việt Nam. Từ Điện Biên Phủ, quân Pháp có thể bảo vệ được Lào rồi từ đó đánh chiếm ra các vùng đã mất ở Tây Bắc trong các năm 1953-1954 và tạo điều kiện thuận lợi để tiêu diệt các sư đoàn chủ lực của đối phương nếu họ đến đấy.
PV: Tại sao Điện Biên Phủ là điểm quyết chiến chiến lược trong Chiến cuộc Đông Xuân 1953-1954 của cả ta và Pháp?
Đồng chí Lê Văn Quý: Thu-đông năm 1953, thực dân Pháp và can thiệp Mỹ đã cho ra đời Kế hoạch Navarre tăng viện lớn về binh lực và chi phí chiến tranh, mưu toan trong vòng 18 tháng sẽ tiêu diệt phần lớn bộ đội chủ lực của ta, kiểm soát lãnh thổ Việt Nam và bình định cả Nam Đông Dương. Để đạt được mục tiêu đó, Pháp và Mỹ đã lập kế hoạch đến năm 1954, quân chủ lực Pháp với lực lượng cơ động chiến lược làm “nắm đấm thép”. Bên cạnh đó, những tính toán của Navarre cho rằng Việt Minh không thể nào tiếp cận được các trung tâm đề kháng của tập đoàn cứ điểm mà không bị thương vong và không thể nào đánh liên tục cả ngày lẫn đêm kéo dài hàng tháng trời...
Trước tình hình đó, ngày 6-12-1953, Bộ Chính trị quyết định mở Chiến dịch Điện Biên Phủ. Với ý nghĩa đặc biệt quan trọng của chiến dịch, Bộ Chính trị và Tổng Quân ủy đã quyết định tập trung 4 đại đoàn bộ binh, 1 đại đoàn công pháo với tổng quân số hơn 40.000. Chấp hành quyết định của Bộ Chính trị, mọi công việc chuẩn bị cho chiến dịch được tiến hành khẩn trương. Cả nước đã tập trung sức mạnh cho Mặt trận Điện Biên Phủ với khẩu hiệu “Tất cả cho tiền tuyến, tất cả để chiến thắng”. Các đơn vị bộ đội chủ lực nhanh chóng tập kết, ngày đêm bạt rừng, xẻ núi mở đường, kéo pháo, xây dựng trận địa, sẵn sàng tiến công địch. 261.451 dân công, thanh niên xung phong bất chấp bom đạn, hướng về Điện Biên bảo đảm hậu cần phục vụ chiến dịch.
“Đoàn quân tay ngai” và một Điện Biên tương lai
PV: Một trong những bất ngờ nhất với phía Pháp là sự chi viện, công tác bảo đảm cho quân ta trong Chiến dịch Điện Biên Phủ. Trong đó có sự chi viện, bảo đảm tại chỗ của quân và dân đồng bào các dân tộc ở Điện Biên. Đồng chí có thể chia sẻ thêm về vấn đề này?
Đồng chí Lê Văn Quý: Điện Biên Phủ là chiến trường xa hậu phương, lực lượng tham gia tác chiến lớn, thời gian dài, điều kiện đường sá khó khăn, phương tiện vận tải thiếu thốn. Thực hiện quyết tâm của Trung ương “Tất cả cho Chiến dịch Điện Biên Phủ đại thắng”, nhân dân các dân tộc vùng cao phía Bắc đã huy động đến mức cao nhất nhân lực, vật lực cho chiến dịch. Nhiều gia đình ba thế hệ cùng ra trận. Trên các nẻo đường lên Điện Biên Phủ, các đoàn dân công ngày đêm liên tục gồng gánh, dắt ngựa thồ, đẩy xe đạp thồ ra mặt trận. “Đoàn quân tay ngai” được trang bị hơn 6.000 xe đạp, hầu hết do đồng bào các dân tộc tự nguyện quyên góp tiền mua để làm xe thồ cho mặt trận.
    |
 |
|
Cánh đồng Đề Dê Hu (xã Sính Phình, huyện Tủa Chùa)-một trong những nơi cung cấp lương thực chính của đồng bào các dân tộc tỉnh Điện Biên cho Chiến dịch Điện Biên Phủ. Ảnh: HOÀNG HẢI GIANG |
Trong chiến dịch, công tác bảo đảm hậu cần được coi là quan trọng, khó khăn nhất. Thời điểm này, đồng bào các dân tộc thuộc huyện Tuần Giáo mặc dù chỉ có 11.000 dân, cuộc sống còn nhiều khó khăn, nhưng nhân dân đã đóng góp 1.270 tấn gạo, 300 tấn thịt và 100 tấn rau cho chiến dịch. Một cân gạo, một cân thịt, một cân rau ở Tuần Giáo khi đó có giá trị gấp nhiều lần so với từ hậu phương chuyển đến. Đồng bào không chỉ đóng góp lương thực, dẫn đường, ra trận, mà ngay khi Chiến dịch Điện Biên Phủ kết thúc, thương binh chuyển về tuyến sau đều phải gửi trong dân. Nhiều bộ đội được bà con chăm sóc, nuôi dưỡng và sau khi hồi phục không ít người đã ở lại lập nghiệp.
PV: Điện Biên từ vùng chiến địa xưa, nay đang chuyển mình phát triển nhanh chóng. Bức tranh của Điện Biên hôm nay và hình dung về Điện Biên trong tương lai như thế nào, thưa đồng chí?
Đồng chí Lê Văn Quý: Sau chặng đường 65 năm xây dựng và phát triển, đặc biệt là sau 15 năm chia tách, thành lập tỉnh Điện Biên (1-1-2004), với nỗ lực vượt khó của Đảng bộ, nhân dân các dân tộc trong tỉnh, tình hình kinh tế-xã hội tỉnh Điện Biên đã có bước phát triển vượt bậc.
Trong đó, tốc độ tăng trưởng GRDP bình quân giai đoạn 2016-2018 đạt 8,30%/năm, vượt mục tiêu đề ra. GRDP bình quân đầu người năm 2018 đạt 27,31 triệu đồng/năm, tăng 1,24 lần so với năm 2015. Cơ cấu kinh tế tiếp tục chuyển dịch theo hướng tích cực, tăng dần tỷ trọng công nghiệp, dịch vụ và giảm dần tỷ trọng nông, lâm nghiệp. Thu ngân sách nhà nước trên địa bàn đạt khá, các ngành dịch vụ, thương mại tiếp tục phát triển, hoạt động du lịch có bước phát triển. Đời sống vật chất, tinh thần của nhân dân ngày càng được cải thiện và có mặt được nâng cao hơn. Tỷ lệ hộ nghèo năm 2018 còn 37,45%, giảm 3,56% so với năm 2017; lượng khách du lịch đến Điện Biên trong năm 2018 ước đạt 705.000 lượt khách, đạt 103,7% kế hoạch, tăng 17,5% so với năm 2017. Giáo dục-đào tạo, chăm sóc sức khỏe nhân dân có nhiều chuyển biến tích cực. Dịch vụ du lịch được đẩy mạnh. Quốc phòng, an ninh và hoạt động đối ngoại được tăng cường; chủ quyền biên giới quốc gia, an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội được giữ vững.
Về tương lai gần, có thể hình dung về một Điện Biên phát triển toàn diện, đồng hành cùng đồng bào các dân tộc vùng Tây Bắc đi lên cùng đất nước. Dự kiến đến năm 2020, tỉnh Điện Biên phấn đấu đạt được một số chỉ tiêu quan trọng, như: Thu nhập bình quân đầu người đạt 38-40 triệu đồng (tương đương 1.800-2.000USD). Cơ cấu kinh tế: Khu vực nông, lâm nghiệp 22,53%, công nghiệp-xây dựng 26,86%, dịch vụ 50,61%. Tổng thu ngân sách địa phương 12.000 tỷ đồng. Tỷ lệ hộ nghèo giảm xuống còn 14,36%. Phấn đấu 80% số xã, phường, thị trấn đạt tiêu chí quốc gia về y tế xã. Cơ bản hoàn thành xây dựng hạ tầng các trung tâm huyện lỵ mới, khu cửa khẩu Huổi Puốc, A Pa Chải và hạ tầng kinh tế-xã hội khu trung tâm hành chính mới của tỉnh. Đến năm 2020: TP Điện Biên Phủ đạt tiêu chuẩn đô thị loại II; 30% số xã cơ bản đạt các tiêu chí nông thôn mới (15-19 tiêu chí). Giữ vững ổn định chính trị, bảo đảm quốc phòng, an ninh trên địa bàn tỉnh, tạo môi trường thuận lợi cho kinh tế-xã hội phát triển...
PV: Trân trọng cảm ơn đồng chí!
BÍCH TRANG - THƯ BÌNH (thực hiện)