Nhân kỷ niệm 60 năm Ngày mở Đường Hồ Chí Minh, Ngày truyền thống Bộ đội Trường Sơn (19-5-1959 / 19-5-2019), phóng viên Báo Quân đội nhân dân đã có cuộc đối thoại với ông Lê Ngọc Hoàn.

-Nói đến Trường Sơn là nói đến chiến trường ác liệt, chiến trường tổng hợp, là nói đến sự hy sinh vô bờ bến của cán bộ, chiến sĩ và nhân dân. Làm nên tuyến chi viện chiến lược-con đường huyền thoại đó, bên cạnh sự lãnh đạo, chỉ đạo tài tình của Đảng, Bác Hồ, Đại tướng Võ Nguyên Giáp, còn có dấu ấn của những tướng lĩnh xuất sắc. Tôi đặc biệt ấn tượng với hai vị tư lệnh: Phan Trọng Tuệ và Đồng Sỹ Nguyên-ông Lê Ngọc Hoàn mở đầu câu chuyện với chúng tôi.

leftcenterrightdel
Ông Lê Ngọc Hoàn. Ảnh TUẤN TÚ

Phóng viên (PV): Đó là hai vị tư lệnh để lại dấu ấn lớn trong lịch sử đường Trường Sơn-Đường Hồ Chí Minh. Hai ông cũng là người rất có cá tính...

Ông Lê Ngọc Hoàn: Ông Tuệ và ông Nguyên đều là người có tư duy chiến lược, có tầm nhìn xa trông rộng và rất quyết liệt trong chỉ đạo hoạt động thực tiễn. Ông Tuệ có kinh nghiệm chiến trường và vận động quần chúng, từng làm Tư lệnh kiêm Chính ủy đầu tiên của lực lượng Công an nhân dân vũ trang (nay là Bộ đội Biên phòng), Bộ trưởng Bộ Giao thông vận tải... Trước khi có Đoàn công tác quân sự đặc biệt-Đoàn 559 do ông Võ Bẩm là đoàn trưởng đầu tiên, ông Tuệ đã từng được Trung ương giao làm các con thuyền để chở vũ khí vào Nam bằng đường biển. Kinh qua nhiều cương vị như thế nên năm 1965, khi vào làm Tư lệnh kiêm Chính ủy Bộ tư lệnh 559, ông rất thạo việc, nhạy bén và quyết đoán. Ông Tuệ chỉ đạo làm nhiều con đường mới, tiêu biểu như Đường 20-Quyết Thắng và ủng hộ chủ trương cơ giới hóa... Trong cuộc sống cũng như công việc, ông Tuệ mạnh mẽ, quyết liệt nhưng cũng mềm dẻo, lịch thiệp và gần gũi nên rất có uy tín và quy tụ được quần chúng.

Ông Đồng Sỹ Nguyên có tác phong sâu sát, cụ thể, nói là làm, có nhiều quyết định sáng tạo nhằm đổi mới phương châm, phương thức hoạt động, xây dựng vững chắc thế trận Trường Sơn. Ông là người thực hành, ít nói nhưng chỉ đạo rất quyết liệt. Khi vào chiến trường, trước thực tế xe bị bắn cháy liên tục, hàng loạt, đường bị san phẳng bất cứ nơi đâu, bộ đội hy sinh nhiều, ông trăn trở, bàn trong Đảng ủy, Bộ tư lệnh và quyết định một chủ trương táo bạo: Địch đánh, ta đánh lại chúng. Thay vì chịu trận để giữ bí mật, ta đưa cao xạ phòng không vào đối chiến. Tư lệnh Đồng Sỹ Nguyên ra lệnh các sở chỉ huy ra sát các tuyến đường, các trọng điểm để chỉ huy đánh trả địch và thông tuyến, tổ chức thành các đội hình lớn, đi cả ngày, cả đêm, cả Đông và Tây Trường Sơn. Trường Sơn thành chiến trường với thế trận hiệp đồng chiến đấu giữa các quân, binh chủng trên toàn tuyến. Nhờ đó, công tác vận chuyển chi viện cho chiến trường tăng vọt, phục vụ đắc lực cho các chiến dịch lớn cho đến cuộc Tổng tiến công và nổi dậy mùa Xuân năm 1975, giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước...

PV: Đó là hai trong nhiều cá nhân xuất sắc của Bộ đội Trường Sơn, của Đường Hồ Chí Minh huyền thoại. Cùng với độ lùi của thời gian, tầm vóc và những đóng góp lịch sử của Đoàn 559-Bộ đội Trường Sơn, Đường Hồ Chí Minh trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước càng ngày càng được khẳng định và tôn vinh. Ông có chia sẻ gì về điều này?

Ông Lê Ngọc Hoàn: Đúng là như vậy. Trường Sơn là tuyến chiến lược chi viện cho chiến trường, có ý nghĩa quyết định tới việc cung cấp nhân lực, vật lực, vũ khí trang bị, đáp ứng nhu cầu chiến trường để đưa cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước tới thắng lợi cuối cùng. Theo thống kê thì qua tuyến Đường Hồ Chí Minh, Bộ đội Trường Sơn đã vận chuyển chi viện cho các chiến trường trên 1,5 triệu tấn hàng hóa và 5,5 triệu tấn xăng dầu. Tuyến giao thông vận tải Trường Sơn đã bảo đảm cho hơn 1,1 triệu lượt cán bộ, chiến sĩ đi vào chiến trường miền Nam và các hướng mặt trận lớn, đưa hơn 650.000 lượt cán bộ, chiến sĩ từ các chiến trường về hậu phương miền Bắc, trong đó có gần 310.000 thương binh, bệnh binh. Trường Sơn còn là nơi “đứng chân” của các binh đoàn chủ lực và các đơn vị binh chủng, kỹ thuật; là hậu phương trực tiếp của các chiến trường, là bàn đạp xuất kích đã được chuẩn bị sẵn cho các binh đoàn chủ lực tiến công ra các hướng chiến dịch, chiến lược quan trọng.

Chiến trường Trường Sơn-Đường Hồ Chí Minh là một chiến trường ác liệt, chiến trường tổng hợp; nơi đấu trí, đọ sức căng thẳng giữa ta và địch. Cuộc chiến đấu chống “chiến tranh ngăn chặn” của Bộ đội Trường Sơn là ác liệt nhất, dài ngày nhất, quy mô nhất, hiệu quả cao nhất. Mặc cho mưa bom bão đạn và sự đánh phá hủy diệt của kẻ thù, Đường Hồ Chí Minh vẫn không ngừng “vươn sâu, vươn xa” đáp ứng yêu cầu ngày càng nóng bỏng của tiền tuyến lớn miền Nam, chiến trường Lào và Campuchia. Đó là sức mạnh tổng hợp vô cùng to lớn của chiến tranh nhân dân Việt Nam, đặc biệt là sự chiến đấu kiên cường của các đơn vị, các quân, binh chủng đứng chân trên tuyến lửa Trường Sơn và sự đóng góp của nhân dân các địa phương bảo vệ tuyến đường, đánh bại “chiến tranh ngăn chặn” của đế quốc Mỹ và tay sai.

leftcenterrightdel
Sơ đồ mạng đường chiến lược Trường Sơn - Đường Hồ Chí Minh những năm kháng chiến chống Mỹ, cứu nước.

PV: Hơn 20 năm sau ngày giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước, Đảng và Nhà nước ta đã quyết định xây dựng Đường Hồ Chí Minh mới, phục vụ sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Là Bộ trưởng Bộ Giao thông vận tải của thời điểm đó, ông có thể cho biết quá trình nghiên cứu và triển khai dự án xây dựng con đường đặc biệt này?

Ông Lê Ngọc Hoàn: Năm 1996, khi tôi đang là Thứ trưởng Bộ Giao thông vận tải, Chính phủ đã giao cho bộ nghiên cứu quy hoạch tuyến đường để hình thành trục dọc đường bộ thứ hai ở phía tây đất nước với tên gọi ban đầu là Xa lộ Bắc Nam (nay là Đường Hồ Chí Minh). Năm 1997, tôi có quyết định là Bộ trưởng thì Chính phủ cũng có Quyết định số 195/QĐ-TTg ngày 1-4-1997 về việc thành lập Ban Chỉ đạo Nhà nước về công trình Xa lộ Bắc Nam. Trên cơ sở nghiên cứu và đề xuất của Bộ Giao thông vận tải và các cơ quan chức năng khác, ngày 24-9-1997, Thủ tướng Chính phủ ra quyết định phê duyệt Quy hoạch tổng thể Xa lộ Bắc Nam, cơ bản bám theo hướng tuyến của các quốc lộ 21A, 15A, 14B, 14 và 13. Đồng thời Chính phủ cũng giao cho bộ chúng tôi nghiên cứu nhánh phía tây từ Khe Gát (Quảng Bình) đến Thạnh Mỹ (Quảng Nam). Tiếp đó, ngày 3-12-2004, Quốc hội ban hành Nghị quyết về chủ trương đầu tư xây dựng Đường Hồ Chí Minh với tổng chiều dài toàn tuyến là 3.167km, điểm đầu là Pác Bó (tỉnh Cao Bằng), điểm cuối là Đất Mũi (tỉnh Cà Mau). Căn cứ vào chủ trương này, Chính phủ đã ban hành quyết định phê duyệt Quy hoạch tổng thể Đường Hồ Chí Minh.

Tôi vinh dự là người được tham gia ngay từ thời điểm đầu tiên của dự án xây dựng Đường Hồ Chí Minh. Ngày 5-4-2000, tôi tháp tùng Thủ tướng Phan Văn Khải, phát lệnh khởi công xây dựng con đường đặc biệt này tại bến phà Xuân Sơn, huyện Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình. Những năm sau đó, nhiều tuyến trên Đường Hồ Chí Minh sau khi nghiệm thu cơ sở đã phát huy hiệu quả, tạo ra diện mạo mới cho nhiều vùng quê từ Đông sang Tây Trường Sơn, từ Bắc đến Nam. Đối với các tỉnh Tây Nguyên, Đường Hồ Chí Minh có ý nghĩa cực kỳ quan trọng về cả kinh tế-xã hội và quốc phòng, an ninh. Đường Hồ Chí Minh trở thành trục giao thông chính, nối thông phía bắc Tây Nguyên với các tỉnh miền Trung và liên thông sang nước bạn Lào, Campuchia.

Đường Hồ Chí Minh là công trình to lớn, công trình có tính chiến lược đối với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc hiện nay. Đến nay, mặc dù chưa hoàn thành 100% nhưng con đường này đã và đang phát huy hiệu quả thực tế. Trong những năm tới, nhất là khi hoàn thành nối thông toàn tuyến từ Pác Bó đến Đất Mũi, Đường Hồ Chí Minh sẽ càng đóng góp to lớn hơn, làm nên những kỳ tích mới trong sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.

PV: Trân trọng cảm ơn ông!

THƯ BÌNH - ĐẶNG BÍCH (thực hiện)