Nhân kỷ niệm 72 năm Ngày Thương binh-Liệt sĩ (27-7-1947 / 27-7-2019), phóng viên Nguyệt san Sự kiện và Nhân chứng đã có cuộc trò chuyện với đồng chí Đào Ngọc Lợi, Cục trưởng Cục Người có công, Bộ Lao động-Thương binh và Xã hội về hai nội dung rất đáng chú ý trong lĩnh vực này, đó là: Giải quyết hồ sơ tồn đọng và xác định hài cốt liệt sĩ còn thiếu thông tin...

Giải quyết hồ sơ tồn đọng - từ thí điểm đến đột phá

Phóng viên (PV): Sau chiến tranh, Đảng, Nhà nước ta rất quan tâm và có nhiều chính sách đối với người có công. Tuy nhiên, số hồ sơ người có công tồn đọng vẫn còn khá lớn. Trước thực trạng này, Bộ Lao động-Thương binh và Xã hội đã đề xuất với Chính phủ và triển khai thí điểm giải quyết hồ sơ người có công tồn đọng tại 5 địa phương để rút kinh nghiệm triển khai trên toàn quốc. Kết quả thí điểm này như thế nào, thưa đồng chí?

leftcenterrightdel
Đồng chí Đào Ngọc Lợi. Ảnh: TUẤN TÚ

Đồng chí Đào Ngọc Lợi: Nhằm thực hiện các chính sách, chế độ ưu đãi đối với người có công với cách mạng được đầy đủ, công bằng, đúng pháp luật, đồng thời qua đó phát hiện những vướng mắc trong quá trình tổ chức thực hiện chính sách, ngày 27-10-2013, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Chỉ thị số 23/CT-TTg về tổng rà soát việc thực hiện chính sách ưu đãi đối với người có công. Kết quả tổng rà soát cho thấy, việc thực hiện chế độ, chính sách đối với người có công của các cấp, các ngành về cơ bản đạt yêu cầu, đúng đối tượng, cụ thể: 95,75% đối tượng người có công đã được hưởng đầy đủ các chế độ, chính sách ưu đãi của Đảng và Nhà nước; 4,16% còn hưởng chưa đầy đủ và 0,09% hưởng sai chế độ, chính sách. Qua kết quả tổng rà soát, theo báo cáo của các địa phương, hiện cả nước còn khoảng 30.000 trường hợp kê khai nhưng chưa được xác nhận người có công, trong đó có gần 6.000 hồ sơ đề nghị xác nhận liệt sĩ, thương binh và người hưởng chính sách như thương binh.

Trước thực trạng đó, Bộ Lao động-Thương binh và Xã hội trình Chính phủ cho phép triển khai thí điểm giải quyết hồ sơ người có công tồn đọng tại 5 địa phương để rút kinh nghiệm triển khai trên toàn quốc, với quy trình chặt chẽ, gắn trách nhiệm của các cấp ủy đảng, chính quyền và đoàn thể các cấp; tôn trọng, lắng nghe ý kiến của các bậc lão thành cách mạng và nhân dân. Bộ Lao động-Thương binh và Xã hội thành lập tổ công tác liên ngành phối hợp với các bộ, ngành và địa phương rà soát, phân loại xem xét hồ sơ theo quy trình, qua đó đã xem xét đề nghị xác nhận 75 liệt sĩ (trong đó có 57 liệt sĩ thời kỳ chống Pháp) và 11 thương binh, người hưởng chính sách như thương binh.

Từ kết quả việc giải quyết thí điểm tại các địa phương, Bộ Lao động-Thương binh và Xã hội đã tổ chức sơ kết, rút kinh nghiệm, đồng thời báo cáo xin ý kiến Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ. Ngày 7-3-2017, Chính phủ đã ban hành Nghị quyết số 30/2017/NQ-CP giao Bộ Lao động-Thương binh và Xã hội giải quyết các hồ sơ xác nhận liệt sĩ, thương binh và người hưởng chính sách như thương binh còn tồn đọng tại các địa phương theo trình tự, thủ tục, hồ sơ, bảo đảm công khai, minh bạch, đồng thời xử lý nghiêm các trường hợp lợi dụng chính sách để trục lợi. Thực hiện Nghị quyết của Chính phủ, ngày 20-3-2017, Bộ trưởng Bộ Lao động-Thương binh và Xã hội đã ban hành Quyết định số 408/QĐ-LĐTBXH về quy trình giải quyết hồ sơ tồn đọng xác nhận người có công với cách mạng.

Triển khai quyết định này, năm 2017, 2018, Bộ Lao động-Thương binh và Xã hội phối hợp với các bộ, ngành, cơ quan chức năng và địa phương đã xem xét gần 6.000 hồ sơ tồn đọng của các địa phương, trình Thủ tướng Chính phủ công nhận và cấp Bằng Tổ quốc ghi công đối với 1.692 liệt sĩ; thẩm định công nhận hơn 2.600 thương binh, người hưởng chính sách như thương binh; với số hồ sơ cần bổ sung, hoàn thiện, đã hướng dẫn địa phương hoàn thiện để tiếp tục xem xét; số hồ sơ không đủ điều kiện kết luận thì giải thích thấu tình, đạt lý cho đối tượng và thân nhân. Tất cả các trường hợp đã giải quyết đến nay không có đơn thư hoặc khiếu nại.

PV: Như vậy, dù đã rất nỗ lực nhưng đến nay hồ sơ tồn đọng trong cả nước vẫn còn khá nhiều. Đồng chí cho biết, tới đây cần phải có giải pháp đột phá nào để tiếp tục thực hiện có kết quả khả quan hơn?

Đồng chí Đào Ngọc Lợi: Chúng tôi đang tập trung vào các phương hướng, giải pháp, mục tiêu cơ bản sau: Thực hiện nghiêm túc Quyết định số 773/QĐ-TTg ngày 26-6-2018 của Thủ tướng Chính phủ ban hành Kế hoạch thực hiện Chỉ thị số 14-CT/TW của Ban Bí thư về tiếp tục tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác người có công với cách mạng, với mục tiêu đến năm 2020, giải quyết căn bản hồ sơ đề nghị xác nhận người có công với cách mạng còn tồn đọng.

Tiếp tục triển khai thực hiện Quyết định số 408/QĐ-LĐTBXH của Bộ trưởng Bộ Lao động-Thương binh và Xã hội, theo hướng mở rộng phạm vi đối tượng (ở các ngành, cấp huyện, xã và trong nhân dân), đến năm 2020, giải quyết căn bản hồ sơ đề nghị xác nhận người có công với cách mạng còn tồn đọng.

Thực hiện thí điểm giải quyết hồ sơ xác nhận liệt sĩ, thương binh, người hưởng chính sách như thương binh còn tồn đọng đối với lực lượng thanh niên xung phong.

Vấn đề khó, nhạy cảm và trách nhiệm, đạo lý

PV: Vấn đề xác định hài cốt liệt sĩ còn thiếu thông tin cũng là vấn đề rất được dư luận quan tâm. Chính phủ có cả đề án về nội dung này...?

Đồng chí Đào Ngọc Lợi: Vâng. Đây là vấn đề thuộc về trách nhiệm, đạo lý của chúng ta với các liệt sĩ còn chưa xác định được danh tính và thân nhân của họ. Hiện nay, cả nước có trên 3.000 nghĩa trang liệt sĩ, với hơn 800.000 mộ liệt sĩ, trong đó có hơn 300.000 hài cốt liệt sĩ đã được quy tập nhưng chưa xác định được danh tính, hơn 200.000 hài cốt liệt sĩ chưa được quy tập. Năm 2013, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 150/QĐ-TTg phê duyệt Đề án xác định danh tính hài cốt liệt sĩ còn thiếu thông tin, giao Bộ Lao động-Thương binh và Xã hội là cơ quan thường trực và Quyết định số 1237/QĐ-TTg phê duyệt Đề án tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ từ nay đến năm 2020 và các năm tiếp theo, giao Bộ Quốc phòng là cơ quan thường trực.

PV: Những khó khăn trong việc thực hiện đề án này như thế nào, thưa đồng chí?

Đồng chí Đào Ngọc Lợi: Khó khăn thì có nhiều, có cả khách quan và chủ quan. Đó là: Số lượng hài cốt liệt sĩ thiếu thông tin còn khá lớn; thời gian hy sinh khá lâu nên nhiều hài cốt đã bị phân hủy ở mức độ rất cao nên rất khó khăn trong quá trình phân tích ADN. Đối tượng lấy mẫu sinh phẩm của thân nhân liệt sĩ để đối chứng tuổi cao, sức yếu, không ít trường hợp đã mất; nhiều nhân chứng có thể cung cấp thông tin về danh tính hài cốt liệt sĩ nay cũng đã già yếu, trí nhớ giảm sút hoặc đã mất, cộng với việc quản lý, lưu trữ hồ sơ mộ liệt sĩ, thông tin về liệt sĩ còn nhiều hạn chế, nhiều trường hợp bị thất lạc. Mặt khác, các cơ sở giám định trang thiết bị, nguồn lực còn hạn chế, công suất giám định của các đơn vị giám định chưa đáp ứng được yêu cầu. Một số đơn vị, địa phương chưa quan tâm một cách đầy đủ, chỉ đạo và tổ chức thực hiện còn chưa thực sự tích cực. Sự phối hợp của các ngành, các địa phương có nơi có lúc chưa đồng bộ, chặt chẽ...

PV: Đồng chí cho biết kết quả cụ thể đạt được sau hơn 6 năm thực hiện Đề án xác định danh tính hài cốt liệt sĩ còn thiếu thông tin?

Đồng chí Đào Ngọc Lợi: Chúng ta đã và đang sử dụng hai phương pháp để xác định. Cụ thể: Với phương pháp thực chứng, như: Thông qua thông tin về đồng đội, đơn vị, thân nhân và thông tin về quy tập đã xác định được gần 3.000 danh tính liệt sĩ. Với phương pháp giám định ADN: Đã lấy gần 20.000 mẫu hài cốt liệt sĩ và gần 10.000 mẫu sinh phẩm thân nhân liệt sĩ; so sánh, đối khớp được hơn 3.000 danh tính liệt sĩ. Những trường hợp đã phân tích ADN đều được lưu lại kết quả để phục vụ công tác xác định danh tính hài cốt liệt sĩ còn thiếu thông tin.

Như vậy, bằng hai phương pháp trên, những năm qua đã xác định được gần 5.000 danh tính liệt sĩ, báo tin tới thân nhân liệt sĩ đồng thời tổ chức gắn bia, ghi tên trên bia.

PV: Làm công tác chính sách với người có công bao giờ cũng khó, nhạy cảm và phức tạp, nhất là khi chiến tranh càng ngày càng lùi xa. Là người đã nhiều năm trong ngành, đồng chí có thể chia sẻ về những vướng mắc trong thực hiện chính sách ưu đãi người có công hiện nay?

Đồng chí Đào Ngọc Lợi: Cảm ơn các đồng chí đã đồng cảm với công việc của cán bộ, nhân viên làm công tác chính sách với người có công. Những vướng mắc, hay đúng hơn là những khó khăn của ngành hiện nay, theo tôi tựu trung có mấy vấn đề: Trước hết là việc xây dựng, ban hành, hướng dẫn thực hiện chính sách ưu đãi đối với người có công với cách mạng còn chồng chéo, nhiều nội dung chưa có hướng dẫn cụ thể; sự phối hợp giữa các bộ, ngành có việc còn chưa chặt chẽ. Hai là, cải cách về thủ tục hành chính đối với chính sách ưu đãi người có công còn chưa đáp ứng được công cuộc đổi mới. Ba là, mức trợ cấp ưu đãi đối với người có công còn thấp, ngân sách bảo đảm chi ưu đãi xã hội còn hạn hẹp. Một bộ phận người có công với cách mạng và gia đình vẫn còn khó khăn trong cuộc sống (gần 3%). Và bốn là, việc cung cấp thông tin về hồ sơ xác nhận người có công còn chưa chính xác, những người biết sự việc nay đã già hoặc đã mất; giấy tờ bị hư hỏng, thất lạc, ảnh hưởng đến việc xác nhận, giải quyết chế độ người có công...

PV: Trân trọng cảm ơn đồng chí!

TRẦN HOÀNG - BÍCH TRANG (thực hiện)