Cuối năm 1972, đầu năm 1973, cơ quan chúng tôi cùng đơn vị đặc công đánh bốt Phun Thon (Mường Phương), rồi vây ráp bốt Mường Mẹt, qua Phu Lếch, Pha Mơ. Sau cùng, chúng tôi tới chỗ ở mới cách sông Mê Công một ngày đi bộ đường rừng.
Ổn định chỗ ở, cơ quan cử mấy người tới bản xin gạo. Chúng tôi đến bản Cốc Te là bản dân tộc Lào Thơng (Lào Kang) nằm trên cao, cách bờ sông Mê Công đi xuống dốc 1 giờ 30 phút đi bộ. Bên kia sông là bản Pạc Làn có đồn lính Viêng Chăn đóng, thuộc tỉnh Xayabury. Nói là bản nhưng chỉ có 6 gia đình với trên dưới 20 khẩu cả trẻ em. Đợt đi xin gạo của dân tới bản Cốc Te lần ấy để lại trong tôi nhiều ấn tượng sâu sắc về tình quân dân hai nước Việt-Lào và tinh thần quốc tế cao cả của Quân đội nhân dân Việt Nam.
Chúng tôi tới bản đã gần tối, đến nhà phò thầu (bố già) nghỉ. Sau khi nghỉ ngơi, nhóm trưởng nói với trưởng bản và phò thầu rằng chúng tôi đến xin gạo cho bộ đội, khi có nhờ dân mang vào cơ quan giúp. Trưởng bản đồng ý và đi từng nhà vận động.
Sáng hôm sau, chúng tôi cùng giã gạo với dân. Vừa giã gạo, chúng tôi vừa hỏi thăm các gia đình, chuyện trò vui vẻ. Tiếng Lào tôi biết tuy câu được câu chăng, nhưng mọi người rất vui. Vốn xuất thân từ nông thôn nên việc sảy gạo với tôi quá quen thuộc. Khi tôi sảy gạo thay cho các chị, mọi người nhìn tôi cười, khen tôi khéo. Tôi kể cho họ nghe ở miền Nam Việt Nam có bản người dân tộc cũng giã gạo cho bộ đội Việt Nam như bản ta ở đây và có bài hát về họ. Và thế là tôi hát bài “Tiếng chày trên sóc Bom Bo” bằng tiếng Việt cho họ nghe dù tôi cũng không thuộc hết. Mọi người rất thích thú, nhất là hai cô gái của nhà I Xúc và I Van (con phò thầu, 17-18 tuổi). Các cô gái và các anh con trai hát bài “Lăm khắp” cho chúng tôi nghe, dù chúng tôi không hiểu hết song vẫn khen hay và động viên mọi người.
Ngày giã gạo cũng qua đi, tất cả 6 gia đình gộp lại được hơn 2 tạ gạo. Chúng tôi nói với trưởng bản, sáng mai cần 10 người dân cùng tôi mang gạo tới cơ quan. Bản có ít người nên phải huy động cả phụ nữ, trong đó có 3 chị em con gái phò thầu, cô chị cả đã lấy chồng, ra ở riêng cùng trong bản.
Hôm sau, các gia đình dậy sớm đồ xôi. Ăn sáng xong, khoảng hơn 6 giờ, đội tải gạo xuất phát. Tôi đi đầu dẫn đường. Ra khỏi bản là phải leo một cái dốc mất khoảng 1 giờ 30 phút mới lên đến chỗ bằng. Thời kỳ này, khu vực bản Cốc Te và khu cơ quan đóng quân là khu du kích và có bộ đội Lào nên địch ít càn và lùng sục.
Hết dốc, chúng tôi nghỉ một lúc rồi lại tiếp tục đi. Gần một tiếng sau thì cô I Xúc nói với chị lớn tuổi trong đoàn (chị gái ruột) là bị đau bụng. Khoảng 30 phút sau, I Xúc kêu đau bụng quá không đi được nữa. Tôi cho mọi người dừng lại nghỉ và cử người dẫn I Xúc trở lại bản vì cơ quan còn rất xa. Lúc này, tôi rất lúng túng và lo lắng, sợ I Xúc đau bụng nhỡ có thế nào thì ảnh hưởng tới lòng dân. Tôi nói với người chị lớn tuổi, hỏi I Xúc đau ở đâu? Cô gái chỉ vào vùng bụng đau ở rốn. Tôi an tâm hơn vì đau vùng đó không phải đau ruột thừa. Tôi đưa cho I Xúc mấy viên vitamin tổng hợp để uống và lấy chiếc vịt dầu lau súng, mở ngăn có dầu hỏa, đưa cho chị lớn tuổi đổ ra bàn tay vài giọt và xoa vào rốn cô. Vài phút sau, I Xúc nói đã hết đau bụng. Mọi người ồ lên cười vui vẻ, tôi thở phào nhẹ nhõm. Một anh con trai cười tếu: “Thạ hản Việt Nam-đốc tờ Khiêm giỏi quá!”.
Đoàn tiếp tục lên đường. Trên đường đi, các anh con trai Lào có thêm câu chuyện “đốc tờ Khiêm” cười nói vui vẻ. Để bảo đảm bí mật nên dân không thể vào cơ quan, chúng tôi dừng lại ở địa điểm hẹn đơn vị đón từ trước. Thêm một đêm ở lại cùng với bà con. Ăn tối xong, bên đống lửa, mọi người trò chuyện một lúc rồi tự động tản ra tìm chỗ nằm ngủ. Tôi nói với anh con trai lớn tuổi, sáng mai các anh chị nấu cơm ăn sáng và cả cơm trưa rồi trở lại bản, còn gạo để tại chỗ sẽ có người đến lấy. Tôi rất vui vì đã hoàn thành nhiệm vụ cùng nhóm 3 anh em đi xin gạo đợt này. Vui hơn nữa là sau đó, cơ quan đã cử chúng tôi trở lại bản phát rẫy, tra lúa, làm cỏ giúp dân bản Cốc Te.
PHẠM VĂN KHIÊM