Đường đến nước Nga
Tháng 9-1979, Quân chủng Không quân (nay là Quân chủng PK-KQ) tổ chức 4 đoàn học viên sang Liên Xô học tập. Trần Quang Tuấn là một trong số các học viên được lựa chọn sau 1 năm bồi dưỡng văn hóa tại Đội bay huấn luyện, Trường Hàng không dân dụng Việt Nam (nay là Học viện Hàng không Việt Nam). Đi học ở Liên Xô là một niềm mơ ước bấy lâu của các học viên phi công, thế nhưng xen lẫn niềm vui còn có cả sự hồi hộp, lo lắng. Ngày đó, vì yêu cầu nhiệm vụ bảo đảm bí mật nên học viên được nhắc nhở không viết thư về nhà thông báo kế hoạch đi học.
Ngày 21-9-1979, đoàn học viên lên máy bay của hãng hàng không Nga Aeroflot cất cánh từ sân bay Nội Bài sang Moscow. Tại đây, có cán bộ đại sứ quán Việt Nam ra đón chúc mừng đoàn học viên sang học tập, sau đó đưa về khách sạn nghỉ ngơi. Mới sang nước bạn, cái gì cũng lạ lẫm và háo hức. Thực tình anh em rất muốn đi khám phá đó đây nhưng vốn tiếng Nga hạn hẹp nên không đi được đâu xa. Mỗi lần ra ngoài, mọi người thường mang theo hộ chiếu, vé máy bay để nếu bị lạc thì sẽ trình báo nhờ chỉ đường về hoặc gọi điện đến Đại sứ quán Việt Nam xin giúp đỡ. Một kinh nghiệm nữa được mọi người truyền nhau là khi đi đâu thì cố gắng ghi nhớ các sự vật chọn làm địa tiêu cố định ở từng đoạn đường và lúc trở về cũng vậy. Đoàn lưu trú tại Moscow vài ngày, sau đó cán bộ Đại sứ quán đưa ra ga Kursk để về trường học. Tàu rời bánh đi qua những vùng đất có cảnh sắc vô cùng đẹp. Mùa thu lặng lẽ nhuộm vàng những cánh rừng bạch dương, những hàng cây phong, cây sồi ven đường. Tất cả thiên nhiên tươi đẹp được ngắm nhìn qua khung cửa toa tàu và đọng lại trong đôi mắt của những người lính trẻ. Hành trình hơn 1.000km xuôi về phía nam, tàu đỗ lại ở ga cuối cùng, đoàn học viên lục tục hành lý bước xuống đứng nghỉ ở công viên gần đó. Lúc sau, ô tô ra đón học viên trở về trường. Sau khi nghỉ ngơi, đoàn được đưa đến bệnh viện kiểm tra sức khỏe, làm công tác chuẩn bị học tập.
Mùa hè 1980 đáng nhớ
Năm học đầu tiên, đoàn học viên Việt Nam chủ yếu học ngoại ngữ và kiến thức văn hóa. Do nhập học muộn một tháng so với kế hoạch khai giảng của trường nên đoàn phải học thêm vào dịp hè. Tuy có vất vả nhưng kỷ niệm trong mùa hè đầu tiên này thật đẹp. Ấy là dịp lớp học được đi tham quan một trường học ở trong thành phố. Hôm đó, các học viên được giao lưu trực tiếp với cô giáo và các em học sinh tiểu học. Sau một năm học ngoại ngữ, khả năng về tiếng Nga cũng đã khá nên mọi người tự tin giao lưu với nhau. Thượng tá QNCN Trần Quang Tuấn nhớ lại: “Hôm đó, một cô giáo chủ nhiệm lớp tiểu học hỏi chúng tôi đã xa mẹ bao lâu rồi, hãy kể về tuổi thơ ở Việt Nam. Khi đó tôi vừa là lớp trưởng lại có trình độ ngoại ngữ khá nhất nên mạnh dạn chia sẻ rằng anh em trong lớp đã xa mẹ gần 3 năm rồi. Còn tuổi thơ của chúng tôi không được yên bình để vui đến trường như các em nhỏ ở đây. Những năm tháng đất nước chìm trong chiến tranh, chúng tôi phải ngồi học dưới chiến hào phía trên là tiếng gầm rú của máy bay và những trận ném bom long trời lở đất. Ăn đói, mặc rét, thiếu sách vở nhưng chúng tôi vẫn cố gắng học để hôm nay được sang đây tiếp tục học tập và sau này về phục vụ Tổ quốc. Chỉ nghe có vậy, cả cô và trò trong lớp học đều xúc động rơm rớm nước mắt. Thế rồi, các bạn hô vang khẩu hiệu “Việt Nam-Hồ Chí Minh”. Đoàn học viên cũng cảm thấy rất tự hào khi ở một đất nước xa xôi tiếng “Việt Nam-Hồ Chí Minh” được nhắc đến với niềm kính trọng, tin yêu đến vậy”.
    |
 |
|
Thượng tá QNCN Trần Quang Tuấn kể lại những ngày cùng đồng đội học tập bên Liên Xô. Ảnh: VŨ DUY |
Dịp khác, đoàn có chuyến tham quan dã ngoại ở khu vực gần bờ biển Baltic. Đó là ngày 24-7-1980, cả đoàn tập trung theo sự điều hành của hướng dẫn viên du lịch. Biết đây là đoàn học viên Việt Nam, cô hướng dẫn thông báo một tin vui. Đó là phi công Phạm Tuân cùng nhà du hành vũ trụ Viktor Vasilyevich Gorbatko vừa thực hiện chuyến bay vào vũ trụ. Đây là chuyến bay nằm trong chương trình hợp tác vũ trụ quốc tế Xô-Việt. Chỉ nghe tin vậy thôi, tất cả đều reo mừng vui sướng. Chuyến bay là hiện thực hóa mong muốn đưa người Việt Nam đầu tiên đồng thời cũng là người châu Á đầu tiên lên vũ trụ. Với những học viên đào tạo phi công, đây còn là niềm tự hào riêng góp phần động viên cả đoàn cố gắng nỗ lực tiếp thu khoa học kỹ thuật, làm chủ máy bay. Sau đó vài tháng, trong một buổi học trên giảng đường, cô giáo Vega-Trưởng khoa Ngoại ngữ thông báo trước lớp rằng, nghệ sĩ Đặng Thái Sơn đoạt giải Nhất Cuộc thi piano quốc tế Chopin lần thứ X. Tối hôm đó, nhà trường dành sự ưu tiên đối với đoàn học viên Việt Nam. Trước tiền sảnh khu vực nhà ở học viên quốc tế, một chiếc ti vi lớn được bố trí. Tất cả đoàn quây quần đón chờ chương trình phát lại buổi biểu diễn của nghệ sĩ Đặng Thái Sơn.
Bay trên “cánh chim sắt”
Bước sang năm học thứ hai, học viên bắt đầu học tập lý thuyết chuyên ngành. Học viên vừa nghiên cứu giáo trình vừa được thực hành trên phòng thí nghiệm. Ngoài trang bị kiến thức chuyên ngành, các nội dung về khoa học liên ngành cũng được học tập đầy đủ. Miệt mài học tập, cuối năm 1982, học viên Trần Quang Tuấn tốt nghiệp xếp hạng ưu tú, được nhà trường chụp ảnh chân dung và treo trước giảng đường lớn vừa để tuyên dương học viên ưu tú, vừa khích lệ học viên khóa sau phấn đấu học tập. Sau đó, Trần Quang Tuấn cùng đồng đội chuyển sang Trường Hàng không Kyrovograd. “Ngày đó, thầy Anokhin dạy môn quy tắc xử trí bất trắc trên không căn dặn các học viên rằng, những dòng chữ này được viết bằng máu của những người đi trước. Thế nên phải nắm vững lý thuyết, xử lý thành thục các tình huống. Trong mọi điều kiện hoàn cảnh, không được lơ là chủ quan, mọi sai sót trên không sẽ không có cơ hội để làm lại. Vì thế chúng tôi lao vào học một cách rất nghiêm túc. Thậm chí khi đi ngủ, đặt lưng xuống giường cũng “tua” lại quy trình xử trí như một cuốn phim quay chậm. Sáng hôm sau, gặp đồng đội cùng nhau ôn lại, kiểm tra chéo để nắm chắc kiến thức”-đồng chí Trần Quang Tuấn kể lại.
Học tập ôn luyện kiến thức chắc chắn, học viên được chuyển sang thực hành bay. Chuyến bay đầu tiên mãi là dấu ấn khó quên trong lòng mỗi người. Mặc dù háo hức, vui mừng nhưng các tổ bay vẫn nhắc nhở nhau làm tốt công tác chuẩn bị từ tâm lý, sức khỏe đến nội dung bài bay, kế hoạch hiệp đồng giữa các thành phần. Trước khi lên máy bay, thầy dạy tập trung ở phòng giao nhiệm vụ đưa ra các tình huống để học viên báo cáo cách xử trí, kiểm tra lại mọi mặt bảo đảm tốt mới tổ chức thực hiện. Khi chiếc máy bay An-24 cất cánh, học viên chú ý thực hành theo đúng hướng dẫn của giáo viên. Lần đầu huấn luyện nên cảm giác vẫn chưa quen. Những khi bay vào vùng mây bị xóc, người có cảm giác hơi nôn nao. Tuy vậy, tổ bay vẫn tập trung cao độ hoàn thành nội dung bài bay. Khi hạ cánh xuống đường băng an toàn tuyệt đối, thầy trò phấn khởi bắt tay chúc mừng nhau.
Được bay là điều rất tuyệt vời nhưng song hành với đó là rất nhiều khó khăn vất vả. Điều kiện thời tiết không phải lúc nào cũng thuận lợi cho hoạt động bay. Với những thầy giáo là phi công kỳ cựu, việc bay trong mọi điều kiện khí tượng là chuyện bình thường, nhưng với học viên bay là điều rất khó khăn. Khi đó, sự động viên của thầy rất quan trọng. Chính sự tin tưởng vào trình độ chuyên môn của thầy cùng với chất lượng máy bay, kỹ thuật hàng không và các mặt bảo đảm là điều kiện để học viên yên tâm thực hành. Do vậy, bất kể ngày đêm, khi có kế hoạch bay, học viên làm tốt công tác chuẩn bị sẵn sàng lên đường theo đúng kế hoạch. Có những hôm mùa đông tuyết rơi lạnh giá nhưng khi nghe tiếng chuông đồng hồ reo, anh em bật dậy xách cặp lên đường. Nhờ quá trình rèn luyện, bản lĩnh, trình độ của học viên được nâng lên và có thể độc lập công tác. Ông Tuấn chia sẻ: “Không chỉ truyền dạy kiến thức, kinh nghiệm, giáo viên còn thường xuyên động viên tinh thần giúp học viên tự tin mỗi khi cất cánh bay. Chúng tôi luôn ghi nhớ, biết ơn công lao dạy dỗ của những người thầy trên đất nước Xô viết”.
Năm 1984, kết thúc khóa học, đoàn học viên về nước. Phi công Trần Quang Tuấn nhận công tác tại Trung đoàn 918 (nay là Lữ đoàn 918). Sau này, ông cùng đồng đội tham gia nhiều nhiệm vụ bay quan trọng, có điều kiện cơ động khắp các sân bay từ Bắc vào Nam. Dù bay khắp bốn phương trời, ký ức về mái trường đã chắp cánh bay đầu tiên cùng những kỷ niệm tươi đẹp trong thời gian học tập tại đất nước Liên Xô ông sẽ mãi không quên.
VŨ DUY