Huy hiệu Bác Hồ
Vóc dáng nhỏ nhắn, có lẽ vì thế mà Đại tá Nguyễn Đức Chuyển phù hợp làm trinh sát đặc công, một “nghề” để ông được tuyên dương anh hùng năm 1996. Khởi đầu câu chuyện, tôi hỏi ông về tấm ảnh chân dung được treo trang trọng trên tường. Trong ảnh, chàng lính trẻ quấn khăn dù, đội mũ tai bèo, tay cầm ống nhòm đầy khí phách. Ông bảo tấm ảnh này được chụp năm ông 19 tuổi, tại Đại hội Chiến sĩ thi đua Quân khu 5 trên căn cứ. Một nhà báo chiến trường đã chụp và sau giải phóng gửi về Phòng Tuyên huấn rồi đến tay ông. Khi được hỏi chiếc ống nhòm này có còn được giữ, Đại tá Nguyễn Đức Chuyển trả lời rằng, nó cùng với khẩu súng K54 và chiếc Huy hiệu Bác Hồ tặng ông từng được trưng bày ở Bảo tàng Lịch sử Quân sự Việt Nam. Thế là kỷ niệm về Bác cứ thế tuôn trào từ ký ức sôi động của người anh hùng quê ở huyện Mộ Đức, tỉnh Quảng Ngãi.
Nhập ngũ vào Sư đoàn 2 khi mới 15 tuổi, anh trinh sát tên Chuyển đã ghi dấu ấn với đơn vị bởi tinh thần quả cảm, gan lỳ, thông minh qua nhiều trận đánh. Nhiệm vụ của anh là cùng đại đội bám địch, tiền trạm để Trung đoàn 1 tác chiến, có thời cơ thì trực tiếp đánh vào các sở chỉ huy của địch. Trong trận Xuyên Trà (Duy Xuyên, Quảng Nam) năm 1967, khi được giao nhiệm vụ bảo vệ lực lượng của sư đoàn vận chuyển lương thực từ vùng giáp ranh lên núi, bị vây ráp, Nguyễn Đức Chuyển đã cùng du kích xã đánh lui các đợt tấn công dồn dập của địch, không cho chúng vào nơi trú ẩn của bộ đội đi lấy gạo. Đặc biệt sau Mậu Thân 1968, địch khủng bố tàn khốc, đẩy Quân Giải phóng lên rừng sâu, núi cao. Đói, gian khổ, đạn địch thử thách bản lĩnh người chiến sĩ, càng là dịp xuất hiện những anh hùng. Đơn vị ngày ấy đã làm bài hát ca ngợi các tấm gương dũng cảm, trong đó có trinh sát Chuyển: “Nhớ Chuyển dũng mãnh, kiên trung/ Đánh Mỹ, diệt ngụy biết dùng mưu cao/ Chia tay luyến nhớ Lưu Đào/ Gùi hàng cũng giỏi, địch vào đánh hay/ Nhớ Uyển tài bắn máy bay/ Trọng liên đã nổ từng bầy quạ rơi/ Chiến công của Hảo sáng ngời/ Trung liên anh bồi mỗi phát một tên…”.
Ngày 19-5-1969, khi đang là Phó đại đội trưởng trinh sát đặc công, anh có vinh dự đặc biệt là về Ban chỉ huy sư đoàn nhận Huy hiệu Bác Hồ tặng. Cùng dự với anh có 4 chiến sĩ đều nổi tiếng, đó là Lê Hữu Tựu, Đặng Đình Trường (cả hai sau này được tuyên dương Anh hùng LLVT nhân dân), Phùng Ngọc Uyển và chiến sĩ Hảo (các nhân vật trong bài hát). Chính ủy sư đoàn Nguyễn Huy Chương sau khi gắn Huy hiệu Bác Hồ lên ngực áo cho các dũng sĩ đã nhấn mạnh: “Lần đầu tiên có 5 người lính Sư đoàn 2 vinh dự được Bác chuyển huy hiệu vào tặng. Các đồng chí phải phấn đấu hơn nữa để xứng đáng với tình thương của Bác…”.
Khỏi phải nói niềm xúc động không thể thốt nên lời cứ như từng đợt sóng trào dâng trong lòng người lính trẻ. Chiếc huy hiệu trên ngực càng thôi thúc Chuyển lập nhiều chiến công. Mơ ước một lần được gặp Bác dù xa vời vẫn luôn nhen nhóm trong lòng anh.
    |
 |
|
Đồng chí Nguyễn Đức Chuyển ở chiến trường, năm 1970. Ảnh tư liệu |
Ngày 3-9-1969, Đại hội Chiến sĩ thi đua toàn sư đoàn được tổ chức. Nguyễn Đức Chuyển vinh dự được chọn lên báo công. Chưa kịp vui thì tin Bác Hồ từ trần khiến anh và cả đơn vị bàng hoàng, đau đớn. Đại hội được tổ chức gọn lại, không có văn nghệ. Hai ngày sau, Lễ truy điệu Bác được tổ chức do Phó chính ủy sư đoàn Bùi Đức Tùng chủ trì. Giữa núi rừng heo hút, không thể kiếm đâu ra nén hương hay dải băng tang, bàn thờ chỉ có tấm ảnh Bác bằng vải lụa. Gần 100 người về dự đại hội kính cẩn, đứng nghiêm chào tiễn biệt Người mà nước mắt tuôn rơi. Ai cũng hứa sẽ thực hiện lời dặn của Bác: “Đánh cho Mỹ cút, đánh cho ngụy nhào”.
Lần “trộm” ảnh Bác
Tháng 10-1970, Nguyễn Đức Chuyển tiếp tục được chọn đi dự Đại hội Chiến sĩ thi đua quân khu. Tại đây, đơn vị được cấp trên đưa về gần 20 tấm ảnh chân dung Bác Hồ bằng lụa (bằng tờ giấy A4 bây giờ) để tổ chức các hoạt động trang trọng như lễ ra quân, kết nạp Đảng, tổng kết chiến đấu… ở các đầu mối. Biết xin cho riêng mình một tấm ảnh Bác là điều không thể, nhưng mong muốn sở hữu tấm hình vị Cha già dân tộc cứ nung nấu trong lòng Chuyển. Thời cơ đến khi cả đoàn dừng hành quân, lội suối bắt cá. Tranh thủ lúc mọi người không để ý, chàng trinh sát tinh quái rút một tấm ảnh Bác trong ba lô của trưởng ban tuyên huấn sư đoàn. Khi biết mất quà quý, đồng chí trưởng ban động viên ai lấy thì trả lại. Vậy mà Chuyển vẫn thi gan, chắc mẩm rồi cũng qua, tự nhủ có lấy tiền bạc đâu mà sợ. Thế nhưng mọi việc rắc rối hơn khi trưởng ban quyết định lục ba lô từng thành viên hơn chục người. Bị phê bình tại chỗ, Chuyển chỉ biết gãi đầu nhận khuyết điểm, ấp úng thanh minh chỉ muốn có Bác bên mình. Thấy anh chàng trinh sát chiến đấu thì gan góc không ai bằng, đối mặt với cái chết không nao núng, nay bỗng lóng ngóng sắp khóc, cả đoàn tha tội, không làm lớn chuyện. Sau này, các thành viên dự đại hội năm nào gặp nhau vẫn còn nhắc lại kỷ niệm vui ấy.
Đại tá Nguyễn Đức Chuyển kể tiếp, năm 1971, khi cùng “Sư đoàn thép” tham gia Chiến dịch Nam Lào, ông vẫn đeo chiếc huy hiệu của Bác bên mình. Một hôm có đoàn của Tổng cục Chính trị vào làm việc, nghe đơn vị giới thiệu, đã động viên Đại đội trưởng Chuyển trao tặng bảo tàng khẩu súng, chiếc ống nhòm và tấm huy hiệu của Bác cùng anh lập công. Năm 1979, nóng lòng tìm lại kỷ vật, ông Chuyển đã vỡ òa khi thấy tất cả được trưng bày trang trọng ở bảo tàng kèm chú thích về tên tuổi của mình. Niềm hạnh phúc ấy cứ theo ông mãi suốt đời binh nghiệp.
Khi được hỏi điều gì làm ông tự hào nhất hiện nay, người anh hùng khẳng định tâm huyết khi tham gia tìm kiếm hài cốt liệt sĩ, đặc biệt là liệt sĩ Quân tình nguyện trên đất bạn Lào. Làm Phó trưởng phòng Quân báo quân khu, được học tiếng Lào một thời gian, lại từng tham gia nghĩa vụ quốc tế trên đất nước triệu voi thời chống Mỹ, rồi sau này sang nước bạn, tham gia chặn đứng các nhóm phản động Việt Nam lưu vong, ông tính ra có gần 20 năm gắn bó với nước bạn Lào. Ông cùng các lực lượng chuyên trách của quân đội, Quân khu 5 đặt nền móng cho các đoàn tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ Quân tình nguyện về nước. Về hưu, ông tham gia Hội Hỗ trợ gia đình liệt sĩ Việt Nam, Hội Hữu nghị Việt-Lào tại Đà Nẵng, Ban liên lạc Quân tình nguyện Việt Nam tại Lào của thành phố với hàng loạt chuyến giao lưu ý nghĩa. Với tiếng Lào thuần thục cùng trí nhớ tốt của người lính trinh sát, ông đưa các CCB Sư đoàn 2 hàng chục chuyến vượt suối sâu, đèo cao, rừng rậm hiểm trở qua Savannakhet hay Champasack tìm đồng đội hy sinh. Ông đã được Nhà nước Lào tặng Huân chương Lao động hạng Nhì, Bộ Ngoại giao Lào tặng bằng khen về công tác tìm kiếm hài cốt liệt sĩ... Mới đây vào Lăng viếng Bác, ông thầm thì với Người: “Mới đó đã 50 năm Bác đi xa. Tấm huy hiệu con nhận dịp sinh nhật Bác làm sao quên được. Con nguyện sẽ luôn xứng đáng với món quà ấy, Bác ơi!…”.
HỒNG VÂN