Nhất là trong những ngày này, chúng ta chuẩn bị kỷ niệm 50 năm thực hiện Di chúc của Chủ tịch Hồ Chí Minh. Nhớ về những lần gặp Bác, được Người căn dặn đối với cá nhân tôi cũng như chị em phụ nữ và hoạt động hội, tôi lại càng thấy thấm thía...

Năm 1946, tôi được cử làm đại biểu nữ thanh niên Hoàng Diệu đi đón Chủ tịch Hồ Chí Minh ở ga Hàng Cỏ. Anh Hồ Trúc làm trưởng đoàn. Những lần trước, không có đại biểu nữ, Bác phê bình: “Thanh niên đi có một chân sao?”. Chúng tôi đón Bác đi Pháp về. Bác về nước trên một chiến hạm của Pháp, cập bến Hải Phòng. Tàu hỏa đưa Bác từ Hải Phòng về Hà Nội.

Hà Nội, một ngày mùa thu rất đẹp, nắng vàng rực rỡ. Cờ bay đỏ thắm trên những mái nhà ngói đỏ và những lùm cây xanh. Mười lăm giờ ba mươi phút, tàu đến ga Hàng Cỏ. Đồng bào đứng đông nghịt trước cửa ga và dọc hai bên đường về Bắc Bộ Phủ. Những chiến sĩ mang quân phục màu xanh lá cây. Đội nhạc binh với những chiếc kèn đồng. Đoàn thiếu nữ mặc trang phục theo kiểu “đời sống mới”: Áo trắng, váy xanh. Bộ chỉ huy Pháp cử tới một đội danh dự và một đội nhạc binh. Lần đầu tiên tôi được gặp Bác Hồ. Tôi đi trong đoàn đại biểu Chính phủ do cụ Huỳnh Thúc Kháng dẫn đầu. Tôi được đứng gần Bác, tim đập rộn ràng, tôi nhìn Bác không chớp mắt. Tôi chỉ muốn được nói một câu với Bác. Không ngờ Bác giản dị đến thế. Bác không khác gì một ông già Nghệ bình thường. Lúc Người cúi xuống, tôi cố nói một câu:

- Thưa Bác, bây giờ thanh niên đi hai chân rồi, Bác ạ!

Bác cười, còn tôi rất sung sướng vì đã nói được một câu với Người.

Năm 1947, khi mới lên Việt Bắc, tôi ở cơ quan phụ nữ. Cách chỗ chúng tôi khoảng hai cây số, Bác Hồ cũng ở một lán nứa lợp cọ. Thỉnh thoảng, các chị được Bác gọi lên dự họp. Tết, các chị làm mứt khoai, bánh caramen đem sang biếu Bác. Tờ báo tay của chúng tôi được đưa lên Bác xem. Nghe chị Phan Thị An nói Bác khen báo đẹp, chúng tôi thấy tự tin hơn. Sau này, tôi vẫn nhớ lời nhận xét của Bác: “Báo các cô đẹp đấy nhưng nó chỉ như bông hoa. Các cô phải làm sao cho thành bắp ngô, củ sắn”.

Lần khác, trên đường đi họp, Bác ghé thăm cơ quan hội phụ nữ. Đêm tối, bản làng chìm trong yên tĩnh. Một số chị đi công tác vắng, một số ngồi xúm quanh bếp lửa nướng sắn. Bỗng chúng tôi nghe tiếng nước giội dưới chân thang nhà sàn. Niềm vui bất ngờ, dưới ánh đuốc, chúng tôi nhìn thấy Bác Hồ. Bác mặc bộ quần áo nâu, ống quần xắn gọn, đi chân đất bước lên cầu thang. Tất cả reo lên: “Bác đến! Bác đến!”. Chúng tôi xúm quanh Bác. Một điều bất ngờ nữa, dưới ánh sáng của bếp lửa, Bác rút trong chiếc ủng ra mấy nắm rau xanh:

- Đây là giống cải xoong Bác trồng gần nhà. Bác nghe nói các cô không có rau ăn nên mang đến. Các cô nên trồng thứ rau này. Rau dễ trồng, mọc nhanh mà lại bổ máu. Rất tốt cho các cô đang nuôi cháu nhỏ.

Ngay ngày hôm sau, chúng tôi đã cấy nắm rau Bác Hồ cho trên đám đất có dòng suối nhỏ chảy qua. Rau lan ra rất nhanh. Lúc cơ quan rời đi, “đôi ủng rau” của Bác đã trở thành một vạt rau lớn để lại cho đồng bào.

Ngày 8-3-1961, Đại hội đại biểu Phụ nữ toàn quốc lần thứ III khai mạc. Bác Hồ và các đồng chí Lê Duẩn, Trường Chinh đến dự. Tôi được phân công vào Phủ Chủ tịch chụp ảnh, đưa tin, viết bài về cuộc gặp gỡ giữa Bác Hồ với các đại biểu trong và ngoài nước. Đại biểu tỉnh nào cũng muốn chụp ảnh chung với Bác. Bác ưu tiên cho những đại biểu miền núi và quốc tế. Tôi cuống quýt lấy danh sách đại biểu để trình Bác. Trong lúc vội vàng, tôi viết: “Các đại biểu dân tộc... Cao Bằng”. Bác gọi tôi, cười thân mật:

- Cô phóng viên Nguyệt Tú ra đây. Cháu viết dân tộc Cao Bằng thì Bác biết là dân tộc gì?

Bị Bác hỏi bất ngờ, tôi hoảng quá, vội vàng nhận khuyết điểm ngay. Mặt tôi nóng ran. Tôi rất xúc động được chụp ảnh Bác đứng với đoàn đại biểu từng tỉnh một. Tôi luýnh quýnh, một tay vẫn cầm bó hoa đại hội tặng, một tay bấm máy ảnh lia lịa. Bác cười:

- Hẵng bỏ hoa xuống không thì che mất ống kính.

Nói xong, Bác gọi tất cả phóng viên nhiếp ảnh cùng một số đại biểu quây quần lại bên Bác. Bác ngồi luôn xuống đám cỏ và chỉ một đồng chí đang cầm máy ảnh đứng dưới lùm cây hoa vàng nói:

- Chú chụp đi!

leftcenterrightdel
Bác Hồ dự Hội nghị phụ vận toàn miền Bắc, ngày 26-11-1956. Ảnh tư liệu

Niềm vui bất ngờ, mọi người cười hoan hỷ. Riêng tôi vẫn mong được chụp chân dung Bác đứng một mình. Đại biểu ra về hết. Một mình tôi đứng tần ngần mãi giữa vườn cây. Tiễn đoàn đại biểu cuối cùng, Bác quay gót bước lên mấy bậc tam cấp trước Phủ Chủ tịch. Nhìn thấy tôi đang loay hoay với chiếc máy ảnh, Bác hiểu ý liền quay lại mỉm cười, kịp trong vài giây cho phóng viên bấm một kiểu ảnh. Đồng chí Vũ Kỳ, thư ký riêng của Bác cũng vừa đến, vui vẻ bảo tôi:

- Thế là Bác ủng hộ phóng viên nữ rồi đấy!

Bác Hồ là người đầu tiên ở nước ta nêu lên khẩu hiệu nam nữ bình đẳng. Trong dịp Bác Hồ về thăm tỉnh Thái Bình đầu năm 1967, tôi rất xúc động khi thấy Bác rất quan tâm đến các vấn đề riêng tư của phụ nữ. Bác dặn dò ban lãnh đạo hợp tác xã: “Sức người có nhiều loại, phải phân công cho hợp lý. Người khỏe thì làm việc nặng, người yếu làm việc nhẹ. Phải đặc biệt chú ý đến sức lao động phụ nữ. Phụ nữ là đội quân lao động rất đông. Phải giữ gìn sức khỏe cho phụ nữ để chị em tham gia sản xuất được tốt. Ví dụ: Phải chú ý đến vấn đề vệ sinh nhà tắm. Khi phụ nữ đến tháng, chớ phân công cho họ đi làm chỗ ruộng sâu, nước rét. Phải kính trọng phụ nữ, nhưng Bác nghe nói vẫn còn có người đánh chửi vợ. Đó là một điều đáng xấu hổ. Như thế thì còn gì là tình nghĩa vợ chồng. Như thế là phạm pháp, là cực kỳ dã man”.

Lần cuối cùng tôi được gặp Bác Hồ trong dịp tiễn đoàn nữ văn công quân đội vào Nam. Hồi ấy tôi đang làm phóng viên Báo Phụ nữ. Tôi còn nhớ rõ Bác mang cả một đĩa hoa hồng đỏ thơm ngát chia cho mỗi cô văn công một bông. Có cô muốn xin Bác hai bông, Bác cười: “Bác chỉ cho mỗi cô một bông thôi”.

Năm 1969, tôi đã về nhận công tác ở Nhà xuất bản Phụ nữ, cùng gia đình sống tại Hà Nội. Qua chồng tôi là anh Lê Quang Đạo, tôi biết Bác mệt và khó qua khỏi. Khi Bác mất, để tôi khỏi sốc, mấy hôm sau anh Đạo mới cho biết. Hôm diễn ra lễ tiễn biệt Bác, Hà Nội mưa liền mấy ngày. Tôi chỉ biết ôm các con còn nhỏ ở nhà, khóc thương nhớ Bác. Lại càng xúc động khi biết trong Di chúc trước lúc đi xa, Người đã để lại những dòng viết về phụ nữ: “Trong sự nghiệp chống Mỹ, cứu nước, phụ nữ đảm đang ta đã góp phần xứng đáng trong chiến đấu và trong sản xuất. Đảng và Chính phủ cần phải có kế hoạch thiết thực để bồi dưỡng, cất nhắc và giúp đỡ để ngày thêm nhiều phụ nữ phụ trách mọi công việc kể cả công việc lãnh đạo. Bản thân phụ nữ thì phải cố gắng vươn lên. Đó là một cuộc cách mạng đưa đến quyền bình đẳng thật sự cho phụ nữ”.

Tuy không còn công tác đã nhiều năm, nhưng qua theo dõi tôi được biết, cả nước hiện nay có khoảng 19 triệu hội viên phụ nữ; tỷ lệ phụ nữ biết đọc, biết viết đạt hơn 90%; đội ngũ nữ trí thức có trình độ cao tiếp tục tăng cả về số lượng, chất lượng và được trẻ hóa. Khoảng cách thu nhập và mức sống giữa các nhóm phụ nữ, các vùng miền đã xích lại gần nhau hơn. Đặc biệt, đội ngũ cán bộ nữ trên một số lĩnh vực phát triển về số lượng, chất lượng ngày càng được nâng lên. Cán bộ nữ tham gia cấp ủy đảng, cơ quan dân cử, cơ quan hành chính nhà nước các cấp đã đóng góp tích cực vào việc lãnh đạo, quản lý đất nước, ngành, địa phương. Nữ cán bộ, công chức, viên chức phấn đấu giỏi việc nước, đảm việc nhà, tích cực nâng cao trình độ học vấn, chuyên môn, nghiệp vụ, trau dồi bản lĩnh chính trị và phẩm chất đạo đức, hoàn thành tốt nhiệm vụ... Như vậy, chúng ta đang từng bước thực hiện có hiệu quả lời dặn của Bác trong cuộc “cách mạng đưa đến quyền bình đẳng thật sự cho phụ nữ”.

Nhà văn NGUYỆT TÚ