Anh em là cán bộ tập kết khá đông. Trung úy Lý Thái Anh, Đại đội trưởng Đại đội 3 của tôi quê Bà Rịa; Thiếu úy, Chính trị viên Thái Thúc Ngự người Quảng Trị. Riêng Đại úy, Tiểu đoàn trưởng Lê Trung Hưng quê Ninh Bình. Chính trị viên tiểu đoàn là Đại úy Trần Ngọc Đính người miền Trung.

Sau 3 tháng huấn luyện, ngày 15-6-1965, một ngày hè nắng như thiêu như đốt, Tiểu đoàn 2 trong đội hình trung đoàn làm lễ xuất quân. Chúng tôi vào Quảng Bình rồi qua biên giới sang Lào đi dọc tuyến Tây Trường Sơn. Càng vào sâu càng gian khổ. Ngoài địch đánh phá ác liệt còn sốt rét rừng hoành hành. Ròng rã 5 tháng trời hành quân, đơn vị đến Đắc Lắc. Đã có những mất mát đau lòng: 4 chiến sĩ ngã xuống do sốt ác tính trên đường khi chưa kịp nổ một phát súng vào đầu quân cướp nước.

Chúng tôi an táng anh em tại bìa rừng cạnh trạm giao liên bên đất Lào rồi lại hối hả lên đường. Tiểu đoàn 2 được cắt cho Đắc Lắc, còn trung đoàn hành quân tiếp xuống hướng Phú Yên. Từng đại đội phân tán đóng tại các thôn Quảng Cư, Phước Trạch, Vụ Bổn thuộc xã Khuê-Ngọc-Điền của H2 (ký hiệu huyện bấy giờ). Chẳng ngờ, trước khi tới khu tập kết một ngày đường, tôi bị ngã từ sườn dốc xuống con suối cạn. May có ba lô đỡ, đầu không đập vào đá, song bàn chân phải bị bẻ gập, gãy xương trụ. Vết gãy kín làm máu tụ bầm đen phút chốc sưng to, không tài nào bước nổi. Y tá tiêm cấp cứu song vô hiệu. Lệnh tiểu đoàn báo về: "Đây là vùng căn cứ, địch đánh phá gắt. Đơn vị không được dừng, đồng chí Dung khắc phục ở lại, đơn vị đón sau". Anh em ái ngại nhìn tôi. Anh Ngự dặn: "Cậu ráng khắc phục, đại đội sẽ đón"...

Tôi ngụy trang cẩn thận ba lô, bụng bảo dạ: "Gắng vượt qua, mình không thể chết ở đây", rồi chuẩn bị cho bữa ăn chiều. Trong rừng trời tối nhanh. Một mình ngồi tựa ba lô. AK lên đạn sẵn sàng. Dù mệt rã rời song không thể nào chợp mắt. Muỗi như trấu. Phần chân sưng to nần nẫn, đau cắt ruột.

leftcenterrightdel
CCB Phạm Đức Dung (giữa) xúc động khi gặp lại những người đã từng cưu mang mình hơn 50 năm trước, tháng 4-2019. (Ảnh: NGUYỄN HỒNG)

Đang mơ màng thì nghe tiếng rít của trực thăng, tôi choàng tỉnh. Đã hơn 5 giờ sáng. Thì ra tôi đã thiếp đi. Trên đầu, 6 chiếc "cán gáo" đang rền rĩ. Chúng rà sát ngọn cây song không phát hiện gì nên bay thẳng. Tôi xốc lại ba lô, tiếp tục lết theo đơn vị. Gần tối, tôi gặp anh Vĩnh y tá, anh Bi y sĩ tiểu đoàn và 2 đồng chí người dân tộc thiểu số đưa theo các anh Chiển, Đông và Hân, cả 3 đều đang sốt. Chúng tôi được đưa về chạy chữa tại nhà mế Mười. Chồng mế mất sớm, con gái là chị Kim Ngọc-Bí thư xã đoàn (sau chị thoát ly theo giải phóng). Ít hôm sau, được mế bó lá, chân tôi bớt sưng, còn bệnh sốt rét của các anh không hề giảm. Một chiều, anh Nguyễn Văn Đông nấc hụt mấy cái, mắt trợn ngược, bọt mép trào ra, không biết gì nữa. Chị y tá Mười Muộn tiêm cấp cứu không được. Anh đã ra đi, để lại nơi quê nhà Ninh Bình người vợ trẻ yêu dấu. Anh chị cưới nhau mới được 3 tháng thì anh vào chiến trường... Chôn cất cho anh Đông xong, lại có hai chiến sĩ trẻ được cáng tới là Tiến và Ren. Hai chàng trai Ninh Bình mới bước qua tuổi 16.

Nguyên hai em chưa đủ tuổi, xin vào bộ đội không được. Cả hai khóc lóc vật vã không chịu về nhà, nằng nặc xin theo đơn vị. Chi ủy họp mở rộng. Tôi là tiểu đội trưởng, tái ngũ, đảng viên được mời dự. Cân nhắc mãi, chúng tôi quyết định để các em đi theo. Nhìn hai chiến sĩ nằm thiêm thiếp, tôi lặng người. Cầu mong các em vượt qua căn bệnh hiểm nghèo.

Được các má, các chị chăm sóc, Tiến và Ren có phần đỡ. Hai anh Chiển và Hân cũng vậy. Nước sông cũng rút. Du kích đưa các anh vượt sông về bệnh xá tỉnh. Dứt bệnh, tất cả về đơn vị chiến đấu. Cho đến mùa thu năm 1967, Nguyễn Văn Tiến và Đinh Hữu Ren đã ngã xuống trong một trận phục kích chống địch càn khi cả hai mới bước sang tuổi 18. Chân tôi dần đỡ hơn, cơ sở bố trí sang nhà anh Tuấn (gọi theo tên con trai 11 tuổi của anh), dành nhà mế Mười nuôi thương binh nặng chưa kịp chuyển về bệnh xá.

Bấy giờ, nước sông lại lên to. Thôn bản bị chia cắt. Địch đánh phá gắt gao, gạo ăn không có. Người dân phải chia nhau từng củ khoai luộc cầm hơi. Trẻ nhỏ gầy giơ xương. Anh Tuấn ngày lên nương, đêm về theo du kích. Con trai theo mẹ vào rừng đào củ nưa, củ mài và mót khoai trên rẫy. Hai cháu gái 6 tuổi và 4 tuổi, bụng ỏng đít beo, suốt ngày lê la bới tro nguội ủ rãi khoai với cào cào, châu chấu sống sít bỏ miệng. Nhìn các cháu, tim tôi thắt lại.

Một sớm, anh Tuấn mừng rỡ bê vào đưa tôi tô hủ tiếu đang bốc khói, trên có cả hành lá và lát thịt heo rừng khô. Tôi nghẹn lại, không nỡ ăn, xin anh cho ăn khoai luộc. Anh không chịu, giục tôi ăn cho mau khỏe mà cầm súng. Tôi đành sẻ một phần ba cho anh chị vui lòng. Hôm sau lại như vậy. Tôi giãy nảy đòi xin chuyển đi, anh chị phải nhượng bộ.

Một hôm, mới 6 giờ sáng, có chiếc L-19 xuất hiện lượn vòng trên bản. Lát sau lại chiếc nữa đến. Nó bắn quả pháo khói vàng cách vài trăm mét. Có chuyện rồi. Tôi kéo hai cháu bé xuống hầm và dặn dò cẩn thận, đồng thời chạy sang hầm tác chiến. AK lên nòng. Trên hầm, anh chị phủ dày củi đuốc rơm rạ để che mắt địch. Cạnh đó là chuồng heo nái ghép gỗ lợp tranh. Nái đẻ 11 con. Nhìn heo mẹ y hệt cái giẻ vắt vai mà thấy tội. Cả gia sản anh chị chỉ có vậy.

Mười phút sau, một đoàn trực thăng UH-1A phành phạch tới... Tất cả 22 chiếc. "Mặc kệ! Mày đến đây tao sống chết với mày"-Tôi nghĩ. "Nhưng còn hai cháu? Không được! Không thể để các cháu chết". Không kịp nghĩ thêm, tôi hô cháu lớn và ôm cháu bé nhảy lò cò sang bên mế Mười, dặn mế rút theo đường hào vào rừng có du kích, đoạn quay lại.

Tôi đang loay hoay sửa bệ bắn trước hầm thì nghe gọi:

- Đồng chí bộ đội! Sao còn ở đây?

Tôi ú ớ chỉ vào bệ súng, anh quát:

- Đi! Đi!... Có lệnh!... Địch đổ quân...

Thấy tôi khập khiễng, anh xốc ba lô của tôi lên vai và kéo tôi đi. Không kịp hỏi tên, chỉ biết anh là trinh sát tiểu đoàn. Anh bảo: "Có lệnh rút lên cao điểm. Sẵn sàng phản công địch". Đứng trên đồi cao nhìn về bản: Khói lửa bốc lên ngùn ngụt, kèm theo những tiếng nổ lốp bốp của ống tre nứa tựa lựu đạn. Chúng đang đốt bản. Gần tối. Chúng tôi bám địch quay về. Tất cả đã cháy rụi, chỉ còn những đám cháy đang âm ỉ. Bọn địch đã mổ bụng heo mẹ, cắt lấy hai đùi mang đi, còn vứt lại giữa sân. Bầy heo con mới đẻ lúc sớm còn chóp chép bú mẹ bị thiêu sống cả. Tôi đứng lặng trước sân...        

Ít hôm sau, chân đỡ, tôi bỏ gậy tập đi. Song căn bệnh quái ác sốt rét lại tìm đến. Suốt 3 ngày tôi không ăn, chỉ khát nước, nằm run lập cập. Anh Tuấn vào rừng chặt giang chẻ mỏng tang, đan thành hai tấm vỉ lớn buộc ép lại, giữa là rơm khô và bao bố dùng làm chăn chống rét cho tôi. Anh còn xách vào một thùng thiếc cũ chất đầy than củi cháy rừng rực làm tôi ấm hẳn lại và mê mệt ngủ thiếp đi trong căn nhà mái tranh phên nứa và cả chăn đắp cũng bằng giang nứa.

Quãng nửa đêm, cảm giác nóng rát làm tôi choàng dậy. Ngọn lửa đang rần rần bốc cao sắp bén vào tấm đắp. Tôi kịp kêu: "Cháy! Cháy phên nứa!" và chồm dậy. Cả nhà cuống cuồng lôi được lưng bao thóc giống với túi quần áo rách rồi lao vào chống chọi với lửa. Căn nhà bị thiêu rụi. Tôi đau đớn ngồi gục mặt xuống gối không khóc nổi:

- Anh ơi! Vì em mà nhà ta cháy!

- Chú nói chi lạ rứa? Cháy nhà thì có mần răng?

Còn chị Nhân, vợ anh chậm rãi:

- Cháy nhà cũ ta mần nhà mới mà em!

Chị nuốt trong cổ rồi trầm giọng:

- Em ơi! Vì răng mà tụi em vô đây chứ? Chịu cực ra ri chứ? Mai ngày thống nhất đặng hết khổ em à.

Tôi trân trân nhìn anh chị và đàn con. Cả nhà lại nhìn thùng than củi rực lửa. Trời đã rạng sáng. Sau đêm ngủ say cháy nhà hôm ấy, tôi đỡ dần và xin anh chị về đơn vị chiến đấu. Rồi cơn lốc chiến tranh tiếp tục cuốn tôi đi, đồng hành cùng những trận đánh ác liệt của tiểu đoàn.

Cho đến ngày toàn thắng. Tôi về quê lam lũ "giật gấu vá vai", vật lộn với cuộc sống mưu sinh như bao đồng đội khác với đồng lương hưu ít ỏi trong tuổi xế chiều. Gần 55 năm đã qua rồi, trong lòng tôi vẫn canh cánh nhớ về anh chị Tuấn, nhớ cháu bé 4 tuổi đã dám cùng ba má đánh giặc. Nhớ về má Mười, chị Mười Muộn và bao bà con cô bác... Những người dân đói khát chỉ còn da bọc xương, đã vắt kiệt cả sự sống của mình, coi thường cái chết, trước họng súng quân thù, vẫn một lòng tin theo cánh mạng, đùm bọc cưu mang những đứa con giải phóng với trái tim sâu nặng ân tình.

*Theo lời kể của CCB Phạm Đức Dung, nguyên chiến sĩ Đại đội 3, Tiểu đoàn 301, Tỉnh đội Đắc Lắc; hiện đang sinh sống tại thôn Vỵ Dương Đông, xã Thái Hồng, huyện Thái Thụy, tỉnh Thái Bình.

HỒNG THỊNH ghi