Sở chỉ huy Bộ tư lệnh Khu vực 471 Trường Sơn ở Bến Giằng thuộc huyện Nam Giang, tỉnh Quảng Nam. Sang năm 1974, nhiều đoàn cán bộ Trung ương ghé thăm. Cơ quan tham mưu tác chiến chúng tôi, đứng đầu là Phó tham mưu trưởng Đỗ Hữu Tần lại thêm nhiệm vụ mới là bảo đảm an toàn cho các đoàn khi qua khu vực Bộ tư lệnh 471; dẫn và bảo đảm an toàn cho các đoàn đặc biệt. Xe của Phó tham mưu trưởng Đỗ Hữu Tần khi ấy là chiếc Gaz 69 đít vuông chính hiệu Liên Xô do lái xe Văn Đức lái, luôn đủ cơ số xăng trong bình và 4 can dự trữ. Trên xe thường có phó tham mưu trưởng ngồi ghế phụ, công vụ của ông, chiến sĩ Trần Thanh Mẫn ngồi ghế dọc phía sau ông, ôm khẩu AK. Tôi ngồi ghế dọc sau lái…
Từ Tây Trường Sơn lật cánh về Đông Trường Sơn, Bộ tư lệnh Khu vực 471 Trường Sơn được giao quản lý địa bàn rộng lớn. Các đoàn khách đặc biệt qua khu vực Bộ tư lệnh 471 đều là những cán bộ cao cấp của Đảng và Nhà nước, các tướng lĩnh, tư lệnh các chiến trường. Nhiệm vụ dẫn đoàn chúng tôi chỉ được báo trước ít giờ, đủ thời gian để di chuyển tiếp nhận đưa đón. Có thời điểm chúng tôi phải đưa đón liên tục không có thời gian về doanh trại tắm giặt, nghỉ ngơi. Quần áo ướt mặc rồi sẽ khô. Bùn đất lấm lem khô rũ là sạch. Nhiệm vụ căng thẳng, tìm mọi cách nghi binh đánh lừa địch để đi. Công việc liên tục, căng thẳng, vất vả nhưng không hề có sự than phiền, so sánh, tị nạnh… Ngược lại, rất vui, lạc quan tin tưởng toát ra từ thần thái của Phó tham mưu trưởng Đỗ Hữu Tần. Ông cao lớn, tướng nhà binh, nhìn ông rất nghiêm nhưng gần ông ai cũng thấy ông hiền, bao dung, không làm phiền ai. Ông thuộc lớp cán bộ trưởng thành trong toàn quốc kháng chiến, nhiều người biết ông và ông cũng biết nhiều người. Đưa đón xong một đoàn nào đó, ông đều kể cho chúng tôi nghe về người mà mình vừa phục vụ có nhiều chi tiết thú vị. Mỗi một lần đưa đón đều để lại trong chúng tôi những kỷ niệm khó quên. Sâu sắc nhất là chuyến đưa tướng Hoàng Minh Thảo về Tây Nguyên-về Km 3 đường tránh Đắc Pét.
1 giờ chiều 15-4-1974, công vụ của Phó tham mưu trưởng Đỗ Hữu Tần, chiến sĩ Trần Thanh Mẫn tới báo với tôi:
- 30 phút nữa anh đi công tác với thủ trưởng.
- Đi đâu cậu biết không?-tôi hỏi.
- Thủ trưởng chỉ bảo thế.
Khó cho tôi rồi. Tôi vội mặc quần áo rồi đi tìm Quang, người giữ kho của cơ quan xin pin đèn đề phòng đêm tối. Về lại phòng ở, xem lại súng đạn, bản đồ, tăng võng… đã thấy Phó tham mưu trưởng Đỗ Hữu Tần đứng ngoài cửa. Ông quân phục gọn gàng, đầu đội mũ cối, chân đi ủng cao su, thắt súng K59, cặp tài liệu da Liên Xô chéo vai. Nhíu cặp lông mày rậm hiền hậu, ông bảo: “Xong chưa? Đi thôi nhỉ!”.
Chiếc Gaz 69 do Văn Đức lái xuôi theo dòng sông Thanh, qua sông Cái ở cầu phao Bến Giằng. Xe theo đường 14, tiếp tục ngược dòng sông Cái, chả mấy chốc đã tới khu vực làng Hồi (ngã ba đường 14, 16). Chủ, khách nhanh chóng nhận nhau. Lần này chúng tôi dẫn đoàn đi chỉ là một xe U-oát mới cứng. Theo cách gọi của đồng bào là “còn thơm mùi Chính phủ”. Xuất phát: Xe chúng tôi đi trước, chiếc U-oát bám theo sau cách nhau chừng 15m. Đây là đoạn đường tôi rất quen thuộc. Tháng 5-1968, tôi phụ trách tổ tiền trạm kéo hai đại đội pháo 85mm, hai đại đội cao xạ 23mm theo đường B46 nhập đường 14 ở Đru Đốc cách Đắc Pét không xa theo đường 14, qua Khâm Đức về đường 16 hướng Tiên Phước, Quảng Nam. Năm 1973, khi Trung đoàn 10 công binh thuộc Bộ tư lệnh 471 Trường Sơn mở đường tránh Đắc Pét, tôi cũng đã nằm ở cung đường này hàng tháng trời cho đến khi thông tuyến. Và cũng được biết khi đường tránh mở được hơn một nửa thì các đồng chí B3 (chiến trường Tây Nguyên) đã chiếm lĩnh Km 3 này làm lán dã chiến, trồng rau… Chúng tôi dự đoán Km 3 này sẽ là nơi để tính nợ Đắc Pét. Nay được đưa tướng Hoàng Minh Thảo về Km 3 này chắc có chuyện lớn.
Tôi miên man với dòng suy đoán không để ý mưa sập tới. Trời tối sầm, mưa chéo đầu xe, đập sàn sạt kính chắn gió. Xe mới qua Khâm Đức được một đoạn. Nền đường chắc chắn không lo lún sụt lở đất, song rất lo cây đổ chắn đường. Cũng may mưa không kéo dài. Mưa chợt đến rồi chợt đi ngay. Trời lại bừng sáng. Hai xe vẫn giữ cự ly trên đường. Tôi lặng lẽ quan sát vòng quay của chiếc U-oát và thầm nhận xét: “Lái non”. Bằng chứng là xử lý ga, số của lái xe U-oát chưa thích hợp với việc vào cua, lên dốc, xuống dốc. Việc bảo đảm an toàn cho tướng Hoàng Minh Thảo phụ thuộc vào lái xe U-oát. Nghĩ vậy, tôi nói nhỏ với Văn Đức:
- Đi chậm lại một chút cho chiếc U-oát theo, có thể phải lai dắt… Họ chưa quen đường, đường lại trơn nữa.
Điều tôi nói với Văn Đức ứng nghiệm ngay sau đó. Chiếc Gaz 69 vượt ngầm nhỏ dễ dàng. Đến lượt xe U-oát qua ngầm. Khi phải lấy sức để vượt khỏi ngầm thì nó khựng lại chết máy. Nổ máy lại, ga ầm ĩ, khói tuôn trào vẫn không qua được. Tôi vội nhảy xuống xe kéo cáp móc kéo U-oát qua ngầm. Lên khỏi ngầm, chiếc U-oát dừng lại, lái xe nhảy xuống ngó nghiêng xe. Đúng là lái xe trẻ, gương mặt anh tỏ rõ sự lo lắng. Lại gần anh, tôi nói nhỏ:
- Không sao! Ổn thôi mà, có chúng tôi giúp sức. Cậu chú ý sử dụng số, ga kẻo xe “lột biên” thì khổ. Thấy khó thì nháy đèn báo chúng tôi.
Tưởng U-oát mới - xe được gắn mác hoạt động trên mọi địa hình, chuyến đi sẽ suôn sẻ, thế mà đầy trắc trở. Nhiều lần tôi phải mắc cáp kéo. 8 giờ tối mới tới được Km 3 đường tránh Đắc Pét. Tay lấm lem dầu mỡ, tôi nhảy vội xuống xe tìm nước rửa, quên khuấy mất chuyện nhìn tướng Hoàng Minh Thảo-vị tướng mà cánh lính chúng tôi đầy ngưỡng mộ. Đang tiếc rẻ thì công vụ Mẫn tới bảo:
- Thủ trưởng gọi anh.
Tôi chùi vội tay ướt vào bên quần, thắt lại dây súng bước theo phó tham mưu trưởng lên dốc vào lán. Dưới ánh đèn chai leo lét, tướng Hoàng Minh Thảo ngồi bên bàn ghép bằng lồ ô, chỉ cho chúng tôi ngồi ghế đối diện. Ông nói:
- Ăn cơm thôi.
Ông mở nắp ăng-gô cơm, xới đều ra 3 bát, chúng tôi ăn cơm với ruốc đựng trong nắp ăng-gô. Đây chính là suất cơm chiều của tướng Hoàng Minh Thảo mà nhà bếp đã chuẩn bị sẵn. Bưng bát cơm ông mời mà tôi đầy cảm xúc, bối rối, len lén nhìn ông. Khi có một đồng chí đưa ra một bát có hai quả trứng gà bóc sẵn, ông cầm ngay lên gắp một quả trứng vào bát tôi. Tự dưng mắt tôi đầy nước, tai ù luôn, tay run run gắp quả trứng định đưa sang bát Phó tham mưu trưởng Đỗ Hữu Tần. Cũng rất nhanh, phó tham mưu trưởng tay xòe che miệng bát, tay hất lên như có ý bảo: “Không làm thế…”.
Cho đến tận bây giờ, đã hơn 45 năm kể từ ngày ấy, tôi cũng không nhớ nổi mình đã làm gì với bát cơm và quả trứng gà tướng Hoàng Minh Thảo dành cho tôi. Nhưng cảm xúc mừng vui, sợ sệt, tự hào, xúc động… thì vẫn còn nguyên vẹn. Hình ảnh vị tướng tài ba, dáng cao gầy, đôi mắt sáng, đôi lông mày tướng hơi vểnh… vẫn hiện lên trong tôi. Trước ngày tôi đi phục vụ ông, tôi đã có trong tay cuốn “Tổ tiên ta đánh giặc” ông mới viết. Tôi đọc đến thuộc và rất phục tài của ông. Được gần ông, lại được ông chia sẻ suất cơm chiến trường, một suất cơm chia ba ngay trong lần đầu tiên tôi được tháp tùng, sao mà trân quý đến thế!
NGUYỄN KIM CHÚC