Trung đoàn 6 (Phú Xuân) Quân khu Trị Thiên, đơn vị đã từng tham gia đánh chiếm và chốt giữ TP Huế 25 ngày đêm trong cuộc Tổng tiến công và nổi dậy Xuân Mậu Thân 1968-lần này lại được giao nhiệm vụ trở về trong cánh quân chủ yếu phía Tây Nam, phối hợp với các đơn vị bạn đánh địch, giải phóng tỉnh Thừa Thiên, đánh chiếm sở chỉ huy quân khu 1 ngụy, cắm cờ Mặt trận Dân tộc giải phóng miền Nam Việt Nam lên cột cờ Phu Văn Lâu, TP Huế.
Không như các chiến dịch khác là người lính phải chuẩn bị thật chu đáo, đầy đủ trước giờ vào trận, chúng tôi được lệnh của trên: Bỏ lại tất cả quân tư trang, chỉ mang theo vũ khí đủ cơ số chiến đấu, tìm cách lách qua những cứ điểm của địch, không nhất thiết phải đối đầu, thần tốc tiến quân về mục tiêu chủ yếu là TP Huế càng sớm càng tốt.
Dẫn đầu đội hình trung đoàn là lực lượng của đại đội trinh sát. Khi xuống đến bến Tuần (thượng nguồn sông Hương), cách TP Huế non chục cây số về phía Tây Nam thì trời cũng đã về đêm, toàn đơn vị tạm dừng trong đội hình sẵn sàng tác chiến, tranh thủ ăn tối bên mé tây bờ sông. Một tổ trinh sát 3 người do Đại đội trưởng trinh sát Vũ Tự Lân trực tiếp chỉ huy cùng hai chiến sĩ bơi sang bờ bên kia kiểm tra hành lang bến vượt, nắm tình hình địch, bảo đảm cho bộ đội vượt sông an toàn.
Vũ Tự Lân quê Hải Phòng, trưởng thành từ một chiến sĩ trinh sát gan dạ, tháo vát. Trong số cán bộ đại đội bậc trưởng ở trung đoàn này, có lẽ anh là một trong những người được đề bạt sớm nhất. Mặc dù giữa chiến trường ác liệt nhưng đều đặn mỗi năm một lần, anh nhận được thư của bạn gái là giáo viên cấp 2. Không biết có phải một phần vì thế không mà tính tình anh lúc nào cũng cởi mở, vui vẻ. Còn hai chiến sĩ Nguyễn Văn Phúc (Phú Thọ) và Trần Quang Dự (Thái Bình), tuy mới hai mươi tuổi đời và vài năm tuổi quân nhưng là lính trinh sát vào ra cứ điểm địch như cơm bữa nên cũng khá dạn dày, lì lợm. Ngoài cái dáng nhanh nhẹn, cao ráo, điển trai mà mỗi lần đi nhận quân bổ sung, cán bộ trinh sát thường được ưu tiên tuyển chọn, Phúc và Dự còn có nước da như con gái, trắng mịn. Chả thế mà ngày mới nhận quân về, Chính trị viên đại đội Trương Khắc Sợi đã dí dỏm cảnh báo: “Lính trinh sát mà cứ như hai thằng này, mỗi lần vào đồn ban đêm gặp pháo sáng, đèn pha thì chỉ tổ làm lộ mục tiêu”.
Đêm ấy, dưới trăng, sương nặng hạt cho tôi cảm giác lạnh lẽo khi các anh bắt đầu dầm mình xuống nước (lúc bấy giờ tôi là cán bộ Ban Trinh sát trung đoàn). Chúng tôi ai cũng nóng lòng mong mỏi nhanh chóng vượt sông để sớm được tiến về cố đô trong bồn chồn háo hức. Bỗng từ bờ sông bên kia, bầu trời lóe lên ánh chớp và một tiếng nổ xé tan màn đêm yên tĩnh, rồi im bặt. Biết là chuyện chẳng lành, tất cả không ai bảo ai, bỏ dở bữa ăn lót dạ buổi tối, chờ lệnh sẵn sàng chiến đấu.
Cả không gian chết lặng. 5 phút, 7 phút rồi 10 phút trôi qua, vẫn không có động tĩnh gì tiếp theo. Tổ trinh sát thứ hai được lệnh tiếp tục sang sông.
Gần nửa giờ sau, một đồng chí trinh sát bơi trở lại báo cáo: Có dấu hiệu của lực lượng địch tổ chức phục kích ở bờ bên kia trước đó nhưng chúng đã rút chạy. 3 đồng chí tổ trinh sát đi đầu dính mìn định hướng của chúng cài lại và đã hy sinh ngay tại mép nước bến sông.
Cả đại đội trinh sát được lệnh vượt sông dẫn đội hình trung đoàn hành tiến, chỉ cử một tổ ở lại phối hợp với một trung đội vận tải khâm liệm, chôn cất 3 đồng chí trinh sát vừa hy sinh rồi hành quân sau. Trời đêm, lại chưa rành địa hình, anh em đã mai táng 3 liệt sĩ ngay trong vườn chuối của một nhà dân vắng chủ cạnh đó.
Vậy là Lân, Phúc, Dự-3 đồng đội của tôi đã không đi đến được giấc mơ về Huế, mà chỉ mới lúc chập tối đây thôi, khi vừa ăn chung bánh lương khô, uống chung ngụm nước cuối cùng trong đáy bi đông, vừa khát khao hy vọng. Kẻ thù dù đã đến lúc tàn hơi vẫn nham hiểm cướp mất nụ cười mãn nguyện của các anh trước giờ toàn thắng. Cái giá của hòa bình, cái giá của chiến tranh mà các anh đánh đổi để đi đến giờ phút thiêng liêng ấy đắt đỏ biết chừng nào.
Tiếng là ngày mai (nhưng trời cũng đã sắp sáng rồi), cả cố đô Huế sẽ ngập đỏ cờ hoa và xanh màu quân phục. Trong giờ phút vui sướng hân hoan đến tột cùng và thiêng liêng ấy, đường phố không còn bóng các anh. Cuộc hành trình không về tới đích của các anh thật trớ trêu, nghiệt ngã. Họ đã ngã xuống trong tiếng nổ sau cùng của cuộc chiến tranh, trước bình minh của toàn dân tộc...
PHẠM MINH TÂM