Gia tộc Bà mẹ Việt Nam anh hùng

Cuộc gặp tình cờ với anh Mười đã hé mở giúp tôi biết thêm đôi điều về một gia tộc Bà mẹ Việt Nam anh hùng. Má anh, cụ Trần Thị Sửu sinh trưởng tại thôn Túy Loan, xã Hòa Phong, huyện Hòa Vang, TP Đà Nẵng. Là người hoạt bát, nhanh nhẹn, thời trẻ cụ làm nghề buôn bán. Cụ ông Võ Văn Thi là thủy thủ trên một tàu buôn chạy từ cửa biển Tourane (tên của Đà Nẵng thời thuộc Pháp) vào Sài Gòn và ngược lại. Hai người gặp nhau, cảm mến rồi nên duyên vợ chồng.

Nhằm tính kế lâu dài, đôi vợ chồng trẻ đưa nhau vào Phan Thiết dựng cơ sở làm nước mắm (nay thuộc phường Phú Hài, TP Phan Thiết). Sau đó các cụ về định cư cạnh bàu Tam Lang, thôn 1, nằm phía đông bắc núi Tà Zôn, xã Hồng Sơn, huyện Hàm Thuận (nay thuộc huyện Hàm Thuận Bắc, tỉnh Bình Thuận). Cả thảy 11 lần sinh nở nhưng ông bà chỉ nuôi được 7 người con trưởng thành. Nhà nghèo, quê cực nghèo, nhưng sống trên vùng đất cực Nam Trung Bộ kiên trung, bất khuất, ông bà đã hướng cho các con đi theo con đường sáng, một lòng ủng hộ cách mạng. 4 người con trai lần lượt tham gia lực lượng vũ trang, đánh giặc.

Sau những ngày hết sức ngắn ngủi được hưởng không khí tự do và độc lập mà Cách mạng Tháng Tám mang lại, người dân Nam Bộ cũng như cực Nam Trung Bộ đã phải đứng lên cầm mọi thứ vũ khí có được trong tay chống thực dân Pháp trở lại xâm lược nước ta lần thứ hai. Có được viện binh, quân Pháp chọc thủng các tuyến phòng thủ của ta quanh Sài Gòn và đánh rộng ra các tỉnh xung quanh. Chiến tranh đã lan tới các tỉnh cực Nam Trung Bộ. Ngoài khơi, tàu chiến Pháp lảng vảng vào gần bờ biển các tỉnh Khánh Hòa, Ninh Thuận, Bình Thuận.

Anh Mười, con trai Bà mẹ Việt Nam anh hùng Trần Thị Sửu.

Lúc này, người con trai thứ ba của hai cụ Sửu, Thi là anh Võ Văn Giỏi hoạt động du kích. Đội du kích xã Hồng Sơn có nhiều trận chống càn, góp phần làm chậm bước tiến của địch; đồng thời tiêu hao, tiêu diệt sinh lực của chúng. Đội viên Võ Văn Giỏi đã anh dũng hy sinh trong một trận đánh không cân sức ngày 6-6-1948 ngay trên mảnh đất quê hương. Nén nỗi đau mất mát, má Năm tiếp tục động viên con cháu tham gia kháng chiến, góp công sức giúp bộ đội và du kích chiến đấu, bảo vệ quê hương. Là thành viên của Hội Mẹ chiến sĩ, má Năm sốt sắng lo vận động quyên góp tiền của ủng hộ kháng chiến. Vậy nên ở Hàm Thuận, anh em bộ đội ai cũng quý mến má Năm, nhiều người xin làm con nuôi của má.

Theo điều khoản quy định của Hiệp định Geneva (tháng 7-1954), đất nước ta tạm thời chia làm hai miền, lấy Vĩ tuyến 17 làm ranh giới. Đế quốc Mỹ nhảy vào hất cẳng thực dân Pháp hòng biến miền Nam Việt Nam thành thuộc địa kiểu mới, ngăn chặn sự phát triển của hệ thống XHCN. Với dã tâm đè bẹp và bóp nghẹt phong trào cách mạng của nhân dân ta, Mỹ-Diệm đã thực thi chính sách “tố cộng, diệt cộng” vô cùng tàn bạo và đẫm máu. Đối diện với kẻ thù mới, Khu 6 vẫn là vùng đất nổi tiếng về sự khó khăn, cùng cực và nhiều hy sinh. Lúc này, má Năm tiếp tục cho hai người con trai thứ chín và thứ mười là Võ Thanh Anh, Võ Thanh Hùng gia nhập Quân Giải phóng.

Năm 1961, cụ Trần Thị Sửu qua đời. Năm sau, gia đình nhận hung tin, chiến sĩ trinh sát Võ Thanh Hùng ngã xuống trong một trận đánh tại đèo Nam, huyện Hàm Thuận. Nỗi đau còn chưa kịp nguôi ngoai thì ngày 8-6-1965, Trung đội trưởng Võ Thanh Anh hy sinh trong trận công đồn La Gàn, thuộc huyện Tuy Phong, tỉnh Bình Thuận. Cả 3 người con trai của má Năm đều chưa ai kịp lập gia đình. Các anh đã hòa quyện với cỏ cây, hóa thân vào sông núi của xứ sở và trẻ mãi tuổi đôi mươi!

Từ sau cao trào Đồng khởi, 18 tuổi, anh Võ Thành Trung, người con út của cụ Sửu, tham gia Đội công tác của xã Hồng Sơn. Vài tháng sau, từ du kích, anh Mười được chuyển vào bộ đội, làm chiến sĩ của đơn vị vũ trang đầu tiên của khu Lê Hồng Phong, tiền thân của Đại đội 450 về sau. Đầu năm 1961, Khu 6 rút lực lượng này cùng một số đơn vị của các địa phương khác lên thành lập lực lượng vũ trang chủ lực của khu. Từ đây, anh Mười gắn bó với chiến trường Tây Nguyên, Khu 6, Khu 10. Gan dạ và dũng cảm, người lính trinh sát tham gia nhiều trận đánh ác liệt, đọ sức với cả quân Mỹ và quân ngụy Sài Gòn. Sau Chiến dịch Phước Long nổi tiếng (tháng 5-1965), anh về Tiểu đoàn 840, đơn vị “cơ động, thiện chiến, quyết chiến và quyết thắng” lừng danh của Khu 6. Trong trận Bu Prang, phía tây đường 14 cũ (ngã ba biên giới Việt Nam-Campuchia), tiểu đoàn thương vong lớn, anh Mười bị thương rất nặng, nguy cơ phải cắt bàn chân trái, may sao bệnh xá cố hết sức giữ lại được. Trong người ghim nhiều mảnh đạn, song anh vẫn tìm mọi cách cố nén đau đớn, kiên trì luyện tập, dùng dây cột chân trái rồi choàng treo lên cổ và chống nạng. Khi đoàn y sĩ, bác sĩ đến kiểm tra, anh Mười bèn kiếm đôi giày xỏ vào, cốt giấu bàn chân vẹo vọ và ráng sức đi lại bình thường để được ở lại chiến trường tiếp tục chiến đấu chứ không chịu ra Bắc điều trị.

Hết chiến tranh, khi non sông liền một dải, anh Võ Thành Trung chuyển ngành sang công an, giữ chức Trưởng phòng Cảnh sát giao thông tỉnh Sông Bé (1975-1982). Sau đó, anh được bổ nhiệm làm Tham mưu trưởng Công an tỉnh Sông Bé. Tháng 9-1985, anh được gửi sang Liên Xô học tập ngành tham mưu cảnh sát. Nhưng khi đến nơi thì nước bạn đã giải tán ngành học này. Được sự thống nhất của hai Bộ Công an hai nước, hơn 10 học viên Việt Nam được chuyển qua học tại Trường Đại học Điều tra dự thẩm ở thành phố Volgograd. Vì vậy, khi tốt nghiệp về nước, anh Mười được bố trí giữ chức Trưởng phòng Cảnh sát điều tra Công an tỉnh Sông Bé cho đến ngày nghỉ hưu. Năm 1990, khi mới 49 tuổi, trở về với đời thường, người cựu đội trưởng trinh sát này vẫn vẹn nguyên phẩm chất Bộ đội Cụ Hồ, cương trực, thẳng thắn và nặng tình nghĩa. Anh thành lập Công ty TNHH Thành Trung, tạo công ăn việc làm cho người lao động, cưu mang giúp đỡ đồng đội…

 Hai người con gái của cụ Trần Thị Sửu, chị Võ Thị Tới (thứ tư) và chị Võ Thị Hoa (thứ năm) đều lập gia đình tại xã Hồng Sơn, huyện Hàm Thuận Bắc, tỉnh Bình Thuận. Chị Tới nghèo, nhà đông con. Chị có chồng là anh Nguyễn Văn Hảo cùng hai con trai Nguyễn Văn Long và Nguyễn Văn Phụng là liệt sĩ. Chị Võ Thị Hoa cũng vậy. Chồng chị, anh Dương Hữu Vân và hai con trai, Dương Hữu Ba, Dương Hữu Tư đều là liệt sĩ. Tháng 4-1997, cả hai chị được Nhà nước phong tặng danh hiệu Bà mẹ Việt Nam anh hùng. Đến nay, cả hai bà mẹ đều đã qua đời.

Điều đáng nói là cụ bà Trần Thị Sửu có 3 con là liệt sĩ. Năm 2005, cụ được Chủ tịch nước ký truy tặng Huân chương Kháng chiến hạng Nhì. Đến đầu năm 2011, cụ được Chủ tịch nước ký truy tặng danh hiệu Bà mẹ Việt Nam anh hùng.

Bài và ảnh: NGUYỄN LAN CHI