Điện Biên sáng mãi trong ký ức

Sau này, gặp ông tại nhà riêng trên phố Nguyễn Văn Cừ (Long Biên, Hà Nội), có nhiều thời gian trò chuyện cũng như tiếp cận những tài liệu mà ông cẩn thận lưu giữ, chúng tôi còn được biết thêm nhiều câu chuyện, kỷ niệm rõ ràng, chi tiết hơn.

Theo ánh sáng của Đảng

 “Tôi sinh năm 1923 ở làng Thọ Hạc, xã Đông Thọ (nay thuộc phường Phú Sơn, TP Thanh Hóa, tỉnh Thanh Hóa). 16 tuổi, đang theo học Thành chung, nhưng vì trốn bị bắt đi lính khố, tôi buộc phải rời quê hương, vào học tại Trường Bách nghệ Trường Thi (Vinh, Nghệ An) rồi vào Nam, làm việc ở Nhà máy Depot xe lửa Sài Gòn. Tôi sẽ mãi là một anh thợ máy nghèo khó xa quê nếu không gặp được những người cộng sản và đến với Đảng. Tôi có được ngày hôm nay chính là nhờ Đảng”, Đại tá Nguyễn Hoàng bắt đầu câu chuyện.

Những năm 40 của thế kỷ trước, thợ máy vừa biết chữ vừa nói thạo tiếng Pháp như ông rất hiếm. Sau lần vận động các công nhân giúp đỡ một người thợ có hoàn cảnh khó khăn thành công, ông được Hội Ái hữu kết nạp, sau đó giới thiệu vào Công hội Đỏ. Do có kiến thức, lại được những đồng chí ở công hội cho mượn sách, tài liệu đọc nên Nguyễn Hoàng dần biết đến phong trào của những người cộng sản. Lúc này, ông đã được chú ý, bồi dưỡng. Đồng chí Năm Thặng, một đảng viên hoạt động bí mật cũng là công nhân ở Sài Gòn trong Công hội Đỏ thường bảo ông đọc báo cho anh em nghe về các cuộc đấu tranh ở trong nước, như: Tin tức về cuộc Khởi nghĩa Ba Tơ ngày 10-3-1945, tin các tỉnh ở Bắc Kỳ, Trung Kỳ phá kho thóc của Nhật để cứu đói... Từ đó, cứ tới giờ nghỉ là anh em xúm lại nghe ông đọc báo, không đánh bạc như trước. Nguyễn Hoàng còn tham gia phong trào thanh niên tiền phong và được bầu làm thư ký công đoàn của Depot xe lửa Sài Gòn.

Đại tá Nguyễn Hoàng kể chuyện chiến đấu. Ảnh: TUẤN TÚ

Do tích cực đấu tranh, tháng 7-1945, ông được kết nạp  Đảng. Đó là một ngày đặc biệt, ghi dấu sự trưởng thành của mình nên Nguyễn Hoàng không bao giờ quên. Ông kể: “Chiều 7-7-1945, anh Năm Thặng lại rủ tôi đến Nhà máy Nước Sài Gòn gặp anh Hai Bắc (sau này khi Đảng ra hoạt động công khai, tôi mới biết anh là đồng chí Nguyễn Oanh, Xứ ủy viên Xứ ủy Nam Kỳ). Tại đây, anh Hai Bắc nghiêm túc nói: “Sau một thời gian theo dõi, tổ chức thấy anh xứng đáng được kết nạp vào Đảng, tôi thay mặt tổ chức đến đây công bố quyết định đó cho anh, anh suy nghĩ thế nào?”. Tôi sung sướng đáp: “Tôi tuyệt đối trung thành với lý tưởng cộng sản. Nếu trong hoạt động chẳng may bị bắt, cho dù chịu tra tấn dã man, tôi thà hy sinh chứ không khai báo tổ chức”. Nói dứt câu, tôi nắm chặt tay hướng lên trời hô lớn: “Xin thề! Xin thề! Xin thề!”...

Sau khi được đứng trong hàng ngũ của Đảng, Nguyễn Hoàng càng tích cực hoạt động. Năm 1946, ông làm Bí thư Đoàn Thanh niên dân chủ khu A (Sài Gòn-Chợ Lớn). Đến năm 1947, một cơ sở ở Sài Gòn bị mật thám bắt, do không chịu được đòn tra tấn đã khai ra Nguyễn Hoàng khiến ông bị bắt giam ở bốt Catina. Kẻ thù tra tấn dã man song không khai thác được gì nên chúng chuyển ông về giam tại Khám Lớn, Sài Gòn. Sau đó, chúng bắt ông đi xây đồn ở Trảng Bàng (Tây Ninh) cùng với 20 người khác. Lợi dụng lúc địch sơ hở, ông cùng anh em cướp súng khống chế bọn chúng rồi bơi qua sông Sài Gòn trốn vào vùng du kích. Sau đó ông được chuyển đến đội công tác 4 ở Sài Gòn. Ông cho biết: “Việc tôi vượt ngục về với cách mạng đã được chỉ huy đội báo cáo với đồng chí Mười Cúc (tức Nguyễn Văn Linh). Biết tôi có trình độ văn hóa, anh Mười giới thiệu tôi về công tác ở Phòng Chính trị Khu 7 rồi làm thư ký tòa soạn Báo Tiền Đạo-một tờ báo của Chiến khu Đ lúc bây giờ”.

Một Điện Biên sáng mãi trong ký ức

Nhờ nỗ lực phấn đấu, năm 1951, Nguyễn Hoàng được cử ra Bắc học chính trị. Trải qua hai tháng đi bộ ròng rã vượt Trường Sơn tới Thanh Hóa, ông xin phép chỉ huy đoàn được dừng lại 10 ngày về thăm gia đình vì đã xa nhà hơn 8 năm với biết bao biến cố. “Hôm ấy, đến trước cổng nhà, tôi thấy cha tôi đang dọn sân. Vốn tưởng tôi đã chết nên ông đứng sựng lại, khuôn mặt thất thần hốt hoảng. Đúng lúc đó, cậu em họ tôi sang chơi, ông mới “hồi hồn”. Cha ôm lấy tôi, sờ nắn khắp người rồi mới thực sự tin rằng tôi đã trở về. Mặc dù gia cảnh cũng không khấm khá là mấy nhưng trước ngày lên đường ra Bắc, gia đình tôi cũng mời bà con, họ hàng quây quần dự bữa cơm tiễn chân”-Đại tá Nguyễn Hoàng nói.

Hành trình một mình từ Thanh Hóa lên hội quân ở Chiêm Hóa (Tuyên Quang), Nguyễn Hoàng vừa đi bộ vừa bắt xe đi nhờ cũng phải mất hơn 3 ngày đường mới đến nơi. Ông được tham gia học lớp chính trị khóa 3 Trường Nguyễn Ái Quốc. Học xong, ông lại được cử sang Trung Quốc học Trường Lục quân khóa 7. Cuối năm 1952 về nước, ông được điều về Trung đoàn 34 đóng tại Nam Định, sau đó được bổ sung vào Trung đoàn 45 (nay là Lữ đoàn 45, Binh chủng Pháo binh), Đại đoàn Công pháo 351. Khi ta mở Chiến dịch Điện Biên Phủ, Nguyễn Hoàng được điều về làm Trưởng ban Bảo vệ Trung đoàn 45, luôn đi phía sau cảnh giới, bảo vệ đội hình. Ông nhớ mãi một lần, trên chiếc xe cuối cùng đi từ Cò Nòi, Hát Lót khi qua sân bay Nà Sản, bất ngờ một chiếc xe kéo pháo đi trước xe ông vấp phải mìn. Khẩu đội trưởng hy sinh, một pháo thủ bị thương phải đưa đi cấp cứu. “Vì nhiệm vụ, đoàn xe tiếp tục hành quân, còn tôi ở lại cùng dân công sửa đường, an táng liệt sĩ và giao xe cho thợ cơ khí sửa chữa. Sau đó tôi đi bộ với đội xe đạp thồ gạo. Đường vào Điện Biên Phủ trước đó chỉ là đường ngựa thồ rộng quãng một mét, không sử dụng đã lâu, nay công binh, thanh niên xung phong, dân công hỏa tuyến đang tập trung sức bạt núi cao mở rộng ra ba mét. Suối sâu thì bắc cầu gỗ, suối cạn thì bắc cầu ngầm cho xe vào đến cửa rừng Nà Nham, cách mặt trận Điện Biên Phủ 15km. Một khí thế sục sôi không thể nào quên”-Đại tá Nguyễn Hoàng kể.

Đoàn xe đạp thồ chở hàng lên Điện Biên. Ảnh tư liệu

Trong dòng hồi tưởng, ông hầu như không kể về những trận đánh cụ thể, những con số chiến công mà hay nhớ đến gương mặt các chiến sĩ ông từng gặp, từng sát cánh bên nhau trong mỗi nhiệm vụ. Ông bảo: “Đó là một Điện Biên sáng mãi trong ký ức của tôi. Quên sao được nụ cười sáng láng của các chiến sĩ kéo pháo đón Giao thừa và ăn Tết trên đường kéo pháo qua các mốc nguy hiểm như dốc “Bẩy Tời”, vực sâu “Vườn chuối”, Suối Ngựa, dốc Cây cụt, dốc Bản Tấu. Ăn Tết sơ sài chỉ với nắm cơm nếp nấu vội nhưng sao mà vui đến thế!”.

Suốt chiến dịch năm ấy, Trưởng ban Bảo vệ Nguyễn Hoàng luôn lặng thầm thực hiện nhiệm vụ. Tháng 10-1954, trong đội hình về tiếp quản Thủ đô, ông tích cực tham gia trong nhiều lĩnh vực từ tổ chức, hậu cần đến công tác hậu phương quân đội. Ông chính là người cục trưởng đầu tiên của Cục Hậu cần, Tổng cục Chính trị. Nhớ về ông-Đại tá Hoàng Hải, nguyên cán bộ Phòng Tổ chức, Tổng cục Chính trị, cho biết: “Mặc dù thời gian làm việc cùng anh không nhiều nhưng anh đã để lại cho tôi ấn tượng sâu sắc. Đó là một người lúc nào cũng nhanh nhẹn, hoạt bát, xông xáo và tận tâm”.

Tháng 4 này, kỷ niệm một năm ngày Đại tá Nguyễn Hoàng về với thế giới người hiền. Bài viết là một nén tâm nhang tưởng nhớ ông-một cán bộ lão thành, một người lính Cụ Hồ từng nhiệt thành chia sẻ miền ký ức để trao truyền cho thế hệ trẻ hôm nay!

SONG THANH