Tháng 8-1996, tôi được phân công đến Bộ tư lệnh Quân chủng Hải quân lấy tư liệu, viết bài tuyên truyền nhân kỷ niệm 35 năm Ngày mở đường Hồ Chí Minh trên biển. Đại tá Võ Nhân Huân (sau này là Chuẩn đô đốc) khi đó là Ủy viên Trung ương Đảng, Phó tư lệnh về chính trị Quân chủng Hải quân, đưa cho tôi những bức thư trao đổi giữa Đại tá Nguyễn Hoàng Phát, nguyên Phó chính ủy Đoàn 125 và Thiếu tá Phan Thắng, nguyên Trưởng ban Tuyên huấn Đoàn 125. Qua thư, hai ông thông tin cho nhau về gia đình, cuộc sống hưu trí, ôn lại kỷ niệm về những ngày gian khổ, cùng đồng đội làm nhiệm vụ trên tuyến đường Hồ Chí Minh trên biển và nỗi niềm mong mỏi có một ban liên lạc để tập hợp, kết nối các thế hệ cán bộ, chiến sĩ và những người tham gia hoạt động trên tuyến đường Hồ Chí Minh trên biển.
Trong thư đề ngày 30-6-1996 gửi ông Phan Thắng, ông Nguyễn Hoàng Phát nhớ lại: "Năm xưa, để giữ bí mật, Phát và Thắng đem theo cơm gói, bình tông nước, đạp xe đi vòng Nhà máy điện Uông Bí (Quảng Ninh) để xuống Bãi Cháy, rồi mới đi hang Bồ Nâu, nơi anh em học tập, xuống hàng. Hay đêm đêm gọi mấy anh em giáo viên văn hóa như Phong, Thạch, Dũng đi mua hàu về nấu cháo, vừa ăn vừa bàn công việc. Phát nhớ anh em da diết, nhớ về những chuyến tàu ra vào thuận lợi, hay gặp khó khăn, lạc, cạn, khi chiến đấu với địch, này người còn, người mất. Vì vậy, tôi rất muốn anh em được gặp nhau thăm hỏi, động viên nhau giữ trọn niềm tin và phẩm chất anh hùng của Đoàn 125...".
Còn trong thư đề ngày 24-7-1996 gửi ông Phát, cựu chiến binh Phan Thắng viết: "Tôi còn nhớ những kỷ niệm khi ở Đoàn 125, những đêm chúng ta cùng anh em luyện tập thả và đổ bộ bãi ngang. Hồi đó luyện tập vất vả, nhưng khó nhất vẫn là công tác tư tưởng cho bộ đội. Chúng ta quán triệt tốt tư tưởng chỉ đạo của Bác Hồ, Bộ Chính trị, Quân ủy Trung ương là giữ bí mật cao nhất, ưu tiên dành tuyến vận chuyển đường biển cho nơi xa nhất ở miền Nam...".
Qua các lá thư trao đổi, hai cựu chiến binh đau đáu về sự mất mát, ra đi của các đồng đội do tuổi cao, bệnh tật, ốm đau; nhất là những người hy sinh khi làm nhiệm vụ trên biển và vận chuyển, tiếp nhận vũ khí, đạn dược, vật chất hậu cần ở các bến, mà chưa được giải quyết chế độ, chính sách. Ông Phan Thắng trải lòng: "Chúng ta cần có một ban liên lạc để tập hợp, kết nối anh em, qua đó ngoài gặp mặt, động viên, thăm hỏi, giúp đỡ nhau trong cuộc sống, ban liên lạc còn là cầu nối với các cơ quan chức năng trong giải quyết chế độ, chính sách cho cán bộ, chiến sĩ tham gia làm nhiệm vụ trên tuyến đường Hồ Chí Minh trên biển. Ban liên lạc còn cần động viên các hội viên ghi chép, kể lại công việc, kỷ niệm khi đi làm nhiệm vụ. Họ là những nhân chứng, cung cấp tư liệu lịch sử để giáo dục truyền thống, lòng yêu nước cho thế hệ sau".
Đại tá Nguyễn Hoàng Phát cho biết, năm 1990, trên cương vị cán bộ Hội cựu chiến binh thành phố Cần Thơ, ông và một số cựu chiến binh đứng ra tổ chức gặp mặt anh em ở Cần Thơ và lập Ban liên lạc do ông Phát làm trưởng ban. Ban liên lạc tổ chức gặp mặt vào dịp tháng 10 hằng năm. Đến năm 1996 đã có hàng trăm cựu chiến binh tham gia. Nhưng đây là tổ chức chưa chính danh, mang tính tự phát. Sau khi trao đổi thư từ, ông Phan Thắng đề xuất ý tưởng cần có một tổ chức hội truyền thống Đường Hồ Chí Minh trên biển từ miền Bắc đến miền Nam và bao gồm tất cả cán bộ, chiến sĩ, những người tham gia làm nhiệm vụ trên tuyến đường Hồ Chí Minh trên biển từ ngày đầu thành lập, kể cả người tiếp nhận, phục vụ tại bến...
Từ năm 1996 đến 2008, các cựu chiến binh Nguyễn Hoàng Phát và Phan Thắng kiên trì kết nối, vận động, đến các cơ quan chức năng nhờ giúp đỡ để thành lập Ban liên lạc Đường Hồ Chí Minh trên biển toàn quốc. Tuổi dù cao, song các ông vì đồng đội, không quản ngại đường xa, đến các địa phương bàn bạc cách thức hoạt động của Ban liên lạc. Ông Phan Thắng đã lặn lội đi tàu xe ra Hải Phòng, Hà Nội, rồi vào Sài Gòn, xuống miền Tây Nam Bộ để kết nối với các cựu chiến binh Đoàn 759, Đoàn 125, Đoàn 962 (nay là Lữ đoàn 962, Quân khu 9) ở Đồng bằng sông Cửu Long. Ông nhận được sự ủng hộ của các đồng chí: Đại tá Ba Quang, Đại tá Bảy Nhỏ, Đại tá Nguyễn Đức Thắng, Đại tá Ba Đẳng; các thuyền trưởng, thủy thủ Đoàn 125 như Trần Văn Hữu, Nguyễn Văn Lắm, anh hùng Hồ Đắc Thạnh... Còn Đại tá Nguyễn Hoàng Phát thì liên hệ với Bộ tư lệnh Quân chủng Hải quân, Bộ tư lệnh Quân khu 9, Đảng ủy, chỉ huy Lữ đoàn 125 Hải quân, Lữ đoàn 962... để giúp đỡ, tạo điều kiện thành lập Ban liên lạc Đường Hồ Chí Minh trên biển.
Với sự nỗ lực kết nối các ban liên lạc Đường Hồ Chí Minh trên biển, cựu chiến binh Đoàn tàu không số ở các địa phương, ngày 28-3-2008, Hội truyền thống Đường Hồ Chí Minh trên biển Việt Nam chính thức được thành lập và đi vào hoạt động với tổ chức từ Trung ương đến hội truyền thống các địa phương. Ông Phan Thắng cho biết: Hội truyền thống Đường Hồ Chí Minh Việt Nam và các địa phương là nơi gắn kết các cựu chiến binh, các thế hệ cán bộ, chiến sĩ Đoàn tàu không số và những người đã từng tham gia trên tuyến đường Hồ Chí Minh trên biển. Hội không chỉ là cầu nối các thế hệ, mà còn tích cực tham mưu với Đảng, Nhà nước, các cấp ủy, chính quyền địa phương trong lãnh đạo, chỉ đạo các hoạt động tuyên truyền, giáo dục truyền thống; giải mật và giải quyết chế độ, chính sách cho cán bộ, chiến sĩ; chăm lo công tác hậu phương quân đội, giúp đỡ các hội viên ổn định cuộc sống...
Bài và ảnh: AN ĐIỀN XUÂN