Năm 2015, trong dịp kỷ niệm 70 năm Ngày truyền thống Văn phòng Chính phủ, chúng tôi được gặp và trò chuyện với ông Trần Việt Phương (tên thật là Trần Quang Huy), người có nhiều năm là thư ký của Phó thủ tướng (sau này là Thủ tướng) Phạm Văn Đồng, Trưởng đoàn Chính phủ Việt Nam Dân chủ Cộng hòa tại Hội nghị Geneva. Sinh năm 1928 ở Hà Nội, tốt nghiệp Trường Bưởi (nay là Trường THPT Chu Văn An), năm 1947, ông Phương vào làm việc tại Văn phòng Chính phủ. Do thông thạo tiếng Pháp và tiếng Anh, sau khi trải qua một số thử thách, ông được phân công làm thư ký giúp việc cho đồng chí Phạm Văn Đồng. Ông Trần Việt Phương cho biết: “Tôi rất vinh dự khi được tháp tùng đồng chí Phạm Văn Đồng trong phái đoàn ta có mặt tại Geneva từ những ngày đầu tiên”.
    |
 |
| Ông Trần Việt Phương. Ảnh: VIỆT HẰNG |
Ông Phương không sao quên được giây phút đoàn ta nghe đài phương Tây thông tin về Chiến thắng Điện Biên Phủ trước khi nhận được thông tin trong nước sau 3 ngày có mặt tại Geneva. Sự xúc động dường như vẫn còn đó trong ánh mắt ông khi nhớ lại sự kiện lịch sử trọng đại. Không thể diễn tả hết được sự vui mừng của mọi người. Đồng chí Phạm Văn Đồng ôm chầm lấy từng người. Đêm ấy, trong niềm vui chiến thắng, tất cả thành viên trong đoàn đã thức trắng đêm để chuẩn bị thêm về kế hoạch cho cuộc họp khai mạc vào sáng hôm sau. "Chiến thắng Điện Biên Phủ sẽ tác động mạnh đến cuộc đấu tranh ngoại giao ở Geneva. Tuy vậy, thái độ của ta là tự hào nhưng phải khiêm tốn, đừng để người ta hiểu nhầm là ta huênh hoang, tự cao tự đại...", đồng chí Phạm Văn Đồng căn dặn các thành viên trong đoàn trước khi chính thức bước vào hội nghị.
Rõ ràng Chiến thắng Điện Biên Phủ đã làm cho vị thế của Việt Nam được nâng lên. Tuy nhiên tại Geneva, đoàn đại biểu của ta vẫn gặp không ít khó khăn và cả sự “chèn ép”. Chúng ta vừa chuẩn bị nội dung đấu tranh trong đàm phán, vừa dự kiến các tình huống xấu và lập phương án đặt ra trên bàn hội nghị. Là người đứng đầu, đồng chí Phạm Văn Đồng đã có những đóng góp quan trọng, kiên trì tìm biện pháp bảo đảm lợi ích của đất nước, của cách mạng Đông Dương. Hình ảnh Trưởng đoàn Phạm Văn Đồng với đôi mắt sáng, vầng trán cao và nhất là những phát biểu đanh thép, những cuộc trả lời phỏng vấn sắc sảo tại Hội nghị Geneva luôn khắc sâu trong tâm trí ông Phương. 75 ngày diễn ra hội nghị, cùng với đồng chí Phạm Văn Đồng, người thư ký Trần Việt Phương cũng có nhiều đêm không ngủ. “Có những hôm tôi gần như kiệt sức khi phải làm việc với cường độ dày đặc, vừa phải tháp tùng thủ trưởng dự hội đàm rồi ngay lập tức tổ chức thảo luận nội bộ, xong lại liên lạc về nước báo cáo, nhận chỉ thị của Trung ương...”, ông Phương kể.
|
 |
| Phó thủ tướng Phạm Văn Đồng dẫn đầu đoàn đại biểu Việt Nam Dân chủ Cộng hòa đến Thụy Sỹ dự Hội nghị Geneva về Đông Dương, tháng 5-1954. Ảnh tư liệu |
Cho đến phiên họp cuối cùng, trưởng đoàn đại biểu các nước đều phát biểu ý kiến, tỏ ra hài lòng với kết quả đạt được và nhìn nhau xung quanh bàn hội nghị. Riêng đồng chí Phạm Văn Đồng chọn hướng đứng khác, tách hẳn ra, ánh mắt như nhìn về hướng Tổ quốc Việt Nam. Ông Trần Việt Phương nói: “Tôi đoán ông vẫn còn nhiều tâm sự vì mặc dù đã hết lòng, hết sức cố gắng, nhưng ta mới chỉ đạt được một nửa mục tiêu”. Và thực tế là, chúng ta còn phải tiếp tục trải qua cuộc trường chinh kéo dài hơn 20 năm mới đi đến ngày toàn thắng. Trong những năm tháng đó và cả nhiều năm tiếp theo, người thư ký Trần Việt Phương vẫn lặng thầm với công việc của mình, giúp việc cho đồng chí Phạm Văn Đồng trên những trọng trách mới. Nhưng ông chia sẻ, 75 ngày được làm một thành viên tham gia cuộc "đấu trí" xung quanh bàn đàm phán tại Geneva luôn là kỷ niệm đáng nhớ nhất trong quá trình công tác của ông. Những kỷ niệm ấy, sau này còn được lưu lại trong những vần thơ do chính ông sáng tác. "Đó là cách để tôi nhắc và nhớ con đường mình từng đi qua", ông tâm sự. Rất tiếc, ngày 6-5-2017, do tuổi cao, bệnh nặng, ông Trần Việt Phương từ trần tại nhà riêng, để lại những câu thơ còn chưa hoàn thành...
BẢO LINH - PHƯƠNG HẰNG