Trong hồi ký của mình, Đại tướng gọi những ngày đó là “Tết Quang Trung của thời đại mới”. Cách đó 165 năm, vào mùa xuân năm Kỷ Dậu 1789, những người lính của Hoàng đế Quang Trung-Nguyễn Huệ đã không ăn Tết, hành quân thần tốc về Thăng Long tiêu diệt giặc Thanh. Tết Giáp Ngọ 1954 trong thời đại Hồ Chí Minh, với nỗ lực cao nhất, quân và dân ta đang chuẩn bị cho trận quyết chiến chiến lược để làm nên một Điện Biên Phủ “lừng lẫy năm châu, chấn động địa cầu”.
Sinh thời, khi trò chuyện với Nghệ sĩ Nhân dân Đào Trọng Khánh, đạo diễn của Hãng phim Tài liệu Trung ương, Đại tướng Võ Nguyên Giáp từng nói rằng, Tết Giáp Ngọ năm ấy là cái Tết nhiều kỷ niệm nhất trong cuộc đời ông khi vị Tổng Tư lệnh lựa chọn quyết định “đánh chắc, tiến chắc” trong Chiến dịch Điện Biên Phủ. Những ngày giáp Tết, Đại tướng thao thức không ngủ. “Tôi nghĩ đến hàng chục vạn đồng bào đang sát cánh cùng bộ đội, không được cùng người thân ngồi bên nồi bánh chưng đón Giao thừa tại quê hương”-Đại tướng viết trong hồi ký “Điện Biên Phủ-Điểm hẹn lịch sử”.
Suốt đêm 29 Tết năm ấy, ông vẫn theo dõi việc kéo pháo ra. Các đơn vị kéo pháo phải báo cáo lên từng giờ. Gần sáng, các đơn vị báo cáo hoàn thành nhiệm vụ. Sáng Mồng Một Tết, sương lạnh vẫn còn bao phủ khắp núi rừng. Một cảm giác thanh thản tràn ngập trong lòng, ông tin rằng trận đánh năm nay nhất định thắng. Đại tướng đi sang cơ quan tác chiến chúc Tết anh em: “Chúc các đồng chí năm mới mạnh khỏe, giành nhiều thắng lợi!”.
Văn phòng đưa tới Đại tướng những bức điện từ hậu phương, từ Đồng bằng Bắc Bộ, từ Bình-Trị-Thiên, Liên khu 5, Nam Bộ. Bức điện nào cũng mang những lời thắm thiết chúc mừng năm mới giành thắng lợi to lớn.
Đại tướng gọi dây nói chúc Tết Bộ tư lệnh Pháo binh rồi hỏi: “Có định làm gì để chào mừng năm mới không?”-“Báo cáo: Anh em sẵn sàng”-“Được. Cho bắn vào sân bay!”. 10 trái đạn 75mm giội trúng Sân bay Mường Thanh báo hiệu nỗi kinh hoàng 56 ngày đêm mà quân Pháp sắp phải hứng chịu. Đó cũng là cách chào xuân của Đại tướng dành cho đội quân xâm lược!
Sau này, đón nhiều cái Tết ở Thủ đô Hà Nội, nhưng trong sâu thẳm trái tim Đại tướng vẫn không nguôi nhớ tới những chiến sĩ đã ngã xuống trong mùa xuân ở lòng chảo Điện Biên năm nào. Nghệ sĩ Nhân dân Đào Trọng Khánh kể: “Tháng 5-1983, tôi đi quay phim ở Điện Biên chuẩn bị làm phim tư liệu kỷ niệm Chiến thắng Điện Biên Phủ. Đang quay, tôi chợt thấy một chiếc trực thăng hạ cánh xuống Sân bay Mường Thanh. Từ trên máy bay, anh Văn bước xuống, việc đầu tiên là đưa mắt nhìn khắp lòng chảo Điện Biên. Khi đó, khắp lòng chảo Điện Biên vàng rực một sắc hoa riềng dại-loài cây có rất nhiều ở Điện Biên Phủ. Xúc động nghẹn ngào, Đại tướng nói: “Năm 1954, khi đánh Điện Biên Phủ cũng là mùa hoa riềng dại nở vàng. Chiến sĩ ta đào công sự giữa bạt ngàn riềng dại, chiến đấu oanh liệt, hy sinh bên những vạt rừng riềng dại”.
Từ câu nói của Đại tướng, sau này, ông Khánh tìm lại những đoạn phim tư liệu về Điện Biên Phủ và đã tìm được những thước phim lột tả sự kiêu hùng và lãng mạn của người lính Điện Biên. Những thước phim ghi lại chân thực cảnh chiến sĩ ta xung phong qua những vạt rừng hoa riềng dại, nã đạn vào quân thù. Có người lính ngã xuống bên những vạt hoa riềng dại ngút ngát tới tận chân trời…
TRẦN HOÀNG