Một ông lão ngoài 80 tuổi, da dẻ hồng hào, cùng vợ vừa chuẩn bị khăn áo cho nhau, vừa tươi cười trò chuyện cùng khách: “Bác chỉ có khoảng 40 phút cho cháu thôi nhé. Hôm nay đã hẹn đưa bà ấy đi gội đầu rồi chuẩn bị đồ để vào Huế lễ Tết tổ tiên, cháu ạ!”. Và thế là ông bắt đầu chia sẻ những kỷ niệm vui Xuân, đón Tết, nhưng thực chất là đấu tranh trên mặt trận ngoại giao ở đất khách quê người...
    |
 |
|
Đội văn nghệ của Hội Liên hiệp Việt kiều tại Pháp biểu diễn mừng “Tết hòa giải, hòa hợp Ất Mão” năm 1975 (Đại sứ Võ Văn Sung đứng thứ hai, từ phải sang). Ảnh tư liệu |
Ông Võ Văn Sung sinh năm 1928 tại thành phố Huế. Sau khi tham gia cách mạng một thời gian, ông xuất dương và hoạt động ở nước ngoài. Trong đó, để lại dấu ấn trong cuộc đời làm cách mạng của ông là khoảng thời gian từ đầu những năm 60 của thế kỷ 20 đến khi kháng chiến thành công năm 1975. Ông kể: “Qua gần 15 năm ấy, tôi không thể nào quên được những đêm Tết của Hội Liên hiệp Việt kiều tại hội trường Nhà tương tế ở trung tâm Paris, Pháp. Chỉ với những “nghệ sĩ”, người trang trí, hậu đài hoàn toàn nghiệp dư mà mỗi đêm Tết đều có những cái mới. Tôi từ trong nước sang trong hoàn cảnh chiến tranh, dự các đêm Tết mà cảm thấy rất tự hào. Những đêm Tết Paris của Hội Liên hiệp Việt kiều trở thành một sự kiện văn hóa-chính trị vào loại tầm cỡ trong các cộng đồng người nước ngoài ở Pháp”.
Đến bây giờ, do thời gian và tuổi tác, ông không thể nhớ hết tên của những “nghệ sĩ nghiệp dư” này, nhưng họ đã có mặt trong Hội Liên hiệp Việt kiều từ khi mới thành lập, hoạt động đều đặn và thể hiện tầm nhìn lâu dài với việc mở các lớp dạy tiếng Việt, dạy các bài hát Việt Nam và các hoạt động văn hóa truyền thống của đất nước. Các đêm Tết, ngoài những tiết mục của người lớn, còn có những tiết mục do các cháu thiếu niên, nhi đồng trình diễn. Về sau, có lúc có cả ba thế hệ Việt kiều tham gia. Trong câu chuyện của mình, ông Võ Văn Sung nhắc nhiều đến các hoạt động của Hội Liên hiệp Việt kiều. Từ khi ra công khai và được đăng ký hợp pháp, hội đã trở thành lực lượng hậu thuẫn rất hùng hậu cho hai đoàn đàm phán của ta tại Hội nghị Paris. “Tôi thấy ít có nơi nào, nếu không nói là chưa hề có một hội nghị đàm phán quốc tế kéo dài trong gần 5 năm mà lực lượng kiều bào tham gia trực tiếp vào công việc như cuộc đàm phán của ta với Mỹ ở Paris. Hội Liên hiệp Việt kiều đã phân công một số trí thức của hội giỏi về ngôn ngữ trực tiếp giúp hai đoàn về các mặt. Có người đã chuyển vào ở chung với hai đoàn, nhất là đoàn Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam. Đó là chưa nói các hoạt động bên ngoài đàm phán như tham gia các cuộc biểu tình, các cuộc tuần hành, mít tinh cùng bạn Pháp và các nước lân cận để ủng hộ lập trường của nước ta trong đàm phán. Tôi nghĩ không quá lời khi nói rằng, Hội Liên hiệp Việt kiều đã là một “binh chủng” rất đặc biệt trên mặt trận ngoại giao và mặt trận chính trị của ta tại Pháp và các nước Tây Âu lân cận”-ông nói.
|
|
 |
|
Hội Người Việt Nam ở Cachan (Paris, Pháp) đón Tết Bính Thân 2016. Ảnh: Ngọc Mai |
Ngày 27-1-1975, tròn hai năm ký kết Hiệp định Paris, ta dự kiến có một hoạt động kỷ niệm với ý định vạch rõ việc Nguyễn Văn Thiệu không thi hành Hiệp định Paris và tiếp tục chiến tranh nên Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam dùng quân sự đánh trả là chuyện đương nhiên. Sau ta nhận thấy khó tập hợp được lực lượng lớn nếu chỉ là kỷ niệm Hiệp định Paris, mà nếu tổ chức cuộc họp vừa phải ở Paris và các cuộc nhỏ ở các địa phương thì sẽ rời rạc, ít có tiếng vang. Từ kinh nghiệm vận động Việt kiều hàng chục năm ở Pháp và Tây Âu, ông Võ Văn Sung đề xuất Tết là dịp có thể huy động được số đông Việt kiều và bạn quốc tế. Vì vậy, trên quyết định tiến hành hai đợt hoạt động: Đợt 1 thiên về chính trị, làm vào ngày 26-1-1975, nhân dịp hai năm ký kết Hiệp định Paris; đợt 2, tổ chức một đêm Tết lớn với nòng cốt là Hội Liên hiệp Việt kiều gọi là “Tết hòa giải, hòa hợp Ất Mão” bao gồm cả Việt kiều ở Pháp và các nước lân cận. Theo lời kể của ông Sung, lần đó, Hội Liên hiệp Việt kiều đã tập hợp được hơn 5.000 người tham gia vào mồng 5 Tết Ất Mão, tức ngày 15-2-1975. Về phần chính trị, có hai Phó chủ tịch hội là ông Lê Thành Khôi và Lâm Bá Châu phát biểu nói về ý nghĩa của đêm “Tết hòa giải, hòa hợp Ất Mão”; về phong trào đấu tranh của đồng bào miền Nam Việt Nam, ta vạch rõ sự suy yếu ngày càng trầm trọng của chính quyền Nguyễn Văn Thiệu và triển vọng sáng sủa của phong trào đấu tranh đang ngày càng tập hợp được đông đảo các tầng lớp nhân dân. Phần văn nghệ gồm các điệu múa, hát dân tộc, các bài ca cách mạng và ca kịch cải lương do Ban Văn nghệ Hội Liên hiệp Việt kiều trình diễn. Địa điểm họp là hội trường lớn của Nhà tương tế Paris - nơi hằng năm Việt kiều ta thường tổ chức các hoạt động. Suốt đêm mồng 5 Tết Ất Mão đông nghịt người, nhiều người không có chỗ ngồi trong phòng, phải đứng kín cả các hành lang xung quanh. Sự hưởng ứng nhiệt tình của những người đến dự đối với đêm “Tết hòa giải, hòa hợp Ất Mão” thể hiện sức mạnh của nguyện vọng hòa giải và hòa hợp dân tộc của nhân dân ta, khiến chính quyền Nguyễn Văn Thiệu càng bị cô lập.
Sau đêm Tết đặc biệt này, giữa các tổ chức Việt kiều thuộc Hội Liên hiệp Việt kiều, các nhân sĩ càng gần nhau hơn trong ý nguyện đấu tranh cho hòa bình, đi đến thống nhất đất nước. “Tôi để ý thấy các vị đề nghị gặp tôi nhiều hơn và có thái độ gần như “chúng ta là cùng một phía”, tôi không bác bỏ điều đó, nhưng cũng thường nói rõ là Chính phủ Việt Nam dân chủ cộng hòa tôn trọng Hiệp định Paris, đương nhiên tôi không từ chối trao đổi về những vấn đề đó trên tinh thần là người Việt Nam với nhau”-nhà ngoại giao Võ Văn Sung chia sẻ quan điểm.
TUẤN TÚ