Quản lý, lưu giữ hơn 17.000 hiện vật, tư liệu, hình ảnh lịch sử về ngành hậu cần quân đội; đón gần 1,7 triệu lượt khách đến tham quan, học tập truyền thống; tổ chức hơn 400 cuộc trưng bày chuyên đề, triển lãm lưu động lớn ở cấp quốc gia, toàn quân và trong Tổng cục Hậu cần (TCHC)... là những con số biết nói trong hành trình 60 năm xây dựng, trưởng thành của Bảo tàng Hậu cần quân đội (BTHC). Phía sau mỗi hiện vật ở đây là câu chuyện của những người lính bảo tàng...

Nằm khiêm tốn trên con phố nhỏ ở cửa ngõ phía tây bắc Thủ đô Hà Nội, hằng ngày BTHC thu hút hàng trăm lượt khách đến tham quan bởi ở đây trưng bày và lưu giữ nhiều hiện vật quý và “độc”. Trong đó có “Xe quốc tế” mới được Thủ tướng Chính phủ ký quyết định công nhận là Bảo vật quốc gia cuối năm 2018. Nhiều du khách khi nghe giới thiệu về BTHC, tận mắt nhìn thấy những hiện vật thật trưng bày tại đây, đã không khỏi bất ngờ trước số lượng hiện vật lớn, phong phú về ngành hậu cần quân đội từ những ngày mới ra đời. Qua tìm hiểu, chúng tôi được biết, thực hiện chủ trương của trên, từ năm 1954, TCHC đã chỉ đạo tổ chức đi sưu tầm các hình ảnh, tài liệu, hiện vật về ngành hậu cần quân đội tại các chiến trường, các đơn vị để phục vụ nhiệm vụ chính trị của Bộ Quốc phòng. Cũng từ đó công tác bảo tàng truyền thống của TCHC được hình thành và đi vào hoạt động. Và sự kiện đánh dấu sự ra đời của BTHC là khi TCHC tổ chức Triển lãm “Sáng kiến cải tiến kỹ thuật” tại Hà Nội ngày 4-4-1959.

leftcenterrightdel
Bác Hồ đến thăm triển lãm lần 2 của ngành hậu cần quân đội, năm 1961. Trong ảnh: Đồng chí Việt Chiến đứng cạnh Bác, hàng đầu. Ảnh tư liệu.

Theo chân các cán bộ của BTHC, chúng tôi tìm đến tư gia của Đại tá Nguyễn Đăng Doanh (bí danh Việt Chiến), nguyên giám đốc đầu tiên của BTHC tại phố Trần Quốc Toản, TP Hà Nội, người có mặt trong sự kiện lịch sử năm nào. Hồi đó, để chuẩn bị cho buổi triển lãm đầu tiên của ngành hậu cần quân đội, các đơn vị trong toàn TCHC đã được huy động. Quân y trưng bày những dụng cụ y tế, sáng kiến trong phẫu thuật tại chiến trường; vận tải mang đến “Xe quốc tế”-chiếc xe đầu tiên do bộ đội ta lắp ráp; doanh trại chưa có gì cụ thể thì trưng bày mô hình nhà ở quân đội ở chiến khu. Riêng ngành quân nhu lúc bấy giờ, Cục trưởng Lương Nhân giao cho Trưởng ban Bảo đảm vật chất, Phòng Cấp dưỡng Việt Chiến phụ trách. Gian trưng bày ấn tượng với “hệ thống bếp Hoàng Cầm”, trang phục của bộ đội với quân hàm, cầu vai mới… đã thu hút sự chú ý của các đại biểu. Đại tá Việt Chiến cho biết: “Triển lãm vinh dự được đón Chủ tịch Hồ Chí Minh đến tham quan. Trực tiếp thuyết minh là các đồng chí cục trưởng, nhưng do là cán bộ phụ trách, tôi được tháp tùng và sẵn sàng bổ sung thông tin khi cần thiết. Chính vì vậy, tôi đã được nghe và lĩnh hội đầy đủ lời căn dặn của Bác hôm đó, đại ý Bác nói cuộc trưng bày này chứng tỏ Quân đội ta đã có cố gắng và thành tích khá trên con đường cải tiến kỹ thuật nhằm tăng gia sản xuất, thực hành tiết kiệm, cần phải phổ biến cho toàn quân, toàn dân áp dụng và góp thêm ý kiến...”.

Nhớ lời dặn của Bác, đồng chí Việt Chiến vừa làm công tác chuyên môn, vừa có ý thức lưu giữ những kỷ vật, hình ảnh của ngành. Hiện nay đã ở tuổi 93, điều kiện sức khỏe không cho phép ông thực hiện những chuyến đi sưu tầm hiện vật “băng rừng, vượt núi” như xưa nữa. Nhưng Đại tá Việt Chiến bảo, chỉ cần nghe nói nơi đâu có hiện vật quý, ông “alo”, chắc chắn sẽ có cán bộ của BTHC tìm đến, bởi đó không chỉ là trách nhiệm mà còn là tình cảm của những người lính bảo tàng trong việc “gìn giữ cho muôn đời sau”. Và hành trình ấy, đã được lớp lớp cán bộ, nhân viên, chiến sĩ của BTHC thực hiện cẩn trọng, chu đáo, trọn nghĩa, vẹn tình suốt 60 năm qua.

Trong những năm kháng chiến chống Mỹ, cứu nước gian khổ, ác liệt, cơ sở vật chất thiếu thốn, cơ quan phân tán do điều kiện chiến tranh, nhưng đội ngũ cán bộ BTHC không quản ngại vất vả, hy sinh. Bảo tàng đã cử nhiều cán bộ đến các chiến trường, vào tận trận địa để sưu tầm nhiều hình ảnh, hiện vật, tài liệu lịch sử có giá trị phản ánh trung thực tầm vóc của bộ đội hậu cần trên các chiến trường miền Nam. Nhiều hiện vật, kỷ vật, bức ký họa còn thấm máu của đồng đội và bom đạn của chiến tranh đã được các anh, các chị mang về bảo quản, lưu giữ đến tận ngày nay.

Nhờ đó, chỉ gần hai năm sau, ngày 13-2-1961, BTHC đã có trong tay cơ số hiện vật, tiếp tục tổ chức Triển lãm “Sáng kiến khoa học kỹ thuật hậu cần toàn quân” tại cơ quan TCHC. Một lần nữa, triển lãm vinh dự được đón Bác Hồ đến tham quan. Liên tiếp các năm, từ 1965 đến 1971, BTHC tổ chức nhiều cuộc triển lãm mang tầm quốc gia và toàn quân, thể hiện ngành hậu cần quân đội đã đáp ứng yêu cầu bảo đảm hậu cần ngày càng lớn khi cuộc kháng chiến chống Mỹ bước sang giai đoạn mới, được các đồng chí lãnh đạo Đảng, Nhà nước, đại biểu quốc tế đến tham quan.

leftcenterrightdel
Bảo tàng Hậu cần tiếp nhận hiện vật do các cựu chiến binh trao tặng. Ảnh: PHẠM HÀ.

Sau ngày đất nước thống nhất, BTHC vừa tích cực sưu tầm vừa sử dụng những gì đã có để tổ chức nhiều đợt trưng bày triển lãm tuyên truyền về công tác hậu cần trong hai cuộc kháng chiến trường kỳ của dân tộc. “Tôi rất tự hào vì đã có mặt tại BTHC từ những ngày đầu thành lập, cùng đồng đội miệt mài tìm kiếm, sưu tầm hiện vật để bổ sung vào kho lưu trữ, sẵn sàng đưa ra trưng bày khi cần. Mỗi lần đi làm công tác bảo tàng, chúng tôi lại có thêm một câu chuyện, kỷ niệm đáng nhớ. Chuyện của tôi cũ rồi, các cậu cứ hỏi cánh trẻ bây giờ ấy, cũng không ít đâu”-Đại tá Việt Chiến cười nói.

Như bắt đúng mạch nghề, Trung tá Phạm Thanh Hà, Phó giám đốc bảo tàng, người có hơn 20 năm công tác tại BTHC vui vẻ tiếp lời thủ trưởng cũ: “Đúng vậy, người làm công tác bảo tàng là “truy tìm” cái đã cũ. Nhưng quá trình ấy chúng tôi lại có được những niềm vui mới. Đó là được nghe, được chứng kiến biết bao câu chuyện xúc động xung quanh các hiện vật mình sưu tầm, để rồi kể lại cho thế hệ hôm nay và mai sau”. Anh Hà cho biết, trước khi giữ cương vị quản lý, anh là “tay sưu tầm” chính gốc. Ngày đó, công việc của anh hầu hết là đi, đến khắp các địa phương, gặp các cựu chiến binh (CCB) trở về từ chiến trường. Có người sẵn sàng tặng kỷ vật ngay; có người phải trở đi trở lại vận động nhiều lần mà vẫn chưa được. Anh kể: “Không phải các CCB gây khó dễ mà bởi những kỷ vật ấy đã gắn bó với họ ở những thời điểm ý nghĩa nhất của cuộc đời, tự nhiên rời ra không đành. Không nóng vội mà chúng tôi kiên trì vận động, đặt mình vào cương vị họ để sẻ chia. Khi đã thấu hiểu thì mọi việc sẽ thuận lợi”.

Những tình huống như vậy không chỉ riêng của anh Hà, mà nhiều cán bộ của BTHC mà chúng tôi trò chuyện cũng không ít lần gặp phải. Bằng lòng yêu nghề, sự đồng cảm, họ đã vượt qua mọi khó khăn để hoàn thành nhiệm vụ. Chẳng thế mà chỉ riêng năm 2012, sau khi TCHC phát động Phong trào “Hiến tặng kỷ vật kháng chiến của ngành hậu cần quân đội”, đơn vị đã tổ chức nhiều chuyến đi sưu tầm và kết quả là hơn 3.000 tài liệu, hiện vật, hình ảnh có ý nghĩa đã có mặt trong kho lưu trữ của bảo tàng. “Kỷ vật kháng chiến như một phần máu thịt, là những kỷ niệm thiêng liêng đã gắn bó với các đơn vị, các gia đình, các CCB qua bao năm tháng. Để các CCB tự nguyện hiến tặng cho bảo tàng, chúng tôi phải dành nhiều tâm huyết mà có lẽ, chỉ người trong nghề mới hiểu”-Thiếu tá QNCN Trần Thị Sâm, cán bộ sưu tầm của BTHC cho chúng tôi biết thêm.

Ý thức được điều đó, những năm gần đây, nhất là khi có quyết định công nhận xếp hạng 2 trong hệ thống bảo tàng Việt Nam, BTHC đã có những bước tiến vượt bậc, hoàn thành xuất sắc chức năng, nhiệm vụ sưu tầm, kiểm kê, bảo quản các tư liệu hiện vật lịch sử, phục vụ công tác nghiên cứu, trưng bày, tuyên truyền, giáo dục truyền thống về ngành hậu cần quân đội, di sản văn hóa quân sự Việt Nam, truyền thống của LLVT nhân dân. “Cùng với sự phát triển và trưởng thành trong công tác chuyên môn, để thu hút đông đảo khách tham quan, BTHC đã triển khai nhiều giải pháp sáng tạo. Ngoài ra, chúng tôi còn luôn chú trọng tới công tác xây dựng đơn vị vững mạnh toàn diện, thường xuyên củng cố tổ chức biên chế không ngừng lớn mạnh, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ phát triển của BTHC. Hầu hết đội ngũ cán bộ, nhân viên đều được đào tạo cơ bản, gần 100% tốt nghiệp đại học, chuyên ngành bảo tàng trở lên”-  Đại tá, TS Đào Hải Triều, Giám đốc BTHC tự hào khẳng định.

SONG THANH - PHẠM KIÊN