Đó là những chia sẻ của Trung tướng Nguyễn Trọng Chính, Chính ủy Học viện Quân y (HVQY) với phóng viên Báo Quân đội nhân dân nhân kỷ niệm 70 năm Ngày truyền thống của nhà trường.

Những “giai điệu tự hào”

Phóng viên (PV): Ra đời trong những năm đầu của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp, vừa chiến đấu, vừa giảng dạy, học tập, cán bộ, học viên của Trường Quân y sĩ Việt Nam (tiền thân của HVQY ngày nay) đã tham gia bảo vệ sức khỏe bộ đội, cứu chữa thương binh, bệnh binh trong nhiều chiến dịch lớn. Nhớ về thời kỳ lịch sử ban đầu đó, điều gì gây xúc cảm sâu sắc nhất với đồng chí?

Trung tướng Nguyễn Trọng Chính: HVQY trực thuộc Bộ Quốc phòng được thành lập theo Sắc lệnh số 234/SL ngày 20-8-1948 của Chính phủ nước Việt Nam Dân chủ cộng hòa do Chủ tịch Hồ Chí Minh ký và Nghị định số 187/NĐ ngày 4-10-1948 của liên bộ: Quốc phòng, Y tế và Giáo dục. Ngày 10-3-1949, nhà trường tổ chức Lễ khai giảng đào tạo quân y sĩ khóa 1. Từ đó, ngày 10-3 hằng năm được lấy làm ngày truyền thống của học viện. Đây cũng là một trong những nhà trường ra đời đầu tiên của hệ thống nhà trường quân đội.

Từ cơ sở đơn sơ, nhỏ bé ban đầu, toàn trường chỉ có 4 giáo viên, một hội trường, hai căn nhà vừa làm phòng ở, vừa là phòng học và một nhà bếp, tất cả chỉ làm bằng gianh, tre, nứa, lá đơn sơ; một tủ sách chuyên môn đều là sách Pháp ngữ được góp từ những tài liệu của các giáo viên mang theo kháng chiến; mô hình, học cụ buổi ban đầu chỉ có hai chiếc kính hiển vi cũ (mua từ nội thành chuyển ra) và một bộ xương vô thừa nhận, lấy ở Bệnh viện Việt Trì được dùng làm học cụ môn Giải phẫu... Trong điều kiện khó khăn gian khổ trăm bề ấy, nhà trường đã mở khóa đào tạo quân y sĩ đầu tiên. Tiếp đó, trong 8 năm (1949-1957), nhà trường đã đào tạo được 6 khóa, với hơn 600 quân y sĩ, kịp thời đáp ứng yêu cầu cứu chữa thương binh, bệnh binh trên các chiến trường trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược. Nhắc lại thời kỳ đặc biệt đó, lòng chúng ta vẫn đầy xúc cảm, vừa khâm phục, vừa tự hào...

leftcenterrightdel
Trung tướng Nguyễn Trọng Chính. Ảnh: THÙY LÂM

PV: Từ khởi đầu đó, ngày nay HVQY đã trở thành trường trọng điểm quốc gia, một trong những trung tâm đào tạo, nghiên cứu khoa học và điều trị hàng đầu của quân đội và của cả nước. Những con số và minh chứng nào nói lên điều đó, thưa đồng chí?

Trung tướng Nguyễn Trọng Chính: Trước hết, tôi điểm qua các giai đoạn phát triển của học viện: Từ Trường Quân y sĩ Việt Nam thành lập ngày đầu, đến năm 1957 được đổi thành Trường Sĩ quan Quân y (1957-1962), tiếp đó là Viện Nghiên cứu Y học Quân sự (1962-1966), Trường Đại học Quân y (1966- 1981) và HVQY (1981 đến nay). Học viện được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt là một trong 17 trường của cả nước xây dựng trường trọng điểm quốc gia, một trong những trung tâm đào tạo, nghiên cứu khoa học và điều trị hàng đầu của quân đội và của cả nước.

Tính đến nay, HVQY đã đào tạo được gần 90.000 cán bộ y dược, trong đó có gần 55.000 nhân viên chuyên môn kỹ thuật y, dược; hơn 25.000 bác sĩ, dược sĩ quân y; hơn 3.700 thạc sĩ; hơn 7.000 bác sĩ CKI, CKII, bác sĩ nội trú và đặc biệt là đã tổ chức bảo vệ luận án tiến sĩ cho nghiên cứu sinh thứ 1.000. Cùng với đó, học viện còn đào tạo được 623 bác sĩ cử tuyển là con em đồng bào dân tộc thiểu số thuộc 5 tỉnh Tây Nguyên; hơn 2.000 bác sĩ cho 9 tỉnh Đồng bằng sông Cửu Long; 200 bác sĩ cho tỉnh Bắc Kạn và Yên Bái; đào tạo cho hai nước bạn Lào và Campuchia được gần 200 y sĩ, dược sĩ trung cấp, 700 bác sĩ đa khoa, 25 bác sĩ CKI và bác sĩ CKII, 40 thạc sĩ và 3 tiến sĩ. Về nghiên cứu khoa học, học viện đã thực hiện được 3.274 đề tài nghiên cứu khoa học các cấp, trong đó có 118 đề tài khoa học cấp Nhà nước. Học viện cũng có những nghiên cứu cơ bản đạt đẳng cấp quốc tế như công trình “Công nghệ nhân gen dựa vào phiên bản mã ngược đặc hiệu alen” được Cục Thương hiệu bản quyền sáng chế Hoa Kỳ cấp bằng sáng chế năm 2018, đồng thời được đưa vào danh sách xét chọn các sự kiện khoa học và công nghệ Việt Nam năm 2018. Về công tác điều trị, đã ứng dụng, phát triển các kỹ thuật mới, hiện đại nâng cao chất lượng chẩn đoán và điều trị; chú trọng đầu tư, phát triển các chuyên ngành mũi nhọn: Nội soi trong chẩn đoán và điều trị; kỹ thuật can thiệp mạch, duy trì và nâng cao kỹ thuật ghép tạng, cấp cứu, điều trị bỏng...

Hành trình tiên phong

PV: Nếu nói về sự phát triển, trưởng thành của HVQY những năm qua, theo đồng chí có thể kể đến những thành tựu nghiên cứu khoa học và ứng dụng kỹ thuật mới nổi bật nào?

Trung tướng Nguyễn Trọng Chính: Trong lĩnh vực nghiên cứu khoa học, HVQY là một trong những cơ sở y tế ứng dụng thành công nhiều tinh hoa của y học cổ truyền và kỹ thuật tiên tiến của y học thế giới vào điều trị, như: Điều trị bỏng, châm tê trong phẫu thuật, thụ tinh ống nghiệm, mổ tim mở. Đặc biệt, học viện là cơ sở y tế đầu tiên trong cả nước thực hiện thành công các ca ghép thận, ghép gan, ghép tim, ghép đồng thời tụy-thận và ghép phổi trên người, góp phần tạo nên bước phát triển vượt bậc của nền y học nước nhà.

Học viện cũng là cơ sở điều trị tin cậy trong toàn quốc. Trung bình hằng năm, các cơ sở điều trị của học viện khám bệnh cho hơn 500.000 lượt người, thu dung điều trị trên 50.000 lượt bệnh nhân. Đặc biệt, việc nghiên cứu ứng dụng kỹ thuật tiên tiến trong chẩn đoán, điều trị của HVQY vừa đáp ứng yêu cầu xây dựng quân đội, vừa đáp ứng yêu cầu hội nhập quốc tế, nhiệm vụ chăm sóc sức khỏe bộ đội và nhân dân trong tình hình mới. Học viện đã triển khai nghiên cứu ứng dụng tế bào gốc trong điều trị bệnh ung thư, bệnh nội khoa mãn tính, vết thương bỏng... và đã nghiên cứu ứng dụng những công nghệ mới trong chẩn đoán và điều trị như: Sinh học phân tử trong chẩn đoán sớm bệnh lý ung thư, chẩn đoán di truyền trước sinh, công nghệ sinh khối tế bào sâm Ngọc Linh, cây thông đỏ trong sản xuất thuốc có nguồn gốc từ nguồn dược liệu trong nước... Những thành tựu đạt được trên đây rất đáng tự hào.

PV: Như đồng chí vừa cho biết, HVQY là cơ sở y tế đầu tiên trong nước thực hiện thành công các ca ghép thận, ghép gan, ghép tim, ghép đồng thời tụy-thận và ghép phổi trên người, góp phần tạo nên bước phát triển vượt bậc của nền y học nước nhà. Những bệnh nhân đầu tiên của các ca ghép mô, tạng và bộ phận cơ thể người ngày đó, hiện nay ra sao, thưa đồng chí?

Trung tướng Nguyễn Trọng Chính: Ngày 4-6-1992, ca ghép thận đầu tiên ở Việt Nam đã thực hiện thành công trong điều kiện vô vàn khó khăn tại Bệnh viện Quân y 103, HVQY. Bệnh nhân là Thiếu tá Vũ Mạnh Đoan, 40 tuổi, được ghép thận từ người tặng là em trai ruột 28 tuổi. Thành công của ca ghép tạng đầu tiên này đã viết nên trang sử mới cho nền y học nước nhà, đánh dấu một mốc son chói lọi trên bản đồ ghép tạng và khởi đầu cho một chuyên ngành mới ở nước ta-chuyên ngành ghép tạng. Nhiều năm nay, ghép thận đã trở thành kỹ thuật thường quy của Bệnh viện Quân y 103, HVQY.

Ngày 31-1-2004, Bệnh viện Quân y 103 đã tiến hành ca ghép gan cho cháu Nguyễn Thị Diệp (10 tuổi), quê ở Nam Định, bị bệnh teo đường mật bẩm sinh đã biến chứng, nếu không ghép gan sẽ ảnh hưởng đến tính mạng. Người cho là bố đẻ của cháu (31 tuổi) đã hiến một phần lá gan. Đến nay, sức khỏe và chức năng gan của hai bố con cháu Diệp đều ổn định; cháu Diệp đã theo học tại Trường Cao đẳng Quân y 1 và hiện công tác tại Bệnh viện Quân y 103, HVQY.

Ngày 17-6-2010, ca ghép tim đầu tiên trên người tại Việt Nam đã được tiến hành thành công tại “cái nôi” ghép tạng: Bệnh viện Quân y 103. Bệnh nhân được ghép tim là anh Bùi Văn Nam, 48 tuổi, bị bệnh cơ tim thể giãn có suy tim độ IV. Trái tim ghép cho anh Nam nhận từ một bệnh nhân chết não 29 tuổi, ca mổ nhiều mong đợi này đã ghi tên Việt Nam vào bản đồ ghép tim thế giới.

Sau một thời gian dài nghiên cứu, chuẩn bị chu đáo mọi mặt, đêm 28-2 rạng ngày 1-3-2014, một lần nữa các bác sĩ của Bệnh viện Quân y 103, HVQY đã tiến hành thành công ca ghép đa tạng (tụy, thận) lần đầu tiên trên người tại Việt Nam. Bệnh nhân của ca ghép là anh Phạm Thái Huyên, 43 tuổi, bị đái tháo đường, suy thận. Tạng được hiến từ một người chết não vì tai nạn giao thông. Ca ghép tụy-thận được triển khai hoàn toàn do các bác sĩ của HVQY thực hiện mà không cần sự giúp đỡ của chuyên gia nước ngoài, chấm dứt sự tụt hậu 48 năm ghép tụy so với thế giới. Việc làm chủ các kỹ thuật phức tạp góp phần giúp bác sĩ Việt Nam khẳng định tay nghề và trình độ ngang tầm quốc tế, đồng thời điều này chứng tỏ sự tiến bộ vượt bậc trong lĩnh vực ghép tạng của HVQY và nền y học Việt Nam.

8 giờ ngày 21-2-2017, ca ghép phổi đầu tiên đã được tiến hành tại Bệnh viện Quân y 103. Bệnh nhân là cháu Ly Chương Bình, 8 tuổi, quê ở xã Bát Đại Sơn, huyện Quản Bạ, tỉnh Hà Giang, có các chỉ số ghép phù hợp nên được HVQY cùng Bệnh viện Nhi Trung ương lựa chọn. Cháu Bình mắc bệnh viêm phế quản bẩm sinh lan tỏa biến chứng tâm phế mạn, nếu không ghép sớm, cháu sẽ không thể sống được. Sau ca ghép, các đồng chí lãnh đạo Bộ Quốc phòng, Bộ Y tế đã đến thăm và đánh giá cao thành công của ca ghép này. Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc đã gửi thư biểu dương, khen ngợi cán bộ, thầy thuốc, nhân viên y tế HVQY. Hiện cháu Bình có sức khỏe ổn định và đang học tại Trường Tiểu học Văn Yên (Hà Đông, Hà Nội).

Như vậy, ghép tạng đã trở thành một trong những thành tựu nổi bật ghi dấu ấn cho nền y học Việt Nam. Thành công này có sự góp phần không nhỏ của tập thể đội ngũ y, bác sĩ HVQY qua các thời kỳ. Bên cạnh đó, việc ghép tạng thành công trên người đầu tiên tại Việt Nam đã góp phần cụ thể hóa, đưa Luật Hiến, lấy, ghép mô, bộ phận cơ thể người và hiến, lấy xác vào cuộc sống, giúp người dân hiểu và xóa bỏ định kiến. HVQY là thành viên tích cực của Trung tâm Điều phối Quốc gia về ghép bộ phận cơ thể người.

PV: Trân trọng cảm ơn đồng chí về cuộc trò chuyện này!

BÍCH TRANG - KIÊN THỦY (thực hiện)