Cuốn sách được Amazon.com giới thiệu và lập tức nhận được những bình luận tích cực của đông đảo độc giả. Xin trân trọng giới thiệu với bạn đọc.

Hai trong một

Nữ Giáo sư, Tiến sĩ Wendy Smith của Trường Đại học Delaware, tác giả của nhiều cuốn sách nổi tiếng bình luận: Để thấu hiểu được những nguyên nhân phức tạp và hậu quả của cuộc chiến tranh Việt Nam, nhất định phải hiểu được cuộc đời đặc biệt của Hồ Chí Minh, người được xem là vị Cha già của dân tộc Việt Nam thời hiện đại. Duiker cho ta nhìn thấu được bên trong động cơ thực sự rất đáng ngạc nhiên của Hồ Chí Minh cũng như thấy rõ vai trò của Liên Xô và Trung Quốc trong cuộc chiến tranh Việt Nam.

Hồ Chí Minh (1890-1969) đã đấu tranh trong vòng nửa thế kỷ cho một Việt Nam tự do, thoát khỏi sự thống trị của ngoại bang. Câu chuyện về cuộc đời của Người đã soi sáng cho cuộc đấu tranh đang diễn ra giữa chủ nghĩa thực dân và chủ nghĩa dân tộc, và điều đó đã hình thành nên lịch sử thế giới.

William J.Duiker đã dành 30 năm để nghiên cứu sâu các tài liệu được lưu trữ ở Việt Nam và châu Âu cũng như phỏng vấn những cộng sự của Hồ Chí Minh để viết nên cuốn tiểu sử này. Hồ Chí Minh đã thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam, rút ra kết luận sau khi đọc Luận cương của Lênin về chủ nghĩa đế quốc. Người cho rằng học thuyết Mác về cách mạng là công cụ hiệu quả nhất để Việt Nam đấu tranh giành độc lập. Tập trung hầu hết vào các sự kiện chính trị và tranh luận về ý thức hệ, Duiker đã miêu tả Hồ Chí Minh trước hết là một người theo chủ nghĩa dân tộc, đồng thời là một người tin tưởng vào Chủ nghĩa Mác. Người tin rằng chủ nghĩa xã hội sẽ giúp đất nước mình hiện đại hóa và xóa bỏ những bất công vốn có. Cuốn tiểu sử dài và rất chi tiết này không dành cho những người đọc bình thường, nhưng với bất kỳ ai quan tâm một cách nghiêm túc đến lịch sử hiện đại sẽ say mê với lối kể chuyện một cách dồn dập, truyền tải một cách đầy đủ về sự phức tạp của một con người và những vấn đề khó khăn mà ông phải vật lộn với nó.

Thật khó mà nghĩ rằng có ai đó có khả năng viết cuốn tiểu sử này tốt hơn Duiker, nhà sử học đã về hưu của Trường Đại học Tổng hợp Quốc gia Penn, người đặc biệt quan tâm đến chiến tranh Việt Nam trong hơn 3 thập kỷ. Trong các công trình đồ sộ của ông được nghiên cứu một cách thấu đáo, Duiker đã cực kỳ thành công trong việc làm sáng tỏ tiểu sử của Hồ Chí Minh, một nhà lãnh đạo của Việt Nam, người mà Duiker gọi là “một chiến lược gia bậc thầy” và “là một trong những chính trị gia có ảnh hưởng nhất trong thế kỷ 20”. Bao trùm toàn bộ cả đời sống riêng tư cũng như đời sống chính trị của nhà lãnh đạo cách mạng, Duiker đã mô tả một cách hấp dẫn những chuyến đi đầu tiên của Hồ Chí Minh tới New York, Boston và Paris cũng như nhiều năm sống xa Tổ quốc ở Pháp, Trung Quốc, Thái Lan… và cuộc kháng chiến chống Pháp từ năm 1945 đến 1954 trên vùng núi cao hiểm trở của miền Bắc Việt Nam. Duiker đã kể lại một cách chi tiết và hấp dẫn những sự kiện quan trọng và cực kỳ phức tạp diễn ra trong năm 1945, sau khi Nhật Bản đầu hàng, khi Đảng cách mạng của Hồ Chí Minh giành được chính quyền. Phần cuối cuốn sách, Duiker đã miêu tả chân dung Hồ Chí Minh như một người theo chủ nghĩa dân tộc chống thực dân một cách nhiệt thành, mặc dù ông là người mác-xít bị cầm tù. Đề cập đến cuộc tranh luận dữ dội kéo dài về Hồ Chí Minh, Duiker viết: “Vấn đề không phải là Hồ Chí Minh là một người theo chủ nghĩa dân tộc hay là người cộng sản, mà theo con đường riêng của mình. Người là cả hai nhân vật đó”.

Một chiến lược gia vĩ đại, một con người thực tế

Nhà thơ R.M.Peterson ở thành phố Santa Fe, bang New Mexico (Mỹ) nhận xét cuốn sách: “Hồ Chí Minh là một trong những nhân vật thích hợp nhất với từ “nhà lý luận vĩ đại” trong lịch sử. Hồ Chí Minh không chỉ là người thành lập ra Đảng Cộng sản và sau đó trở thành Chủ tịch nước, mà Người còn là một chiến lược gia chủ yếu và là biểu tượng truyền cảm hứng cao nhất của đất nước. Trong con người Hồ Chí Minh có một nửa là Lênin và một nửa là Gandhi. Người là một nhân vật thần thoại và huyền thoại. Chính vì vậy mà Người là chủ đề có giá trị cho một cuốn tiểu sử đầy trách nhiệm mà chính nó đã làm sáng tỏ cuộc đời của Người.

Cuốn sách cũng là cuốn lịch sử của Việt Nam thông qua cuộc đời Hồ Chí Minh. Hơn nữa, nó còn bao gồm cả sự đánh giá bao quát về nền chính trị quốc tế và các đảng cộng sản khác nhau (Đảng Cộng sản Việt Nam, Đảng Cộng sản Đông Dương, Đảng Cộng sản Pháp, Đảng Cộng sản Trung Quốc).

Câu hỏi quan trọng hơn cả là liệu Hồ Chí Minh có phải là một người Việt Nam yêu nước và theo chủ nghĩa dân tộc, hay là một nhà cách mạng cộng sản chủ nghĩa/xã hội chủ nghĩa? Hồ Chí Minh của Duiker là cả hai nhân vật đó. Theo Duiker, Hồ Chí Minh hiển nhiên là một nhà yêu nước và theo chủ nghĩa dân tộc, và hơn thế nữa, là người kiên quyết chống chủ nghĩa đế quốc, chủ nghĩa thực dân, không chỉ ở Đông Dương mà ở khắp nơi trên thế giới.

Ngay cả Stalin và Mao Trạch Đông cũng có lúc đã nghi ngờ về Hồ Chí Minh với tư cách là người cộng sản. Có một giai thoại-có thể có, nhưng không chắc chắn, có thể là không chính xác-là khi Hồ Chí Minh đến Moscow để gặp Stalin vào năm 1932, ông ta chỉ vào hai chiếc ghế trong phòng họp và nói: “Đồng chí Hồ Chí Minh, ở đây có hai chiếc ghế, một chiếc dành cho những người theo chủ nghĩa dân tộc và một chiếc dành cho những người theo chủ nghĩa quốc tế. Đồng chí muốn ngồi vào chiếc ghế nào?”. Hồ Chí Minh đã trả lời: “Thưa đồng chí Stalin, tôi muốn ngồi lên cả hai chiếc ghế đó”. Điều đó cho thấy một cách chắc chắn rằng, đặc điểm cơ bản của Hồ Chí Minh với tư cách là một chính trị gia, Người là một nhân vật rất thực tế. Cuốn sách chứa đựng nhiều câu chuyện minh họa rằng “Hồ Chí Minh là một người có tài để thực hiện hết khả năng và điều chỉnh lý tưởng của mình phù hợp với điều kiện hiện tại”.

Cuốn “Hồ Chí Minh-một cuộc đời” của Duiker được cho là cuốn tiểu sử tốt nhất về đề tài này và sau khi đọc nó, tôi không có lý do gì để nghi ngờ cả. Ngoài ra, cuốn sách đã cho thấy đó là tác phẩm của một nhà sử học đã mạo hiểm đi vào lĩnh vực tiểu sử”.

Giáo sư vật lý Dana Garrett viết:

“Hồ Chí Minh về cơ bản là một người rất thực tế. Đó là một người đầy nhiệt huyết vì nền độc lập và chủ quyền của Việt Nam. Người ca ngợi Chủ nghĩa Mác-Lênin ngay từ đầu. Người cho rằng Chủ nghĩa Mác-Lênin dường như là duy nhất cho ta biết được mô hình mà trong đó có thể hiểu được, chống lại và tiêu diệt chủ nghĩa đế quốc. Vì vậy, nó cũng cho thấy một viễn cảnh mà qua đó, những người Việt Nam thông thường cũng có thể nhìn thấy trước được giai đoạn kết thúc sự chiếm đóng của thực dân Pháp trên đất nước họ. Chủ nghĩa Mác-Lênin đã cho Hồ Chí Minh một phương tiện mà qua đó Việt Nam có thể trở thành đất nước độc lập và tự chủ.

Tác phẩm của Duiker đã cho thấy một phân tích tuyệt vời từ những năm đầu cho đến khi Người trở về Việt Nam. Tôi cảm thấy rằng nội dung trong những năm cuối của cuộc đời Hồ Chí Minh trước khi cuộc chiến tranh với Mỹ kết thúc là hơi ngắn. Nhưng sự miêu tả của Duiker về việc Liên Xô và Trung Quốc đối chọi nhau ở Việt Nam đã không bị bỏ qua”.

WILLIAM J.DUIKER

ĐẶNG NGUYỄN GIA BẢO (lược dịch)