QĐND - Ra đời vào ngày 23-8-1945, tiền thân là Chi đội Giải phóng quân Nguyễn Thiện Thuật, Trung đoàn 95 (Sư đoàn 2, Quân khu 5) đứng chân ở tỉnh Đắc Lắc đang hướng tới kỷ niệm 70 năm Ngày truyền thống. Tham gia khắp chiến trường trong nước và chiến đấu giúp bạn Lào, Cam-pu-chia, Trung đoàn 95, hai lần Anh hùng LLVT nhân dân đã khắc ghi nhiều chiến công vang dội. Một trong những chiến công trong kháng chiến chống Mỹ, cứu nước của đơn vị là trận cắt đường giao thông trên đèo Mang Yang (Gia Lai) diễn ra ngày 23-8-1968.

Chiến thắng liên tiếp suốt hai năm của đơn vị phía tây đèo Mang Yang gây cho địch thiệt hại nặng nề. Chúng tăng cường cảnh giới, canh phòng cẩn mật, bảo vệ chu đáo các đoàn xe trên Đường 19. Thường xuyên bố trí một đại đội và trạm thông tin trên đèo Mang Yang, một đại đội biệt kích và hai xe M113 ở Tây Bắc thôn Một khoảng 800m, một đại đội Mỹ và xe M113 Bắc cầu Hà Tam. Ở khu vực Xà Wòng có một bộ phận quân Mỹ, một đại đội bảo an và 5 xe M113 chốt giữ điểm cao 506.

Đèo Mang Yang (Gia Lai) - nơi ghi chiến công lẫy lừng của Trung đoàn 95.

Đại tá Lâm Huế, nguyên Phó chỉ huy trưởng Bộ CHQS tỉnh Gia Lai hiện ở 57 Nguyễn Đức Cảnh, thành phố Plei-cu kể: “Lúc đó, anh Lê Khắc Cần làm Trung đoàn trưởng (nay đã mất), tôi là Trung đoàn phó trực tiếp chỉ huy trận đánh. Chúng tôi quyết định tiêu diệt địch từ cầu Hà Tam đến bắc thôn 1, dài khoảng 800m; tiêu diệt cụm chốt giữ và phá sập cầu Xà Wòng. Y kế hoạch, đêm 23-8-1968, Trung đoàn trưởng Lê Khắc Cần sử dụng Tiểu đoàn BB2 (thiếu) đánh đoàn xe trên Quốc lộ 19, một đại đội bộ binh và một đại đội công binh diệt chốt địch, phá cầu Xà Wòng”.

Theo CCB Lâm Huế, ngay sau khi có lệnh, lực lượng bí mật cơ động vào chiếm lĩnh trận địa. Đoàn quân nối tiếp nhau đi trong giá rét khi sương đêm phủ xuống đỉnh đèo. Phía trước, ở các chốt của địch trên cầu Hà Tam, Xà Wòng thỉnh thoảng vang lên vài loạt súng vu vơ. 4 giờ sáng, đơn vị hoàn thành mọi công tác chuẩn bị, sẵn sàng bước vào chiến đấu. Trời sáng dần, trước những động thái của địch, bộ đội ta vẫn kiên trì ẩn nấp trong các công sự. Lúc 7 giờ 50 phút, đài quan sát báo cáo về Sở chỉ huy trung đoàn: Một đoàn xe vận tải của địch gồm 43 chiếc đang đi vào trận địa phục kích của ta. Kiên trì chờ chiếc xe đi đầu chạm bộ phận chặn đầu của ta, Trung đoàn trưởng Lê Khắc Cần ra lệnh nổ súng. Ngay quả đạn đầu tiên, xạ thủ B40 bắn cháy chiếc xe đi đầu của địch. Tiểu đoàn 2 (thiếu) được tăng cường một đại đội của Tiểu đoàn 1 nhanh chóng xung phong ra mặt đường, diệt 40 xe của địch trong khu quyết chiến. Trong khi các khẩu đội cối 82mm kiềm chế hiệu quả trận địa hỏa lực của địch ở cầu Hà Tam, bắn cháy kho xăng của địch, bộ đội ta sử dụng B40, B41 và hỏa lực bắn xối xả vào xe địch. Sau 25 phút chiến đấu, trận đánh kết thúc, trung đoàn hoàn toàn làm chủ trận địa, diệt 40 xe, trong đó có 1 xe tăng, phá hủy hoàn toàn 12 xe, phá hỏng 28 xe, phá 3 nhà tôn, 1 kho xăng, diệt 30 tên địch, thu một số vũ khí và hàng quân sự.

Từ thắng lợi này, đêm 24-8-1968, Đại đội 7 (Tiểu đoàn 2) phối hợp với Đại đội Công binh 17, tập kích diệt chốt địch ở cầu Xà Wòng, tiêu diệt 2 tiểu đội địch, thu 3 bản đồ và một số vũ khí. Đêm 25-8, Đại đội 2 (Tiểu đoàn 1) tiếp tục tập kích cụm địch ở cầu Xà Wòng, diệt 2 xe M113 và 10 lính Mỹ. Khu vực đèo Mang Yang, nơi có Đường 19 đi qua, trở thành con đường đẫm máu, nỗi kinh hoàng của địch.

Sau nhiều năm gắn bó với chiến trường Gia Lai và đặc biệt là khu vực đèo Mang Yang, để ghi nhớ công lao trung đoàn, nhân dân nơi đây gọi đơn vị là “Đoàn Mang Yang”. Tên gọi trở thành hành trang của trung đoàn suốt mấy thập kỷ qua. Đại tá Lâm Huế phấn khởi thông báo: Hiện nay, Đài tưởng niệm anh hùng liệt sĩ Trung đoàn 95 tại thị trấn Kon Dơng, huyện Mang Yang đã được xây dựng khang trang và khánh thành vào cuối tháng 7 vừa qua. Đây thực sự là tin vui với các thế hệ CCB Trung đoàn 95 anh hùng.
Bài và ảnh: HỒNG VÂN