... Năm 1973,buộc phải ký Hiệp định Pa-ri, nhưng Mỹ-Thiệu tráo trở chống phá. Thiệu “tổng động viên” bắt lính, liên tục mở các chiến dịch càn quét ra vùng giải phóng, thực hiện chủ trương “tràn ngập lãnh thổ”, nên Nguyễn Hữu Khánh Duy vừa tốt nghiệp khóa đào tạo bác sĩ cũng bị bắt đi quân dịch, trở thành bác sĩ của lữ đoàn 258 lính thủy đánh bộ. Dưới con mắt của các tướng tá ngụy chỉ huy sư đoàn thủy quân lục chiến khét tiếng “trâu điên”, “cọp biển”... thì đại úy bác sĩ Khánh Duy là một thầy thuốc tận tụy, công vụ tận tình... nên cuối năm 1974, khi đang phục vụ tại chiến trường Thừa Thiên-Huế, đã được chuẩn tướng tư lệnh sư đoàn Bùi Thế Lân gắn lên ngực huy chương “Anh dũng bội tinh”. Báo “Sóng thần” của quân ngụy viết bài ca ngợi đại úy bác sĩ Khánh Duy là “Anh hùng quân y thủy quân lục chiến”...
Chàng thanh niên Khánh Duy từng tham gia phong trào học sinh-sinh viên ở miền Trung đấu tranh chống chế độ Mỹ-Diệm. Khi Tổng hội sinh viên Sài Gòn mà một số người là cán bộ cách mạng hoạt động bí mật, cử người ra miền Trung khơi động chương trình “sinh hoạt hè” làm dấy lên mạnh mẽ phong trào phản chiến, chống Mỹ đổ quân vào miền Nam... thì Khánh Duy bắt đầu đi theo con đường hoạt động cách mạng.
Năm 1966, thi đậu vào đại học y khoa Sài Gòn, Khánh Duy đã hòa mình trong phong trào học sinh-sinh viên Sài Gòn phản đối chế độ “quân sự học đường” của Mỹ-ngụy... Mậu Thân 1968, là một sinh viên y khoa năm thứ ba, Khánh Duy đi thực tập tại các bệnh viện. Đây là thời cơ thuận lợi cho hoạt động, các lãnh đạo ở Tổng hội sinh viên Lê Quang Sơn, Cao Lập, Nguyễn Đăng Liêm, Dương Văn Đầy... chủ trương giao nhiệm vụ cho Khánh Duy tận dụng thời gian và điều kiện thực tập ở các bệnh viện tìm mọi cách bí mật giúp đỡ cho các chiến sĩ cách mạng bị thương và bị địch bắt tù đày sau Tổng tiến công và nổi dậy.
Qua những hoạt động “thử thách” trong công tác thực tế, Khánh Duy lọt vào mắt các cán bộ an ninh T4. Và đến năm 1971 thì đồng chí Mười Thắng (Nguyễn Minh Trí) đã bí mật bố trí cho Khánh Duy công tác tại Ban an ninh vũ trang Sài Gòn-Gia Định, mang bí danh Năm Quang từ đó...
Cuộc chiến đấu ngay trong lòng địch cũng ngày càng ác liệt. Ban an ninh T4 thành lập thêm các cụm tình báo mới, trong đó cụm mang bí số A10 do đồng chí Mười Hương (Trần Sĩ Ban) và Lê Thanh Vân trực tiếp chỉ đạo, do Mười Thắng làm cụm trưởng, thì Năm Quang, Hai Phương cùng Ba Hoàng làm cụm phó, đồng thời mỗi người trực tiếp phụ trách một tổ-nhóm F1-F3. Các cụm có nhiệm vụ gây cơ sở, xây dựng lực lượng điệp báo phục vụ công tác tình báo chiến lược, phản gián, thu thập thông tin... phục vụ cách mạng.
Đang hoạt động giữa địa bàn Sài Gòn-Gia Định thì Khánh Duy bị gọi đi lính. Ông Mười Hương, người chỉ huy lưới tình báo chiến lược GH, thoát khỏi nhà giam của Ngô Đình Cẩn ở Huế sau ngày nhà Ngô bị đổ, trở về tiếp tục hoạt động đã chỉ đạo cho Khánh Duy cứ đăng vào lính để giữ thế hợp pháp là điều kiện tốt để hoạt động bí mật.
Trở thành bác sĩ trưởng của lữ đoàn 258 thủy quân lục chiến ngụy, nhưng Khánh Duy vẫn là Năm Quang, vừa tham gia điều hành mạng lưới tình báo cách mạng, vừa khéo léo tìm mọi cách làm giảm sức chiến đấu của quân đội ngụy. Những sĩ quan, binh lính bị thương khi nằm điều trị được bác sĩ Khánh Duy “ưu ái” cho kéo dài ngày nằm viện, ký những tờ giấy xác nhận thương tật tạo điều kiện cho các binh lính ngụy đủ điều kiện để ra hội đồng giải ngũ...
Trong vỏ bọc là một bác sĩ trưởng của lữ đoàn thủy quân lục chiến được tướng tá ngụy ca ngợi, Khánh Duy giữ kín được mọi hoạt động ngay trong lòng địch. Nhưng rồi ngày 29-3-1975, Đà Nẵng đã được giải phóng, còn các tỉnh từ Quảng Nam trở vào vẫn nằm trong vùng địch kiểm soát, Năm Quang tạm thời bị mất liên lạc. Để giữ kín nhiệm vụ, đại úy bác sĩ của thủy quân lục chiến ngụy Khánh Duy ra trình diện với Ủy ban quân quản thành phố, được trưng dụng về làm việc tại bệnh viện Đà Nẵng.
Sau ngày 30-4, miền Nam hoàn toàn được giải phóng, T4 tìm gặp lại Năm Quang, bố trí đón quay vào Sài Gòn. Nhận được giấy mời của Ủy ban quân quản thành phố, Khánh Duy đến tập trung vào lớp cải tạo 6 tháng. Bạn bè, người thân và cả những đồng đội cũ hoạt động bí mật với Khánh Duy không khỏi ngỡ ngàng, nghi ngờ... Ông đại úy bác sĩ quân y ngụy, sau ngày đi cải tạo về lại thấy mang cấp hàm thiếu úy, làm việc ở bộ phận bảo vệ chính trị thuộc Ban an ninh nội chính của thành phố, sau đó mang hàm cấp tá...
Ấy là quy định của ngành nội vụ cách mạng, phải là đảng viên mới được xét phong cấp hàm trung úy, trong khi Năm Quang chưa... được kết nạp. Thời gian Năm Quang hoạt động điệp báo theo đơn tuyến trong lòng địch, theo nguyên tắc việc ai người ấy làm, có nhiều điểm chưa thể xác minh kết luận nhanh được. Vì vậy, phải chờ 6 năm sau-1981, Năm Quang mới được kết nạp vào Đảng, và sau đó được về công tác tại bộ phận bảo vệ văn hóa-tư tưởng của công an thành phố, mang hàm thiếu tá...
Từ ngày nghỉ hưu, bác sĩ Khánh Duy không nghỉ việc, lại trở thành một bác sĩ tâm huyết cùng các đồng đội cũ thành lập nên Trung tâm Thanh Đa đến nay đã phát triển thành nhiều cơ sở, vừa điều trị cai nghiện vừa tổ chức dạy nghề cho khoảng 600 học viên...
Phan Đắc