Sư đoàn 2, đơn vị hai lần Anh hùng LLVT nhân dân, được thành lập năm 1965 với những trận đánh làm nên lịch sử như Ba Gia, Vạn Tường, Đường 9-Nam Lào, Nông Sơn-Trung Phước, giải phóng Tam Kỳ và Đà Nẵng...
    |
 |
|
Các cựu chiến binh Nguyễn Văn Huật (ngoài cùng, bên trái), Trần Như Tiếp (giữa), Nguyễn Thế Trạch (thứ ba, từ phải sang). Ảnh tư liệu |
Theo CCB Nguyễn Văn Huật, nguyên Tiểu đoàn phó Tiểu đoàn 3 (Trung đoàn Ba Gia) thì sau khi giải phóng Tam Kỳ (24-3-1975), cả sư đoàn hành tiến vào Đà Nẵng. Ngày 28-3, địch dùng máy bay ném bom đánh sập cầu Bà Rén. Đêm hôm đó, trung đoàn được nhân dân dùng thuyền đưa bộ đội vượt qua sông và dẫn đường về phía đông thị trấn Nam Phước, tiến ra Lai Nghi, Vĩnh Điện. Ở đây, nhân dân đã chuẩn bị hàng trăm chiếc xuồng đưa bộ đội sang sông an toàn và nhanh chóng. Từ Cẩm Hà, trung đoàn vòng qua Quốc lộ 1, tiếp tục tiến công theo hướng chính. Các đơn vị bỏ lại mọi trang bị cá nhân và gạo, chỉ mang theo vũ khí chiến đấu, thần tốc tiến về Đà Nẵng theo 3 mũi: Sân bay Đà Nẵng, tòa thị chính và bộ tư lệnh quân đoàn 1 ngụy.
Ông Nguyễn Văn Huật kể: “Khi qua quốc lộ, chúng tôi chia ra thành các nhóm nhỏ lẻ, bắt xe vào thành phố, gặp xe gì đi xe nấy, hầu hết là của nhân dân. Tôi phụ trách Đại đội 9, cùng đại đội hỏa lực của tiểu đoàn thẳng tiến về hướng sân bay theo kế hoạch. Mũi của tôi đi đầu trên những chiếc xe GMC, đến xưởng dệt ngã ba Cẩm Lệ, thấy hai chiếc máy bay địch đang rời sân bay, tôi lệnh đại đội hỏa lực cho bộc phá nổ uy hiếp, chúng sợ bay vút lên không. Sau đó, không có chiếc máy bay nào dám cất cánh nữa. Chúng tôi vào sân bay lúc 9 giờ 30 phút. Bọn địch đã bỏ chạy, quân phục cởi bỏ vương vãi. Đơn vị chiếm sân bay tương đối nhẹ nhàng, khác với trận đánh ác liệt ở sân bay Kỳ Tích, Tam Kỳ mấy ngày trước đó. Qua thông tin, cả đơn vị sung sướng khi biết sư đoàn và các lực lượng đã chiếm lĩnh Đà Nẵng trước 12 giờ ngày 29-3. Không khí hân hoan tràn ngập. Tối hôm đó, tôi cùng anh em ngủ và chốt giữ tại sân bay.
Về tấm ảnh đặc biệt tại sân bay Đà Nẵng, CCB Nguyễn Thế Trạch, nguyên Tiểu đoàn trưởng Tiểu đoàn 3, hiện là Trưởng ban liên lạc bạn chiến đấu đoàn Ba Gia tại Hà Nội giải thích: “Hai ngày sau khi tiểu đoàn chiếm giữ sân bay thì đoàn cán bộ của quân khu và trung đoàn đến thăm. Đoàn có Trung đoàn phó Trương Hồng Anh, sau này là Đại tá, Sư đoàn trưởng Sư đoàn 2; anh Trần Như Tiếp là phái viên tác chiến của quân khu đi theo sư đoàn; anh Trụ, Trưởng tiểu ban trinh sát trung đoàn; anh Châu Vũ là cán bộ của trường huấn luyện quân khu đi thực tế. Như vậy, bức ảnh ấy ngoài các vị khách, “chủ nhà” có tôi, Huật và Chiến-Chính trị viên phó tiểu đoàn. Lúc ấy, cậu Thôi (quê Hải Phòng), cán bộ tuyên huấn trung đoàn đi cùng đem theo máy ảnh. Chúng tôi bảo cậu ấy chụp một tấm hình có 7 anh em bên chiếc máy bay Mỹ để làm kỷ niệm dịp hội ngộ. Vậy là chỉ vài ngày sau, cậu ấy rửa và tặng mỗi người một tấm. Ai cũng coi như phần thưởng của mình trong ngày chiến thắng. Sư đoàn trưởng Trương Hồng Anh sau này cũng hay nhắc đến việc này. Ngày anh hy sinh ở chiến trường K năm 1984, chúng tôi vô cùng đau xót. Sau này, anh Châu Vũ, Trụ, Chiến cũng lần lượt từ trần. Người còn sống nay còn có 3…”.
Đại tá Trần Như Tiếp, nguyên Trưởng phòng Khoa học quân sự Quân khu 5, hiện sống tại Đà Nẵng. Nhắc đến kỷ niệm ngày 29-3, giọng ông sôi nổi như thời làm tác chiến. Đi theo đội hình của sư đoàn nên ông nắm khá bao quát tình hình chiến cuộc. Trước sức tấn công như vũ bão của Quân Giải phóng, hầu hết địch đều chống cự yếu ớt. Ngoan cố nhất là đại đội địch chốt chặn ở Viêm Tây (Điện Thắng, Điện Bàn, Quảng Nam), sáng 29-3. Chúng bắn dữ dội buộc Trung đoàn trưởng Phạm Xưởng lệnh cho Tiểu đoàn 2 vây lại rồi vòng ra phía bắc, làm địch rúng động xin hàng. Tiểu đoàn 1 vào trung tâm TP Đà Nẵng, khi qua cầu Cẩm Lệ phát triển đến Đò Xu thì vấp phải một tiểu đoàn lính thủy đánh bộ bắn vào đội hình đang tiến quân của ta. Bộ đội lập tức triển khai chiến đấu, bắn diệt ngay hỏa điểm của chúng. Ta thu được một xe thiết giáp M-113 và sử dụng để cùng các đơn vị tiến đánh quân đoàn 1 ngụy. Tại phòng làm việc của tướng Ngô Quang Trưởng còn nguyên một tập bản đồ biểu thị mũi tên các hướng tiến công của quân ta chỉ mới đến Hà Lam (Thăng Bình, Quảng Nam).
Hiện nay, dẫu tuổi hơn 80, Đại tá Trần Như Tiếp vẫn say sưa viết sử. Tấm ảnh chụp tại sân bay Đà Nẵng được ông đưa vào trong nhiều bài viết. Tại buổi giao lưu nhân kỷ niệm 50 năm Ngày truyền thống Trung đoàn Ba Gia, trước hàng nghìn chiến sĩ, ông lại kể về ngày thần tốc 29-3; về tấm ảnh 7 anh em trong ngày giải phóng và nhận tràng pháo tay dài không ngớt...
HỒNG VÂN