4 ngày sau khi phát xít Đức tiến công Liên Xô (tháng 6-1941), Hồng quân Liên Xô đã thành lập Lữ đoàn mô tô cơ động đặc nhiệm (OMSBON), gồm khoảng 20.000-25.000 chiến sĩ, có nhiệm vụ tiến hành các hoạt động phá hoại ở vùng địch chiếm đóng. Trong đội ngũ OMSBON, ngoài các đơn vị chuyên hoạt động trong vùng địch hậu còn có hai trung đoàn cơ động. Một trung đoàn được thành lập từ các vận động viên xuất sắc nhất của Liên Xô thời đó.
Theo đề nghị của Ban Chấp hành Quốc tế Cộng sản, trung đoàn thứ hai được thành lập gồm những người nhập cư chính trị, chủ yếu là các thành viên cộng sản ở Moscow. Chính vì vậy, đội ngũ này có tên là Trung đoàn quốc tế, với khoảng 2.000 chiến sĩ, trong đó có gần 300 đảng viên Đảng Cộng sản Tây Ban Nha, 100 người từ Bulgaria và nhiều người Đức, Séc, Ba Lan, Hungary, Italy, Hy Lạp, Pháp và 6 người Việt Nam.
    |
 |
Ông Lý Phú San và con gái. Ảnh tư liệu
|
Ngày 7-11-1941, trung đoàn tham gia cuộc diễu binh lịch sử của Quân đội Liên Xô trên Quảng trường Đỏ ở Moscow, nhân kỷ niệm lần thứ 24 Cách mạng Tháng Mười và từ đó tiến thẳng ra mặt trận chiến đấu chống phát xít Đức. Những chiến sĩ Việt Nam là những người từng có mặt trong nhóm thanh niên ưu tú do Nguyễn Ái Quốc (Chủ tịch Hồ Chí Minh) gửi sang Liên Xô từ Quảng Châu năm 1926. Trong số 6 người tham gia OMSBON đã xác minh được danh tính của 4 người, đó là: Vương Thúc Tình, Lý Thúc Chắt, Lý Nam Thanh, Lý Anh Tạo.
Ngày 12-12-1986, theo Sắc lệnh của Chủ tịch Đoàn Chủ tịch Xô viết tối cao Liên Xô, Nhà nước Liên Xô đã truy tặng Huân chương Chiến tranh Vệ quốc hạng nhất cho: Vương Thúc Tình, Lý Thúc Chắt, Lý Nam Thanh, Lý Anh Tạo và Lý Phú San. Huân chương này ghi nhận “lòng dũng cảm thể hiện trong các trận chiến đấu chống bọn xâm lược Đức phát xít để bảo vệ Moscow”. Trong số người được tặng huân chương, 4 người thuộc OMSBON, còn ông Lý Phú San là người làm công tác hậu cần tại quân y viện Moscow trong những ngày thủ đô của Liên Xô bị quân Đức bao vây. Ngoài ra, họ còn được truy tặng Huy chương vinh danh 40 năm Chiến thắng.
|
 |
Các binh sĩ thuộc Lữ đoàn mô tô cơ động đặc nhiệm (OMSBON) Hồng quân Liên Xô năm 1942. Ảnh tư liệu
|
Tháng 12-1986, phái đoàn Liên Xô sang Hà Nội dự Đại hội Đảng Cộng sản Việt Nam lần thứ VI đã mang những phần thưởng này trao tặng thân nhân của những chiến sĩ Việt Nam tham gia Hồng quân chống phát xít. Năm 2014, hai Hồng quân gốc Việt khác cũng được xác minh danh tính là Lý Văn Minh và Lý Chí Thông.
VŨ HỒNG KHANH