Địa bàn hoạt động chính của Đội K51 là tỉnh Mondulkiri, Vương quốc Campuchia. Theo Thượng tá Trịnh Ngọc Kiệm, Đội trưởng Đội K51, khó khăn lớn nhất đối với các anh chính là việc thu thập nguồn tin. Do độ lùi thời gian, thông tin về sơ đồ khu mai táng liệt sĩ, bệnh xá, trạm phẫu, thu dung điều trị không còn nhiều, độ chính xác cũng không cao. Các khu vực giao tranh ác liệt trước kia, nay đã được khai hoang làm đồn điền trồng cao su, hồ tiêu, mía và xây dựng nhà cửa, trang trại làm biến dạng địa hình, rất khó xác định vị trí các phần mộ trước đây. Mới đây, nước bạn nghiêm cấm việc khai thác lâm sản, động vật hoang dã, nên nguồn tin từ những người đi rừng ngày càng ít đi. Trung bình, cứ 40-50 tin báo mới có một tin chính xác. Nhưng mỗi khi nhận được tin báo, dẫu xa hay gần, đội đều cử lực lượng đến tận nơi xác minh cụ thể, chặt chẽ.

leftcenterrightdel
Thượng tá Trịnh Ngọc Kiệm, Đội trưởng Đội K51 trao đổi công việc với đồng đội.

Hành trang trung bình mỗi người phải cõng trên lưng hơn 30kg. Tuy được trang bị khá nhiều phương tiện, máy móc hiện đại để phục vụ công tác tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ nhưng thực tế bộ đội chủ yếu vẫn phải hành quân bộ và đào bới thủ công do đặc điểm địa hình hầu hết là đồi dốc, rừng rậm, sông suối. Đại úy QNCN Nguyễn Văn Duẩn kể: “Tháng 3-2018, phân đội tôi tiếp nhận tin báo về một phần mộ của bộ đội Việt Nam được mai táng giữa khu rừng già trên địa bàn huyện Keosama, tiếp giáp tỉnh Bình Phước của ta. Theo sự chỉ dẫn của nguồn tin, mất nửa ngày đi xe máy và hai ngày hành quân bộ, chúng tôi cũng tiếp cận được khu vực nghi có mộ. Qua nghiên cứu thực tế, niềm tin của anh em càng được củng cố thêm vì hình dáng, kích thước, hướng mộ đều rất giống với kiểu mai táng của bộ đội ta trong những năm tháng chiến tranh. Thế nhưng lúc khai quật, ngoài bộ hài cốt, bộ tóc dài và một số di vật đã mục nát, chúng tôi còn tìm thấy những chiếc cúc áo có kiểu dáng khá lạ. Cảm giác chưa chắc chắn, chúng tôi thắp hương xin lỗi người đã khuất rồi lấp đất, mai táng lại như cũ. Tiếp tục cử người đi xác minh, chúng tôi được nhiều nhân chứng cho biết, giai đoạn 1967-1968, ở khu vực biên giới Keosama có một đơn vị biệt động thành của ta hoạt động. Do tính chất nhiệm vụ phải thường xuyên tiếp xúc với dân nên trang phục các chiến sĩ biệt động có nhiều khác biệt. Một cựu chiến binh, nhân chứng lớn tuổi người Campuchia còn khẳng định: “Mộ của bộ đội Việt Nam đấy, cô ấy bị địch bắn chết, buộc xác vào xe ô tô kéo đi khắp làng để thị uy, mãi đêm khuya người dân mới lấy được xác, bí mật mang ra rừng chôn. Các cháu đưa cô ấy về đi, đừng để cô ấy nằm lại đây nữa mà tội nghiệp”. Đó là ngôi mộ nữ liệt sĩ đầu tiên đội khai quật được sau hơn 10 năm thành lập”.

Là một trong những thành viên gắn bó với đội lâu nhất, Đại úy Trần Hoàng Bảo, Phân đội trưởng Phân đội 3 có rất nhiều kỷ niệm trong những chuyến đi rừng. Nhớ lần thực hiện nhiệm vụ trên địa bàn huyện Cô Nhét cuối năm 2015, khi đơn vị đang chuẩn bị vượt dòng suối Ô Cha Pa, anh nghe những tiếng ào ào từ xa vọng lại. Phán đoán có lũ quét, anh lệnh cho phân đội nhanh chóng chạy ngược lên đỉnh núi. Quả nhiên chỉ ít phút sau, nước từ đâu tràn về như thác đổ, ngập sâu hàng chục mét, bộ đội bị mắc kẹt suốt 4 ngày liền. Đầu năm 2017, khi băng rừng tiếp cận một ngôi mộ lẻ, cả phân đội phải tìm đường vòng tránh do phát hiện bầy voi rừng 8 con chắn lối… Từ kinh nghiệm thực tế, đội luôn chú trọng bồi dưỡng cho các thành viên mới về kỹ năng sinh tồn ngoài tự nhiên, như cách xác định phương hướng qua quan sát vỏ cây, thiên văn, cách nhận biết các loại rau rừng, kỹ thuật băng bó, cứu thương, phòng và điều trị rắn độc cắn… Giữa rừng sâu, không điện, không sóng điện thoại nên Thượng úy Lã Quốc Khánh, Trung úy QNCN Lê Mô Y Xuân, Đại úy Trần Hoàng Bảo và nhiều thành viên khác có vợ sinh con cả tháng mà không hề hay biết.

Vạch tấm bản đồ đã đánh dấu chi chít các địa điểm nghi có mộ, Thượng tá Trịnh Ngọc Kiệm cho biết: “Theo thống kê của các cơ quan chuyên trách, ở khu vực này hiện còn khoảng 100-120 hài cốt liệt sĩ Quân tình nguyện và chuyên gia Việt Nam hy sinh qua các thời kỳ vẫn chưa tìm kiếm được, trong đó chủ yếu là mộ lẻ. Mùa mưa năm nay, được sự nhất trí của cấp trên, Bộ CHQS tỉnh Đắc Lắc đã xây dựng kế hoạch, giao nhiệm vụ cho tổ nắm tin ở lại tỉnh Mondulkiri thu thập, xác minh thông tin về các phần mộ liệt sĩ, tạo điều kiện thuận lợi để đầu mùa khô 2018-2019, khi đội vừa sang là có thể tổ chức tìm kiếm, quy tập ngay. Chúng tôi luôn nỗ lực hết mình để đón các bác, các cô, các chú về với quê hương”.

Bài và ảnh: VIỆT HÙNG